احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

سجده‏ های طولانی

یکی از همراهان حضرت رضا علیه‏السلام در سفر خراسان می‏گوید: به روستایی رسیدیم، آن حضرت به نماز ایستاد، به سجده رفت آن را طول داد، شنیدم با کمال تواضع در سجده می‏گفت:

لک الحمد ان اطعتک...:

«خدایا اگر تو را اطاعت کنم، حمد و سپاس مخصوص تو است، و اگر نافرمانی کنم حجت و عذری برایم نخواهد بود، من و دیگران در احساس تو شرکتی نداریم، اگر به راه خطا رفتم، معذور نیستم، اگر نیکی به من رسد از جانب تو است، ای خدای بزرگوار، مردان و زنان با ایمان را در مشرق و مغرب در هر کجا که هستند بیامرز.» [1] .

عبدالسلام هروی می‏گوید: وقتی که امام رضا علیه‏السلام به سناباد رسید، در خانه‏ی حمید بن قحطبه به نماز ایستاد و پس از نماز به سجده رفت، شمردم پانصد بار گفت: سبحان الله. یعنی: «خداوند از هرگونه عیب و نقص، منزه است.» [2] .

رجاء بن ضحاک سرپرست مأمورین آوردن امام رضا علیه‏السلام از مدینه به خراسان، ضمن بیان مشروحی از عبادات شبانه‏روزی امام رضا علیه‏السلام در مسیر راه، می‏گوید:

فو الله رأیت رجلا کان اتقی لله تعالی منه، و لا اکثر ذکرا لله فی جمیع اوقاته منه، و لا اشد خوفا لله عزوجل منه:

«سوگند به خدا مردی را ندیدم که با تقواتر از حضرت رضا علیه‏السلام باشد، و در همه‏ی ساعات بیشتر از او به یاد خدا باشد، و بیشتر از او از خدا بترسد.» [3] .

ابراهیم بن عباس در ضمن شرح حالات امام رضا علیه‏السلام می‏گوید: اکثر شبها از آغاز تا بامداد، به عبادت و مناجات با خدا اشتغال داشت، بسیار روزه می‏گرفت، و روزه سه روز در هر ماه را ترک نمی‏کرد، و می‏فرمود: «سه روز روزه گرفتن در هر ماه، معادل روزه گرفتن همه روزهای سال به حساب می‏آید.» [4] .





عبادت امام هشتم در زندان سرخس

از بعضی از روایات استفاده می‏شود که امام هشتم حضرت رضا علیه‏السلام مدتی در شهر سرخس، زندانی و تحت نظر بوده است از جمله:

اباصلت هروی می‏گوید: در سرخس به کنار خانه‏ای که امام هشتم علیه‏السلام در آن زندانی بود رفتم، از زندانبان اجازه خواستم تا با امام ملاقات کنم.

آنها گفتند: «نمی‏توانی با امام ملاقات کنی!»

گفتم: چرا؟

گفتند: امام رضا علیه‏السلام نوعا شبانه‏روز مشغول نماز است و در یک شبانه‏روز هزار رکعت نماز می‏خواند، فقط ساعتی در آغاز روز، و قبل از ظهر، و ساعتی هنگام غروب، نماز نمی‏خواند، ولی در این ساعات نیز در محل نماز خود به مناجات و راز و نیاز با خدا، اشتغال دارد.... [5] .





تلاوت قرآن

رجاء بن ضحاک می‏گوید: امام رضا علیه‏السلام شبها بسیار تلاوت قرآن می‏کرد، هنگامی که به آیه‏ای می‏رسید که در آن سخن از بهشت و دوزخ به میان آمده بود، گریه می‏کرد، و از درگاه خدا تقاضای بهشت می‏نمود، و می‏گفت: پناه می‏برم به خدا از آتش دوزخ. [6] .

آن حضرت در سه روز یک بار تمام قرآن را تلاوت می‏کرد، و می‏فرمود: «اگر خواسته باشم که در کمتر از سه روز، قرآن را ختم کنم می‏توانم، ولی هرگز هیچ آیه‏ای را نخواندم مگر اینکه در معنی آن اندیشیدم، و درباره‏ی اینکه آن آیه در چه موضوع و در چه وقت نازل شده فکر کردم، از این رو هر سه روز، همه‏ی قرآن را تلاوت می‏کنم.» [7] .



