دین ما پر از نصايح و پندهايي جهت رعايت اخلاق و رعايت حقوق شهروندي ميباشد.و حتي خداوند بارها در قرآن تاكيد به رعايت حقوق حيوانات و ساير مخلوقات كرده است.خداوند تاکید می کند «ولقد کرمنا بنی آدم» بدون در نظر گرفتن جنس، بدون در نظر گرفتن مذهب و قومیتی خاص و ملیت و فرهنگ. ما به انسان کرامت قائل شدیم و این معنای عام کرامت است.در این آیه شریفه بر تمام انسانها تاکید شده نه قشر خاصی مثل مسلمان سیاه سفید.و اين نشان از عدالت و عدم تبعيض خداوند نسبت به انسانها است.خداوند تنها وجه تمايز انسانها از يكديگر را سطح تقوايشان ميداند.
توصیه امام رضا(ع) برای همه ما این است که حقوق افراد را بدون توجه به پست و مقام و ثروت و دارایی آنها حفظ کنیم.و خود امام رضا(ع)در نهایت مهربانی و رأفت با اقشار گوناگون مردم برخورد می کردند
امام رضا(ع)توجه خاصي به کارگران و مستضعفان داشتند بصورتي كه اكثرا آن حضرت در حال همنشینی و همسفره شدن با فقرا و بینوایان بود.برخی متأسفانه دید دیگری دارند و همنشینی با ثروتمندان را بر همنوایی با فقرا ترجیح می دهند و این در حالی است که حضرت ثامن الحجج(ع) با اینکه امام و رهبر جامعه مسلمین بودند باز هم همنشینی با تهیدستان و افراد سطح پایین جامعه را مهمترین وجه عزت نفس و یقین مؤمنان می دانستند.بنابراین ما هم باید به ایشان تأسی کنیم و با همراهی نیازمندان در رفع نیاز آنها بکوشیم.
حدیثی از این بزرگوار داریم که فرمودند: «حق کارگر را پیش از آنکه عرق تنش خشک شود بپردازید.»
روایتی از امام رئوف:
روزی به همراه امام رضا ( ع ) به خانه شان رفتم ، غلامان در حال بنایی و بستن میخ آخور چارپایان و کارهای دیگر مشغول بودند . با آنان مردی رنگین پوست نیز کار می کرد که از جمله خدمتگزاران نبود ، امام( ع ) فرمودند : این مرد که با شماست کیست ؟ گفتند : به ما کمک میکند و مزدش را می دهیم . حضرت فرمودند: «اجرتش را تعیین کرده اید ؟» گفتند : خیر هر چه به او بدهیم قبول می کند و راضی است اما امام (ع) بشدت بر آشفته و ناراحت شدند. گفتم فدایت شوم چرا خشمگین شدید ؟ فرمودند : من بارها آنان را نهی کرده ام از اینکه کسی را پیش از اینکه اجرتش را تعیین کنند به کار گیرند و بدان هر فردی بدون اینکه قبلا مزد او را تعیین کرده باشی کاری برای تو انجام دهد اگر سه برابر آنچه مزدش است به او بپردازی باز گمان می کند که از اجرت او کاسته ای و اگر پیش از انجام دادن کار مزدش را تعیین کنی و پس از آن پرداخت کنی تو را به سبب وفای به عهد می ستاید و اگر اندکی زیادتر از مزدش به او بدهی آن را بخششی از تو می داند.
زکريا بن آدم: سألت الرضا «عليهالسلام» عن رجل من اهل الذمه اصابهم جوع فاتي رجل بولد له، فقال: هذا لک اطعمه و هو لک عبد. قال: لا يبتاع حر، فانه لا يصلح لک و لا من اهل الذمة:زکريا گويد: از امام رضا پرسيدم که مردي از اهل ذمه (غير مسلمان مقيم در کشورهاي اسلامي) که به فقر و گرسنگي مبتلا شده بود فرزندش را آورد و گفت: فرزندم مال تو، او را خوراک بده و او بردهي تو باشد. امام فرمود: (انسان) آزاده خريده و فروخته نميشود.
