به یاری خداوند متعال از این هفته مبحث جدیدی با عنوان « رفتارهای اخلاقی و اجتماعی امام رضا علیه السلام » را آغاز می نماییم . این مبحث برگرفته از کتابی با همین عنوان نوشته ی آقای محمد علی چنارانی می باشد . باشد که مورد عنایت خاصه ی حضرت علیه السلام و خوانندگان محترم واقع افتد :
پیش گفتار :
از دریچه ی نگاه شیعه ، امامان بزرگوار الگوها و اسوه های فکری ، اعتقادی ، عملی و اخلاقی می باشند . از این رو ، گفتار ، رفتار ، کردار و تقریر آن بزرگواران دلیل و برهان شرعی است . بدین جهت نجات تنها در پیروی کردن از آنان منحصر گردیده است .
امام رضا علیه السلام با کردار ، گفتار و رفتارش راهنمای اخلاق و اسوه ی عملی مردم است و با نشان دادن جنبه های نیک رفتاری و گفتاری ، مردم را به سوی خیر و هدایت رهنمون می سازد ، چرا که وی اخلاق نیاکان گرامی و رسول خدا ( که درود و سلام خدا بر ایشان و اهل بیت طاهرینش باد ) را در وجود خود دارد .
گرچه آن حضرت از نظر روحی و معنوی ، معجزات و کرامات ، دانش و فضایل ، مناظرات با پیروان دیگر ادیان ، شیوه ی برخورد با سیاست مداران و دولت مردان عباسی ، موضو ولایت عهدی ، ارتباط با علویان ، برخورد با گروه های گوناگون اجتماعی و دیگر موارد شایسته ی بررسی و تحقیق گسترده است ؛ اما آن چه در این میان از درخشش ویژه ای برخوردار می باشد ، برخوردهای اخلاقی آن امام رئوف و مهربان با مردم است ؛ چرا که عمل و شیوه ی برخورد ، تاثیری افزون تر از سخن و کلام دارد . از این جهت می باشد که اگر رفتار انسان « آیینه ی فکر » و « زبان کلام » وی باشد ، دگرگون کننده تر و دلنشین تر و تاثیرگذارتر خواهد بود .
محبت نسبت به مردم :
امام رضا علیه السلام فردی خوشرو و خوش برخورد بود. از این رو ، با هر مسلمانی به سادگی رابطه برقرار می کرد و راه دوستی را با او باز می نمود و همگان با آن حضرت به زودی انس می گرفتند و می توانستند به خانه ی وی رفت و آمد نمایند ، در کنارشان بنشینند و هم سخن شوند .
هم چنین به هیچ کس به دیده ی تحقیر نمی نگریست . اندیشه اش این بود که همگان از یک پدر و مادر و از یک اصل و ریشه اند و دلیلی برای برتری یکی بر دیگران وجود ندارد مگر به تقوا و پرهیزکاری .
هرگز از او ناسزایی شنیده نشد . از این جهت ، سخنان و خطابات آن بزرگوار به مردم ، دوستان و شیعیان و حتی غلامان و خدمتکارانش احترام آمیز و چنان بود که گویی با اهل خانه ی خود معاشرت دارد .
از این رو ، آن حضرت در یکی از سخنانش در همین راستا چنین می فرماید :
محبت نسبت به مردم و اظهار دوستی بدانان نیمی از عقل می باشد . ( تحف العقول صفحه 520 حدیث 15 ؛ بحارالانوار جلد 78 صفحه 335)
هم چنین آن بزرگوار در روابط خود با مردم نگاهی همراه با متانت و مهربانی داشت و با چهره ای گشاده با آنان برخورد می کرد . به گونه ای که افراد می آمدند و بدون هیچ گونه مشکلی مشکلات خود را با وی در میان می گذاشتند . ( در مکتب عالم آل محمد ص 121 )
دعا برای مردم :
دل امامان شیعه علیهم السلام همانند رسول خدا ( که درود خدا بر ایشان و آل بیت مکرمشان باد ) نسبت به مردم آکنده از عشق و علاقه و محبت به آنان بود . از این رو ، همواره نسبت به مردم خیررسانی و خیرخواهی داشت . از جمله ی دعاهایشان این است :
ای خدای کریم ! تمام کسانی که از مشرق تا مغرب روی زمین هستند ، همگان را بیامرز .
در بخش دیگری دامنه ی دعای خود را به مردان و زنان مومن محدود می نماید و می فرماید :
ای خدای کریم ! از خطای مردان و زنان مومن درگذر و آنان را بیامرز . ( بحارالانوار جلد 49 صفحه 117 )
دعا کردن برای حسن بن جهم :
حسن بن جهم گوید : خدمت حضرت رضا علیه السلام عرض کردم ، مرا از دعا فراموش ننماید . امام رضا علیه السلام فرمود : آیا گمان داری که من تو را فراموش می کنم؟
راوی می گوید: من با خود اندیشیدم و گفتم : آن جناب برای شیعیان خود دعا می کند . من هم یکی از شیعیان او هستم . گفتم : شما مرا فراموش نمی کنید .
پرسید : از کجا دانستی؟ عرض کردم : من از شیعیانت هستم و تو آن ها را دعا می کنی . فرمود : آیا غیر از این چیز دیگری به خاطرت رسید؟
گفتم : خیر . فرمود : هرگاه خواستی بدانی نزد من چگونه هستی ، بنگر من در نزد تو چگونه هستم . ( اخبار و آثار حضرت رضا علیه السلام صفحه 486 حدیث 36 )
منبع : http://www.razavi.ir/
