حضرت رضا عليهالسلام - در مقام تشبيه و توصيف امام - او را به زمين گسترده (الامام... و الأرض البسيطة) تشبيه فرموده است.
«بساط» از مادهي «بسط» به معني گستردن چيزي است. لذا واژهي بساط به هر چيز گستردهاي اطلاق ميشود و يک مصداق آن فرش است. قرآن کريم ميفرمايد: (و الله جعل لکم الأرض بساطا) [1] ؛ خداوند زمين را براي شما فرش گستردهاي قرار داد.
آنچنان ناهموار است که نتوانيد بر آن استراحت و رفت و آمد کنيد و نه آنچنان نرم و هموار است که در آن فرو رويد و قدرت حرکت نداشته باشيد. نه چنان داغ و سوزان است که از گرمايش به زحمت بيفتيد و نه سرد و بي حرارت که زندگي بر روي آن براي شما دشوار گردد. بعلاوه، بساطي است که گسترده و آماده و داراي همهي امکانات جهت رفع نيازمنديهاي زندگي انسانها. زمين قرارگاهي است براي همه افراد بشر و در حالي که چندين نوع حرکت دارد، در پرتو قانون جاذبه و قشر عظيم هوايي که آن را از هر سو فرا گرفته و عوامل گوناگون ديگر، چنان آرام است که ساکنان آن کمترين حرکتي احساس نميکنند و هنگامي اهميت اين نعمت آشکار ميگردد که اندکي تزلزل و دگرگوني در آن رخ دهد.
ميدانيم نعمت آرامش و امنيت پايهي اصلي بهرهگيري از نعمتهاي ديگر است. بديهي است اگر اين عوامل مختلف دست به دست هم نميدادند، هرگز اين آرامش وجود نداشت. اين زمين گسترده زندگان را روي خود جمع ميکند و تمام حوائج و نيازهايشان را در اختيارشان ميگذارد و مردگان آنها را نيز در خود جاي ميدهد، که اگر زمين آماده پذيرش مردگان نبود، عفونت و بيماريهاي ناشي از آن فاجعهاي عظيم براي زندگان به وجود ميآورد.
آري! زمين همچون مادري که فرزندان خود را دور هم جمع ميکند و زير پر و بال خويش قرار ميدهد، انسانها را روي خود جاي ميدهد، نوازش ميکند، تغذيه مينمايد، لباس ميپوشاند، سکنا ميدهد و همه حوائجشان را تأمين مينمايد.
تشبيه امام به زمين گسترده ظاهرا اشاره به سعهي وجودي امام عليهالسلام و نيز گستردگي رحمت او دارد، که سفره برکت امام عليهالسلام براي همگان پهن است و وسيعترين و محکمترين پناهگاه امت است؛ «أوسعکم کهفا» [2] که کسي بيش از او مردم را پناه نداده و در هجوم بلاها و آسيبها هيچ کس چون او آغوش پر مهر خود را به روي بندگان خدا نگشوده است. امام صادق عليهالسلام به يکي از شيعيان فرمود: به خدا قسم من نسبت به شما از خودتان مهربانترم. [3] امام عصر عليهالسلام خطاب به شيعيانش ميفرمايد: ما در مراعات حال شما کوتاهي نميکنيم و يادتان را از خاطر نميبريم. اگر چنين نبود، بلاهاي سخت بر شما فرو ميآمد و دشمنان، شما را نابود ميکردند [4] .
در اين روزگار، بزرگترين و روشنترين جلوهي رحمت فراگير خداوند رحمان و رحيم، همان وجود نازنين و رحمت خيز امام زمان عليهالسلام است که در درود و سلام به او عرض ميکنيم:
سلام بر تو اي پرچم برافراشتهي هدايت!
درود بر تو اي دانش فراوان و ريزان!
سلام بر تو اي فرياد رس درماندگان!
درود بر تو اي ياريگر بي ياوران!
سلام بر تو اي رحمت فراگير و گستردهي خدا! [5] .
گره گشايي امام عليهالسلام از کار فروبستهي انسانها، به فرد يا قشري خاص و گروهي معين اختصاص نداشته، هر نيازمند و مددجويي را در بر ميگيرد. سخن پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم دربارهي حضرت مهدي عليهالسلام روح اميد در انسان ميدمد:
أما الحجة، فاذا بلغ السيف منک المذبح - و أومأ بيده الي حلقه - فاستغث به فهو يغيثک و هو کهف و غياث لمن استغاث به [6] .
اما حجت (صاحب الزمان عليهالسلام) پس آن هنگام که کارد به گلويت رسيد
- راوي گويد: در هنگام بيان کردن اين سخن، آن حضرت با دست گلوي خودش را نشان داد - از او دادخواهي کن که به فريادت خواهد رسيد و او پناهگاه و فريادرس هر کس است که از او دادخواهي کند.
خود امام عصر عليهالسلام نيز در هنگامهي ظهور چنين خواهد فرمود:
... أن رحمة ربکم وسعت کل شيء و انا تلک الرحمة [7] .
من همان رحمت پروردگارتان هستم که همه چيز را فراگرفته است.
بنابراين به فضل الهي در اين بستر آرام، همهي وسايل آسايش و آرامش فرزندان اين زمين آماده و مهياست.
منابع و مواخذ:
[1] نوح (71): 19.
[2] بحارالانوار 115:51، ح 24.
[3] و الله انا ارحم بکم منکم بأنفسکم. (بحارالانوار 343:47، ح 33).
[4] احتجاج طبرسي 598:2، نامه امام عصر عليهالسلام به شيخ مفيد رحمه الله.
[5] مفاتيح الجنان، زيارت آل ياسين.
[6] بحارالانوار 35:91 ح 22.
[7] بحارالانوار 11:53، ح 1.