احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

اما وقتی هم که به این شهر و حتی به ورودی‌های این حرم می‌رسی، دلت آرام نمی‌گیرد. انگار هر چه به سرمنشاء این فیض عظیم نزدیک‌تر می‌شوی، گام‌هایت برای رسیدن و دست‌هایت برای گره خوردن به مشبک‌ها بی‌تاب‌تر می‌شوند.
اینجا فرقی نمی‌کند که از کجا آمده باشی. برای همه آنها که زائر شده‌اند، همه راه‌ها ختم می‌شود به روضه‌ای منوره. به آنجا که تمام ارادتمندان پروانه‌وار به دورش حلقه زده‌اند و استجابت خواسته‌هایشان را در لحظه‌ای تمسک به مشبک‌ها و قطره‌ای اشک و دل‌گویه‌ای با آقا جست و جو می‌کنند.
اینجا ضریح، مرکز ثقل دلدادگی است و مقصود راه تمام زائران ...

این روزها آنها که به زیارت آقا مشرف می‌شوند و از دریچه مشبک‌های این ضریح مقدس، به آستان حضرتش دل می‌بنند، دست و دل بر ضریحی گره می‌زنند که پنجمین ضریح مطهر حضرت رضا(ع) به حساب می‌آید و درست 13 سال قبل در شانزدهمین روز اسفند سال 1379 مصادف با عید سعید قربان و با حضور رهبر معظم انقلاب و تولیت عظمای آستان قدس رضوی، به روی عاشقان و ارادتمندان به ساحت علی ابن موسی الرضا(ع) آغوش گشود.
به مناسبت فرا رسیدن سالروز بازگشایی روضه منوره حضرت رضا(ع) با این ضریح مطهر، نگاهی داریم به 5 ضریحی که طی 5 سده اخیر بر مرقد مطهر حضرت رضا(ع) نصب شده است.
از صفویه
بنا بر شواهد تاریخی نصب ضریح بر مرقد مطهر حضرت رضا(ع) از دوران صفویه آغاز شده است. اولین ضریح حضرت رضا(ع)، ضریحی از جنس چوب، طلا و نقره بود که در در سال 975 هجری قمری ساخته و بر روی صندوق مرقد مطهر نصب شد.
در کتیبه دور این ضریح که تصویری از آن موجود نیست، سوره «هل اتی» به خط ثلث نوشته شده بود. کتیبه سر در ضریح که بر لوحه‌ای از طلا نوشته شده بود، سابقه تاریخی و نصب این ضریح را چنین روایت می کند: «در عهد سلطنت بنده شاه ولایت، طهماسب بن اسماعیل صفوی این محجر مبارک در این مکان مقدس نصب گردید. به سال 957.»
این ضریح، تنها ضریح مطهر مرقد حضرت رضا(ع) است که امروز در دسترس قرار ندارد و از بین رفته است.

ضریح نگین نشان
ضریح فولادی مرصع معروف به نگین نشان، دومین ضریح مبارک مرقد مطهر حضرت رضا(ع) است که در سال1160 هجری قمری ساخته و نصب شد.
این ضریح که نمایی از آن را در تصویر مشاهده می‌کنید، توسط شاهرخ میرزا، فرزند رضا قلی میرزا نوه نادرشاه افشار وقف شد و تا سال 1379 شمسی در طبقه فوقانی و بر فراز سنگ مطهر قرار داشت تا اینکه همزمان با نصب ضریح پنجم به طبقه تحتانی (داخل سرداب) انتقال یافت.
این ضریح از فولاد ساخته شده و بالغ بر 2 هزار قبه مزین به یاقوت و زمرد بدنه آن را زینت داده بودند.
این ضریح ابتدا روی مضجع شریف و زیر ضریح سوم و سپس زیر ضریح چهارم قرار داشت و پس از نصب ضریح پنجم، به سرداب انتقال یافت و روی مرقد منور حضرت رضا(ع) نصب شد تا به این ترتیب به نیت واقف آن نیز جامه عمل پوشانده شود.
در کتیبه‌ای که بالای در ورودی ضریح نصب شده، به خط نستعلیق نوشته شده است: «نیاز رحمت ایزد مستعان و تراب اقدام زوار این آستان ملک پاسبان، سبط سلطان نادرشاه شاهرخ شاه الحسینی الموسوی الصفوی بهادر خان به وقف و نصب این ضریح و قبه‌‌های مرصع چهار‌ گوشه ضریح مقدس مبارک موفق گردید. سنه 1160 قمری»

