اگر شب‌ها زائر حرم رضوی شده باشید، حتما نورآرایی ویژه‌ی حرم توجه‌تان را جلب کرده. این روزها با تلاش خدمت‌گزاران بارگاه رضوی، حرم مطهر به شکلی ویژه نورآرایی شده است. جالب است بدانید که تأمین روشنایی حرم از گذشته‌های دور مورد توجه ارادتمندان این بارگاه مقدس بوده است. به روایت دیگر یکی از بیشترین موقوفات آستان قدس رضوی، روشنایی حرم مطهر است. در پرونده‌ی این شماره با تلاش‌هایی که در خصوص روشنایی حرم مطهر انجام می‌شود، بیشتر آشنا می‌شویم.
روشنایی حرم مطهر و پیشینه تاریخی آن
در گذشته دور فضای حرم و اماکن را با افروختن شمع و سایر وسایل ابتدایی مانند مشعل روشن می‌کردند. بعدها به مرور روشن کردن شمع در حرم ورواق‌ها توسط زائران، به عنوان ادای نذر انجام می‌گرفت و در رواق‌ها و بیوتات، چهل چراغ‌ها نصب بود که شمع را در آن جای می‌دادند و روشن می‌کردند.
روشن کردن شمع کار مقدسی بود و هر کسی سعی می‌کرد در حرم مطهر و بیوتات چراغی روشن کند، تا روشنایی اماکن متبرکه تأمین گردد و زائران با آسایش بیشتر به عبادت و زیارت بپردازند. بسیاری از زائران هنگام تشرف تعدادی شمع همراه داشتند و در آن زمان شمع فروشی هم در جوار حرم مطهر رونق فراوانی داشت.از طرف آستان قدس رضوی هم کارگاه شمع سازی ایجاد شده بود.
پرداختن به امر روشنایی روضه منوره و بیوتات بسیار مورد توجه حکام و سلاطین در دوره‌های مختلف بود؛ و این امر مهم از دوره صفویه شکل گرفت و در دوره افشار طبق آیین نامه‌ای در طومار علیشاهی روشنایی حرم جزو مهم‌ترین و اولین مصارفی است که بر آن تاکید شده است.
با گذشت زمان، صنعت و ابزار روشنایی تغییر یافت و به جای شمع، از چراغ‌های مختلف، پیه سوز، چراغ‌های بلوری و فلزی، چراغ‌های دیوار کوب، گرد سوز، فانوس، چراغ‌های نفتی چهار ساعته، چراغ‌های دوساعته، چراغ‌های چدنی، چراغ‌های فتیله رنگی و لامپ و ... استفاده می‌شد.
متولیان آستان قدس رضوی برای تأمین روشنایی حرم مطهر و بیوتات، به فکر استفاده از کارخانه برق افتادند و در زمان مظفر الدین شاه برای نخستین بار چراغ برق به مشهد وارد شد و در حرم مطهر مورد استفاده قرار گرفت. چند سال بعد مردم مولدهای کوچک و بزرگی را برای تأمین روشنایی شهر وارد کردند و زمانی که شرکت برق منطقه‌ای خراسان تاسیس شد مصرف برق آستان قدس رضوی از این طریق تأمین شد و برق خسروی و شرکت‌های برق دیگر که آستان قدس رضوی درآنها سهیم بود تاسیس و از سال 1344 شمسی به طور کلی برق مصرفی مشهد از شرکت برق منطقه‌ای تأمین شد.
اکنون نور آرایی بارگاه با شکوه امام علیه‌السلام و اماکن متبرکه با جلوه‌های خاص هنری و تزیینات معماری، از کیفیتی بسیار بالا بر خوردار است. به طور کلی روشنایی حرم مطهر و اماکن متبرکه به وسیله چهار منبع نور، جار، لوستر، پروژکتور و لامپ تأمین می‌گردد.
و امروز...
تامین روشنایی حرم مطهر، به عهده اداره امور روشنایی است. این اداره از قدیمی‌ترین اداراتی است که هم‌زمان با ساخت اولین بقعه بر روی قبر مطهر به وجود آمد. این اداره در حال حاضر شامل سه بخش ساخت و ساز، تعمیر و نگهداری و تنظیف می‌باشد؛ و عمده فعالیت‌های آن در زمینه ساخت و ساز لوستر و جار و تعمیر و نگهداری آن است.
همان‌طور که گفته شد، اداره امور روشنایی حرم مطهر از سه بخش تشکیل شده است. در بخش طراحی و ساخت این اداره، سعی شده تا در ساخت لوسترهای حرم مطهر، از جدیدترین روش‌های علمی استفاده شود.
در روش‌های جدید با توجه به نوع کاربری محیط و پارامترهای دیگری نظیر، تراکم جمعیت و رنگ بدنه (آینه کاری، معرق و سنگ کاری) ساختمان، محاسبات انجام می‌شود و سپس مقدار شدت نور مورد نیاز و تعداد شعله‌ها مشخص خواهد شد.
بخش تعمیر و نگهداری این اداره، تنظیف جار و لوستر و دیوارکوب، تعمیرات جار و لوستر، تعویض لامپ‌های سوخته نورافشان‌ها، پیاده و سوار نمودن جار و نورافشان و... را عهده‌دار است. یکی از مهم‌ترین برنامه‌های انجام شده توسط این واحد، تعمیر و بازسازی تعداد 85 دستگاه جارو دیوارکوب و تک پایه بسیار نفیس است که از حدود صد سال قبل به یادگار مانده است. در بخش تنظیف هم فعالیت‌هایی نظیر گردگیری و شستشوی کلیه آینه کاری‌ها، درب‌ها، دیوارها، تابلوها و معرق کاری‌ها و سنگ‌های حرم مطهر را شامل می‌شود. کار تنظیف حرم مطهر به دو صورت گردگیری با چوب پر و دیگر شستشو با آب انجام می‌شود.
در حال حاضر 35000 شعله لامپ حرم مطهر را روشنی می‌بخشد. رواق دارالحجه، با بیش از 142 لوستر و 5 هزار و 400 شعله لامپ روشن‌ترین رواق حرم مطهر رضوی محسوب می‌شود. رواق دارالمرحمه، دارای 50 لوستر کریستال 54 شعله نفیس با جلوه‌های هنری زیبا و فناوری بی‌نظیر در کشور است.
نورآرایی ویژه 3 صحن در دهه کرامت
در ایام دهه کرامت، سه صحن از حرم مطهر رضوی به طور ویژه برای ایام با برکت ولادت امام رضا(ع) نورآرایی می‌شوند. در این طرح، صحن‌انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی و آزادی به شکلی ویژه نورآرایی می‌شود و فضایی زیبایی برای زائران بارگاه منور رضوی فراهم می‌آورد.
منبع :http://news.aqr.ir/portal/home/
