نخستين ضريح
نخستين پوشش که تاريخ بر مرقد مطهر حضرت رضا عليه السلام از آن ياد مي کند صندوقي بوده چوبي که اين بطوطه سياح معروف در سفرنامه خود بنام تحفة النظار ضمن توصيف مشهد از آن ياد مي کند: بر مرقد حضرت رضا عليه السلام صندوقي چوبي نصب بود که بر روي صندوق صفحات نقره کوبيده اند و قنديل هاي نقره بالاي مرقد آويخته اند و احتمالا اين همان صندوقي است که سال 500 ه ق صاحب کتاب روضات از کتاب ثاقب المناقب بيان مي دارد که چون انوشيروان مجوس اصفهاني از بزرگان دربار سلجوقي که در زمان سلطان سنجر شفا يافته بود بر مرقد مطهر رضوي صندوقي از نقره ترتيب و تقديم نمود. و نيز آمده است که: نخستين ضريح چوبي بوده با تسمه هاي فلزي و پوششي از صفحات طلا و نقره که اين ضريح در زمان شاه تهماسب صفوي بسال957 ه ق ساخته شده و بر روي صندوق چوبي مضجع منور نصب گرديده. [به احتمال اين ضريح چوبي مشبک در جوف و پيرامون صندوق چوبي اوليه قرار داشته] در سال 1311 ه ش و به هنگام نيابت توليت محمدولي خان اسدي چون ارکان و اجزاء صندوق چوبي دچار فرسودگي شده بود با نظارت و استفسار از علما و مراجع وقت آن صندوق برچيده شد و پوشش هاي طلا و نقره و جواهرات آن از چوبها جدا و به خزانه آستان قدس منتقل گرديد.
دومين ضريح
دومين ضريح بر مرقد حضرت رضا عليه السلام معروف به ضريح مرصع و جواهرنشان بوده است.
اين ضريح که براي آرامگاه نادرشاه ساخته شده بود در سال 1160 ه ق به دستور شاهرخ شاه نواده نادرشاه افشار به وقف بر مرقد مطهر درآمد و در حرم حضرت رضا عليه السلام نصب گرديد. اين ضريح بدون سقف بوده و کتيبه اي که بر آن حک شده چنين است: «نياز رحمت ايزد مستعان و تراب اقدام زوار اين آستان ملک پاسبان، سبط سلطان نادرشاه افشار، شاهرخ شاه الحسيني الموسوي الصفوي بهادـرخان به وقف و نصب اين ضريح و قبه هاي مرصع چهارگوشه ضريح مقدس مبارک موفق گرديد.
سنه 1160 قمري». اين ضريح تا قبل از ساخت ضريح کنوني که بسال 1380 ش نصب شد همچنان در داخل ضريح نقره قبلي نصب بود و در واقع تا قبل از سال 1380 ش دو ضريح بر مرقد مطهر و چسبيده بهم نصب بود ضريح مرصع در داخل و ضريح نقره در خارج. ولي بنا بر تصميمات آستان قدس به هنگام نصب ضريح جديد کنوني، چون محل اصلي مرقد مطهر حضرت رضا عليه السلام در داخل سردابي در عمق حدود 3 متر در زير ضريح و به طول و عرض تقريبي 200 ضربدر 300 و ارتفاع 300 سانتي متر مي باشد اطراف سردابه خاکبرداري وکاشي کاري شده و آن ضريح مرصع در پيرامون فضاي ديواره سردابه استقرار گرفت.
سومين ضريح
در زمان فتح علي شاه قاجار ضريحي فولادي و ساده به ابعاد 3 ضربدر 4 و ارتفاع 4 / 2 متر ساخته شد و بر پيرامون ضريح مرصع نادري يا ضريح دوم در حرم مطهر نصب گرديد، ضريح فولادي تا سال 1338 ش بر مرقد مطهر امام عليه السلام استقرار داشت و سپس با ساختمان ضريح نقره ديگري هم زمان ضمن وسعت بخشي به فضاي بالاي سر حرم مطهر با کوچک نمودن پايه هاي حرم، ضريح فولادي برچيده شد و ضريح نقره قبلي نصب گرديد ضريح فولادي هم اکنون در موزه است.
چهارمين ضريح
در سال 1338 ش توسط استادان هنرمند اصفهاني ضريحي نقره اي با کتيبه و نقوشي از طلا ساخته شد که به جاي ضريح فولادي قبلي يا سومين ضريح نصب شد اين ضريح به مدت 40 سال تا اواخر سال 1379 ش بر مرقد مطهررضوي عليه السلام نصب بود سپس به جهت ضريح جديد و يا ضريح کنوني حرم مطهر باز و به موزه آستان قدس منتقل گرديد تا ضمن مرمت قسمتهاي فرسوده در کنار ضريح فولادي مورد نمايش و بازديد مردم قرارگيرد.
پنجمين ضريح (ضريح کنوني)
بعد از گذشت چهل سال از نصب چهارمين ضريح به علت کثرت لمس دست زائران و بوسه زدن و فشردن مشتاقان آثار فرسودگي و ساييدگي در شبکه ها و قسمت هاي مياني ضريح مشاهده شده که چون ايجاد اشکال مي نمود ضريح جديد کنوني با طرح ابتکاري استاد و هنرمند برجسته آقاي فرشچيان ساخته شد. اين ضريح حدود 12 تن وزن دارد و از جمله ويژگي هاي آن ضخامت پوشش هاي نقره و طلاي آن و اتصال آنها بدون پيج مي باشد تا به هنگام لمس مانع جراحت دست زوارگردد، طول ضريح 78 / 4 عرض آن 73 / 3 و ارتفاع آن از کف حرم با محاسبه سنگ پايه 96 / 3 سانتي متر بوده و جمعا داراي چهارده دهانه است. دو سوره مبارکه (هل اتي) و (يس) به صورت کتيبه دورتادور اين ضريح نوشته شده است.
منبع: کتاب السلطان و سلاطين