اين کار شايستهي تو نيست، از ذميان نيز روا نميباشد.
در جامعهي الهي رضوي، ارزش و والايي انسان پايه و اصل قرار دارد، و کليهي قوانين با توجه به اين اصل تدوين ميگردد، و روابط مالي و مبادلات اقتصادي - همه - در چهارچوب اين بينش انجام ميشود، و بر محور اين انديشه دور ميزند که سرمايه، سود، کالا و هر چيز ارزشمندي براي انسان است و بايد در خدمت او قرار گيرد. انسان براي رشد سرمايه و توليد نيست تا در خدمت سرمايه و کالا قرار گيرد، بلکه اينها همه براي انسان و رشد انسان و در خدمت انسان است. البته تحقق اين امور در صورتي است که جامعه براستي جامعهي رضوي و اسلامي باشد؛ نه اينکه در ظاهر ادعاي پيروي از ولايت کند، و خود را «رضوي» بداند، و در باطن، حاکميت با معيارها و بينشهاي ماده پرستي و سرمايه داري باشد.
در اينجا مطلبي را از كتاب سبک زندگی آقاي محمد باقر پورامینی انتخاب كردم كه خواندنش خالي از لطف نيست :
یکی از یادگاری های زیبا و مهم که از امام به پیروان خویش رسیده است پیامی است که حضرت عبد العظیم حسنی آن را روایت کرده است روز حضرت چند نکته مهم به او آموختند و به او یاد آور شدند تا که آن را به شیعیان و یاران ابلاغ کند. این پیام که می توان آن را منشور زندگی جمعی نامید بدین شرح است:
نامه امام رضا علیه السلام به عبد العظیم حسنی: سلام مرا به دوستانم برسان و به آنها بگو: شیطان را به دل خویش راه ندهند. در گفتار خویش راستگو باشند و امانت را ادا کنند. خاموشی را پیشه خود سازند. از نزاع و جدالهای بیهوده ای که سودی برایشان ندارد، دوری کنند. به همدیگر روی آورند و به دیدار و ملاقات هم بروند؛ زیرا این کار موجب نزدیکی به من است. خود را به دشمنی و بدگویی با یکدیگر مشغول نسازند زیرا با خود عهد کرده ام که اگر کسی چنین کاری انجام دهد و دوستی از دوستانم را ناراحت کند و به خشم آورد، خداوند را بخوانم تا او را در دنیا با شدید ترین عذاب ها مجازات کند و در آن سرا نیز از زیانکاران خواهد بود.
به ایشان بگو: همانا پروردگار نیکوکارانشان را آمرزیده و از خطای گنهکارانشان در گذشته است؛ مگر کسی که به خدا شرک ورزد یا دوستی از دوستانش را بیازارد یا کینه آنها را در دل بگیرد. به درستی که خداوند او را نخواهد بخشید تا آنکه از کردار ناشایست خویش دست بکشد. هر گاه از این عمل نادرست خود دوری کرد امرزش خداوند را شامل خود کرده است.
پيشنهاد نويسنده براي بسط و گسترش ديدگاه هاي امام هشتم در جامعه:
امام رضا(ع) و رفتار و گفتار آن حضرت در مورد مردمداری و اخلاق اجتماعی الگوی کاملی برای همه بویژه مسؤولان نظام است. ضمن اینکه همه ما در تبیین این منشور تأثیر خواهیم داشت منوط به اینکه ابعاد آن را به خوبی درک کرده باشیم. نهادهای آموزشی، رسانه ها و... نیز باید برنامههایی با این محور داشته باشند تا همه مردم بدانند معصومین(ع) در تمامی امور زندگی ما دیدگاههایی قانونی و حق مدارانه ارایه کرده اند تا راه رستگاری را گم نکنیم.
والسلام مولف هیمن زارعی