عكس وعكاسي در آستان قدس رضوي
« آستان قدس رضوي، هم گام با ساير مراكز و موسسات، از عكاسي بهره برده و از اين هنر براي ثبت وقايع، بازديدها و تشريفات مذهبي، سياسي و همچنين تغيير و تحولات صورت گرفته در حوزه اماكن متبركه رضوي و معماري استفاده كرده و حتي عكاساني را براي انجام امور عكس و عكاسي به استخدام خود درآورده كه اسناد مكتوب مربوط به پرداخت مواجب به اين عكاسان در حرم رضوي در دوره قاجار موجود است، اما از عكس هاي گرفته شده توسط اين عكاسان نمونه اي در دست نيست.
در اين اسناد به نام چند عكاس برمي خوريم كه از اين دستگاه حقوق دريافت ميكردند و ظاهرا اين امر از سال 1320 ه.ق متداول شد. طبق منابع، در اين سال به نام ميرآقا، عكاس باشي آستانه اشاره مي شود. سپس از سال 1326 ه.ق به بعد دوباره نام وي در اسناد اين آستان مورد ذكر قرار ميگيرد. ظاهرا اين فرد تا سال 1330 ه.ق در قيد حيات بوده زيرا طبق اسناد، پس از آن حقوق وي به ورثه اش رسيده است. در اسناد سال 1330 ه.ق، از اين فرد به نام ميرزا آقا عكاس باشي، آقامحمدآقا ميرعكاسباشي و مير آقا عكاس باشي ياد شده است.
از ديگر عكاساني كه از آستان قدس رضوي مواجب دريافت كرده و با عنوان عكاس باشي آستان قدس از آنها ياد شده، مي توان به «آقا سيد رضاي قوام السادات عكاس باشي» (كه در 1320 ه.ق از اين آستان مواجب دريافت كرده بود) و همچنين «محمدعلي ميرزا عكاس»(كه از بابت عكس برداري از مراسم روضه خواني ازآستان قدس رضوي انعام گرفته بود)، اشاره كرد.
اسناد تصويري آستان قدس رضوي در دوره پهلوي
در اين برهه عكاسي در آستان قدس رضوي، از رشد بالايي برخوردار نبوده و در سطوح اوليه رشد و پيشرفت خود باقي ماند، به طوري كه هيچگونه سيستم طبقهبندي، ساماندهي، نمايهسازي و شناسايي براي عكسها وجود نداشته و عكسها به صورت پراكنده و نامنظم در گوشهاي از آرشيو مطبوعات كتابخانه قديم آستان قدس رضوي نگهداري ميشدند. اين روند تا سال 1365 ادامه داشت، به طوري كه بنا به مشاهدات صورت گرفته توسط يكي از محققان علاقه مند به اسناد تصويري، كل اين اسناد كه حدود 2 يا 3 هزار قطعه بود، در شرايطي نامناسب نگهداري ميشد.
دوره بعد از انقلاب
در سال هاي بعد از انقلاب تا اوايل سال 1376، اسناد تصويري آستان قدس رضوي به صورت پراكنده در تالار آرشيو خراسان، كتابخانه اين سازمان نگهداري مي شد تا اين كه در مهر 1376 اداره اسناد كتابخانه مركزي آستان قدس رضوي شكل گرفت. اين مركز علاوه بر اسناد نوشتاري، به جمع آوري ثبت نمايهسازي و اطلاع رساني در مورد اين اسناد، اقدام كرد.
¿ منبع- كتاب «عكاس خانه ايام» نسرين ترابي، تهران، انتشارات كلهر 1383