یک ضریح، یک قرن
ضریح سوم حضرت رضا(ع) ضریحی فولادی و ساده به ابعاد 4*3 متر و ارتفاع حدود 2 متر بود. این ضریح مربوط به عهد قاجاریه است و در عصر سلطنت فتحعلی شاه قاجار در سال 1238هجری قمری روی ضریح نگین نشان، در حرم مطهر جای گرفت و تا سال 1338 هجری شمسی کانون دلدادگی زائران حضرت رضا(ع) بود.
تصویری که پیش روی شماست، متعلق به پیش از سال 1338 هجری شمسی است.
این ضریح نیز مزین به طوق و گوی طلای جواهر نشان بود و در طرف پایین پای مبارک، در مرصع تقدیمی فتحعلی شاه قاجار نصب شده بود. این در ممتاز و ارزشمند، اکنون بالای صفه غربی حرم مطهر در قابی مخصوص جای دارد.
ضریح سوم در سال 1338 هجری شمسی، به علت پوسیدگی پایه‌ها و تزلزلی که در ارکان آن به وجود آمده بود، برچیده شد و به موزه آستان قدس رضوی انتقال یافت و به ‌جای آن ضریح چهارم روی ضریح نگین نشان (ضریح دوم) نصب شد.

ضریح شیر و شکر
چهارمین ضریح به نام ضریح طلا و نقره، معروف به «شیر و شکر» در سال 1338 هجری شمسی پس از برداشتن ضریح سوم و انتقال آن به موزه، روی ضریح نگین نشان نصب شد.
این ضریح به اهتمام و نظارت مرحوم سید ابوالحسن حافظیان، توسط استاد هنرمند، مرحوم حاج محمد تقی ذوفن و تعدادی هنرمند و استادکار و قلمزن اصفهانی، طراحی و ساخته شد.
ضریح چهارم حدود 4 متر طول، 60/3 عرض و 90/3 متر ارتفاع داشت. چهارده دهانه به نام چهارده معصوم (علیهم السلام) بر روی آن وجود داشت و وزن آن 7 تن بود.
بر لبه ضریح سوره یس به خط ثلث بر صفحه‌ای از طلا به خطاطی آقای فضائلی اصفهانی نوشته شده و در کتیبه دوم، دور تا دور ضریح سوره هل اتی نیز به خط ثلث مکتوب شده بود.

افزون بر این، بر لبه ضریح 44 برگ از نقره ملمع به طلا، میان 44 گلدان ملمع به طرز بسیار زیبایی نصب شده بود. همچنین 44 اسم از اسمای حسنای الهی به خط ثلث و به قلم حاج شیخ احمد زنجانی بر صفحه‌ای با زمینه میناکاری لاجوردی و گل‌‌های رنگارنگ، به ‌صورت خط برجسته طلاکاری شده، ضریح مطهر را زینت بخشیده‌ بود.
سقف ضریح را صفحاتی آراسته به طلا و نقره پوشانده بود. درون سقف ضریح بر کتیبه‌ای، آیه‌ای به خط ثلث و رنگ سفید بر زمینه‌ای لاجوردی نوشته شده و در همان کتیبه، این آیه به خط طلایی کوفی به عبارت «لله الاسماء الحسنی فادعوه بها» مکتوب شده بود.
این ضریح نیز پس از برچیده شدن در زمان نصب ضریح پنجم، به موزه مرکزی آستان قدس رضوی منتقل شد و اکنون در این محل نگهداری می‌شود.

