نقطه وصل
می‌ایستی، جایی نزدیک‌تر به خورشید؛ روبه‌روی پنجره فولادی که دست‌های زیادی را لمس کرده؛ اشک‌های زیادی را به یادگار نگه داشته و گره‌های زیادی را باز کرده است. پنجره فولادی که مشکل‌گشای همه دل‌های عاشقی است که حالا انگار جایی نزدیک‌تر را یافته‌اند تا دل‌های خود را به مهربانی آقا دخیل ببندند
حالا تو ایستاده‌ای روبه‌روی پنجره فولاد. روبه‌روی مشبک‌های طلایی رنگی که در حدود 5 قرن گذشته میلیون‌ها و یا شاید میلیاردها سلام عاشقانه به آقا از لابه‌لای آن‌ها راهی روضه منوره شده و دست‌ها و چشم‌های زیادی به آن دوخته شده است.
آری! این پنجره متفاوت‌ترین پنجره دنیاست. پنجره‌ای که یک نقطه طلاقی است؛ نقطه‌ای که پیوند می‌دهد دل‌ها و دست‌ها و چشم‌ها را به امامی رئوف؛ نقطه وصل.
وقتی صحن عتیق(انقلاب اسلامی) حرم مطهر رضوی ساخته شد، «ملا محسن فیض کاشانی» که حکیم، فیلسوف، عارف و شاعر آن دوره بود، پیشنهاد داد برای کسانی که به هر دلیل نمی‌توانند وارد حرم مطهر شوند و کنار ضریح بایستند، فضایی طراحی شود که بتوانند در نزدیک‌ترین فاصله از ضریح مطهر، بایستند و ضریح امام رضا (ع) را ببینند و زیارتنامه بخوانند.
بنابراین پنجره‌ای فولادی در محلی که مشرف به ضریح مطهر بود نصب شد و از آن به بعد به «پنجره فولاد» معروف شد.
بنابراین، اولین پنجره فولاد در قرن نهم هجری قمری در دوره صفویه و در زمان شاهرخ میرزا تیموری، همسر گوهرشاد خاتون ساخته شد. این پنجره نسبتاً کوچک از جنس فولاد بود و در نزدیک‌ترین مکان ممکن به ضریح مطهر رضوی، در صحن انقلاب اسلامی (عتیق) قرار گرفت تا اشخاصی که از رفتن به کنار ضریح معذورند، بتوانند از پشت این پنجره که ضریح مطهر از داخل شبکه‌های آن پیداست، زیارتنامه بخوانند و به زیارت بپردازند.
غیر از این‌ها، پنجره فولاد، مورد توجه یک گروه دیگر هم قرار گرفته بود. گروهی که فرصت زیادی برای زیارت نداشتند و یا مجبور به ترک سریع حرم بودند، پشت این پنجره می‌ایستادند، رو به ضریح مطهر سلامی می‌دادند و سپس به سراغ کار خود می‌رفتند.
بنابراین پنجره‌ای فولادی در محلی که مشرف به ضریح مطهر بود نصب شد و از آن به بعد به «پنجره فولاد» معروف شد.
بنابراین، اولین پنجره فولاد در قرن نهم هجری قمری در دوره صفویه و در زمان شاهرخ میرزا تیموری، همسر گوهرشاد خاتون ساخته شد. این پنجره نسبتاً کوچک از جنس فولاد بود و در نزدیک‌ترین مکان ممکن به ضریح مطهر رضوی، در صحن انقلاب اسلامی (عتیق) قرار گرفت تا اشخاصی که از رفتن به کنار ضریح معذورند، بتوانند از پشت این پنجره که ضریح مطهر از داخل شبکه‌های آن پیداست، زیارتنامه بخوانند و به زیارت بپردازند.
غیر از این‌ها، پنجره فولاد، مورد توجه یک گروه دیگر هم قرار گرفته بود. گروهی که فرصت زیادی برای زیارت نداشتند و یا مجبور به ترک سریع حرم بودند، پشت این پنجره می‌ایستادند، رو به ضریح مطهر سلامی می‌دادند و سپس به سراغ کار خود می‌رفتند.
هر چند تصاویر زیادی از گذشته پنجره فولاد موجود نیست، اما این تصویر یکی از تصاویر قدیمی به جای مانده از حرم مطهر رضوی است که در آن پنجره فولاد به طور واضح مشخص است.