نماز اول وقت در همه حال

در یکی از این مجالس مناظرات امام رضا علیه‏السلام، «عمران صابی» که از فحول دانشمندان بود، در مجلس حاضر شد و در حضور مأمون درباره‏ی توحید خدا، با امام رضا علیه‏السلام به بحث پرداخت، هر سؤالی که مطرح می‏کرد، امام با استدلال محکم، جواب او را می‏داد، بحث و مناظره به اوج خود رسیده بود و کاملا داغ شده بود، در همین هنگام وقت ظهر فرارسید.

امام رضا علیه‏السلام هماندم به یاد نماز افتاد و به مأمون فرمود:

الصلاة قد حضرت:

«وقت نماز فرارسید.»

عمران صابی گفت:

یا سیدی لا تقطع علی مسألتی فقد رق قلبی:

«ای آقای من! دنباله‏ی بحث و بررسی و پاسخ به سؤال مرا قطع نکن (بنشین بعد از پایان بحث، برای نماز برو)، همانا دلم سوخت و فروریخت.»

امام رضا علیه‏السلام (تحت تأثیر احساسات عمران صابی قرار نگرفت، و نماز اول وقت را فدای بحث و بررسی نکرد و) با کمال قاطعیت فرمود:

نصلی و نعود:

«نماز را انجام می‏دهیم و بازمی‏گردیم.»

امام رضا علیه‏السلام با همراهان برخاستند، و نماز را خواندند، و پس از نماز به همان مجلس بازگشته و به بحث و بررسی ادامه دادند. [8] .





بی‏اعتنایی حضرت رضا به شیعه‏نماها

جمعی از شیعیان، در آن هنگام که امام رضا علیه‏السلام در خراسان بود، از بلاد دور، به خراسان رفته تا به محضر امام رضا علیه‏السلام برسند، این گروه در عین آنکه شیعه بودند، به گناهانی آلوده بودند، آنها یک ماه در خراسان ماندند و هر روز دو بار به در خانه‏ی امام رضا علیه‏السلام می‏آمدند ولی دربان اجازه‏ی ورود به آنها نمی‏داد، سرانجام آنها توسط دربان به امام رضا علیه‏السلام پیام دادند: «ما از راه دور آمده‏ایم اگر شما را ملاقات نکنیم، روسیاه خواهیم شد، و هنگام مراجعت به وطن، در نزد مردم، شرمنده و سرافکنده می‏گردیم، به ما اجازه ملاقات بده...»

دربان پیام آنها را به امام رضا علیه‏السلام رسانید، امام اجازه‏ی ورود به آنها داد، آنها گله کردند، امام رضا علیه‏السلام به آنها فرمود: «اینکه اجازه به شما ندادم، از این رو است که شما ادعا می‏کنید شیعه حضرت علی علیه‏السلام هستید، ولی دروغ می‏گویید، شیعه علی علیه‏السلام، حسن و حسین علیهماالسلام، و سلمان و ابوذر و مقداد و عمار و... بودند، شما مدعی هستید که شیعه‏ی امیرمؤمنان علی علیه‏السلام هستید، ولی در بیشتر اعمال، با آن حضرت مخالفت می‏نمایید....

آنها هماندم استغفار و توبه‏ی حقیقی کردند، آنگاه امام با آغوشی باز، از آنها پذیرایی کرد و با آنها گرم گرفت، و به دربان فرمود: «آنها چند بار به در خانه‏ی ما آمدند؟» دربان عرض کرد: «شصت بار» امام به او فرمود: «اینک شصت بار نزد آنها بیا و بر آنها سلام کن، و سلام مرا به آنها ابلاغ نما.» دربان دستور امام رضا علیه‏السلام را اجرا نمود. [9] .

به این ترتیب، امام رضا علیه‏السلام با به کار بردن یکی از مراحل عملی امر به معروف و نهی از منکر (روی‏گردانی)، آنها را ادب کرد.

پی نوشته ها :

[1] بحار، ج 49، ص 117.

[2] عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 137.

[3] همان مدرک، ص 180.

[4] همان مدرک، ص 184.

[5] بحار، ج 49، ص 170 - عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 183 و 184.

[6] عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 182.

[7] مناقب آل ابیطالب، ج 4، ص 360.

[8] عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 172.

[9] اقتباس از بحارالانوار، ج 68، ص 158 و 159.