امام رضا (ع) :
نکته اول: « من وصف الله تعالی بوجه کالوجوه فقد کفر لکن وجه الله تعالی انبیاؤه و رسله و حججه صلوات الله علیهم قال الله تعالی : «کل من علیها فان و یبقی وجه ربک ذوالجلال و الاکرام » «کل شیء هالک الا وجهه » کسی که خداوند را به صورتی از صورتهای موجودات توصیف کند کافر است لکن آنچه وجه خداوند مطرح شده مراد شخصیت پیغمبران و رسولان و حجت های الهی هستند که خداوند درباره شان فرمود : همه چیز فانی می شود و وجه عظیم و کریم پروردگارت باقی می ماندو هر چیزی از بین می رود مگروجه خداوند (ص23)
نکته دوم: «من برائت می جویم از کسانی که می خواهند خداوند را به ذات او بشناسند و لذا او را به اشیاء تشبیه می کنند. اگر کسی بخواهداو را تشبیه به اشیاء کند درنتیجه به شرک دچار می شود و کسانیکه چنین کردند نشانه های خداوند را رب خویش قرار دادند . »(ص234 )
نکته سوم: کلماتی که در قرآن گمان تشبیه خداوند به مخلوقات را دراذهان ایجاد می‌کند مانند «خلقت بیدی» یعنی انسان را با دستم خلق کردم و یا وجه ربک یعنی صورت پروردگار، باید متناسب با شان خداوند معنا کنیم بنابراین مراد از دست خدا یعنی قدرت و قوت خداوند و صورت خداوند یعنی انبیا و اولیاء یا و مراد از «ترکهم فی ظلمات لا یبصرون ) رها کردن در تاریکی ها را نباید مانند رها کردن انسان معنا نمود بلکه به معنای این است که بواسطه کفر برای آنها طبیعت ثانویه ایجاد کرد و یا فراموش کردن خداوند کسانی را که خدا را فراموش نمودند، این فراموشی مانند فراموشی انسان نیست بلکه به معنای رها کردن آنها ست و...(ص 235)
حقیقت این است که خداوند با انسان بازبان انسانی صحبت می کند و نه با زبان خدایی و لذا کلام خداوند نازل شده است یعنی از مرتبه الوهیت به مرتبه درک و فهم انسانی تنزل یافته است بنابر این در خداشناسی لازم است که کلام او متناسب با شان او معنا شود . بعنوان مثال اگرپدری با کودک خود با زبان کودکی سخن می گوید در شناخت این پدر نباید با توجه به سخنان کودکانه او سخن گفت.
نکته چهارم: «اعتقاد به جبر یعنی اعمال ما را خداوند انجام می دهد و ما را بر آن عذاب می کند کفر است و تفویض یعنی خداوند امر خلق را به حجت‌های خود واگذار نمود ه است شرک است و معرفت صحیح این است که انسان نسبت به انجام امر الهی و ترک نهی الهی دارای اختیار است و نقش خداوند درکمال انسان این است که اراده و مشیت اودر طاعات، صدور اوامر و رضایت نسبت به آن و کمک نمودن انسان در اطاعت و اراده و مشیت الهی در معاصی، نهی و خشم و ایجاد خذلان نسبت به گناهکاران است . (ص251 و 252 )
«واما معاصی به امر خداوند نیست لکن به قضا وقدر و مشیت و علم اوست (اما با اراده انسان انجام می گیرد )و لذا خداوند انسان را به آن عقاب می نماید (ص288 )
منبع:عیون اخبار الرضا (ع)