این تصویر را که سیاح عکاس معروف تاریخ عکاسی مشهد در سال 1325 به ثبت رسانده است، دومین پنجره فولاد نصب شده در صحن انقلاب اسلامی یا همان صحن عتیق را نشان می‌دهد و باید گفت که از اولین پنجره فولاد تصویری وجود ندارد و حتی سرنوشت آن نیز مشخص نیست.
پنجره فولاد اول، تا زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار در صحن انقلاب اسلامی وجود داشت. اما در عهد ناصری، پنجره دیگری این بار از جنس برنز ساخته و جایگزین پنجره اول شد.
این تصویر را که سیاح عکاس معروف تاریخ عکاسی مشهد در سال 1325 به ثبت رسانده است، دومین پنجره فولاد نصب شده در صحن انقلاب اسلامی یا همان صحن عتیق را نشان می‌دهد و باید گفت که از اولین پنجره فولاد تصویری وجود ندارد و حتی سرنوشت آن نیز مشخص نیست.
پنجره فولاد اول، تا زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار در صحن انقلاب اسلامی وجود داشت. اما در عهد ناصری، پنجره دیگری این بار از جنس برنز ساخته و جایگزین پنجره اول شد.
شاید خود ملا محسن فیض کاشانی هم فکر نمی‌کرد که پنجره ساخته شده به پیشنهاد او به سرعت به یکی از اماکن مهم حرم مطهر رضوی تبدیل شود و نظر بسیاری از زائران را به خود جلب کند.
اما این اتفاق افتاد و این پنجره خیلی زود در منظر زائران جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. به‌گونه‌ای که خیلی‌ها حاجات خود را از پشت مشبک‌های این پنجره طلب کردند و خیلی‌ها هم در کنار آن از امام رضا(ع) طلب شفا کردند و پس از کسب سلامتی از حرم مطهر خارج شدند.
این تصویر که نمایی از صحن عتیق حرم مطهر رضوی را در سال 1345 نشان می‌دهد، به خوبی از ازدحام جمعیت پشت پنجره فولاد و توجه زائران به آن حکایت می‌کند.
اما این اتفاق افتاد و این پنجره خیلی زود در منظر زائران جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. به‌گونه‌ای که خیلی‌ها حاجات خود را از پشت مشبک‌های این پنجره طلب کردند و خیلی‌ها هم در کنار آن از امام رضا(ع) طلب شفا کردند و پس از کسب سلامتی از حرم مطهر خارج شدند.
این تصویر که نمایی از صحن عتیق حرم مطهر رضوی را در سال 1345 نشان می‌دهد، به خوبی از ازدحام جمعیت پشت پنجره فولاد و توجه زائران به آن حکایت می‌کند.
پنجره فولاد دوم هم تا همین چند سال قبل، یعنی اندکی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بر ضلع جنوبی صحن انقلاب اسلامی خود‌نمایی می‌کرد تا اینکه با توجه به فرسودگی و ساییده شدن برخی از قسمت‌های پنجره قدیمی و مشکلاتی که برای زائران به وجود آمده بود، مسئولان آستان قدس رضوی تصمیم گرفتند این پنجره را به موزه آستان مقدس منتقل و پنجره جدیدی را جایگزین آن کنند.
بنابراین سومین پنجره از جنس برنز در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی ساخته و جایگزین پنجره دوم شد که در پشت رواق توحیدخانه داخل صحن انقلاب اسلامی قرار دارد.
بنابراین سومین پنجره از جنس برنز در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی ساخته و جایگزین پنجره دوم شد که در پشت رواق توحیدخانه داخل صحن انقلاب اسلامی قرار دارد.
حالا هنوز هم پنجره فولاد مامن دل‌های دردمندی است که شفای تمام زخم‌هایشان را از لحظه‌ای حضور در پشت مشبک‌های طلایی جست و جو می‌کنند.
این روزها البته علاوه بر پنجره فولاد صحن انقلاب اسلامی چند پنجره فولاد دیگر هم در حرم مطهر رضوی نصب شده است که پنجره فولاد صحن آزادی معروف‌ترین آنهاست.
علاوه بر آن پنجره‌هایی در رواق‌های هم‌جوار با سرداب منور نیز قرار داده شده است.
این روزها البته علاوه بر پنجره فولاد صحن انقلاب اسلامی چند پنجره فولاد دیگر هم در حرم مطهر رضوی نصب شده است که پنجره فولاد صحن آزادی معروف‌ترین آنهاست.
علاوه بر آن پنجره‌هایی در رواق‌های هم‌جوار با سرداب منور نیز قرار داده شده است.
فاطمه قهری
منبع:استان قدس رضوی