ضریح آفتاب
پس از گذشت 42 سال از عمر ضریح چهارم، به علت فرسوده شدن و ساییدگی شبکه‌های اطراف و روکش‌‌های نقره و طلایی ضریح و سست شدن ارکان آن، ساخت و نصب پنجمین ضریح ضروری به نظر رسید.
از این‌رو، آستان قدس رضوی اقدام به طراحی و ساخت و نصب ضریح جدید کرد. این امر یکی از اقدام‌‌های بسیار چشمگیر دوران استقرار نظام مقدس جمهوری اسلامی است که در کنار دیگر فعالیت‌‌های وسیع و گسترده توسعه و بازسازی اطراف حرم مطهر انجام گرفت.
مطالعات و بررسی‌‌های مقدماتی ساخت ضریح جدید در سال 1372 به دستور تولیت آستان قدس رضوی آغاز شد. به دنبال این امر طرح‌‌های متعددی از سوی هنرمندان نامی کشور ارایه شد که در نهایت، توفیق طراحی ضریح، نصیب استاد فرشچیان، طراح و هنرمند برجسته نگارگری شد تا به این ترتیب نام استاد فرشچیان علاوه بر آثار ماندگاری چون عصر عاشورا با طراحی و ساخت ضریح مرقد منور حضرت رضا(ع) در تاریخ ماندگار شود.
با برگزیده شدن طرح و همکاری دیگر هنرمندان و طراحان نامی کشور، کار ساخت ضریح، تحت نظارت هیئت اجرایی سازمان عمران و توسعه حریم حرم حضرت رضا (علیه السلام) آغاز شد.
ضریح پنجم با ساختاری تشکیل یافته از آهن، فولاد و چوب گردو و روکش‌‌ها و پوشش طلا و نقره ساخته شد.

کارهای قلمزنی و هنری متناسب با مبانی و ابعاد هنری موجود در طرح اجرا شد و به گونه‌ نگارستانی بدیع با نمادها و سمبول‌‌های معماری هنری، با بناهای کهن آستان قدس رضوی هماهنگ درآمد. ضریح پس از هفت سال کار مداوم با کیفیتی بسیار عالی و در نهایت استحکام به وزن 12 تن و ابعاد 78/4*73/3 و ارتفاع 96/3 متر ساخته و آماده نصب شد.
دور خارجی ضریح با سوره مبارکه «یس» و «هل اتی» به خط ثلث با طلا و نقره تزیین شده است. در چهار سوی این ضریح، چهارده دهانه به نشانه چهارده معصوم (علیهم السلام) و طراحی گل‌‌های پنج و هشت پر، نمادی از خمسه طیبه و هشتمین حجت خدا وجود دارد. طرح گل‌‌های آفتابگردان ضریح، نمودی است از لقب شمس الشموس. سقف و دیوارهای درون ضریح با خطوط اسماء الله و هنر خاتم‌کاری بسیار بدیع و زیبا به طراحی‌‌ استاد فرشچیان، توسط استاد هنرمند «کشتی آرای شیرازی» و همکاران‌شان تزیین شده است.
سرانجام، عملیات برچیده شدن ضریح چهارم و نصب ضریح جدید از روز 1379/10/21 پس از انجام مراسم غبارروبی آغاز شد و بعد از 50 روز کار شبانه روزی به پایان رسید.
سرانجام روز سه شنبه 1379/12/16 مصادف با عید سعید قربان و با حضور مقام معظم رهبری و تولیت عظمی آستان قدس رضوی، روضه منوره رضوی با ضریح پنجم بازگشایی شد.
به این ترتیب ضریح دوم نیز که از سال‌های دور، روی مرقد مطهر قرار داشت، به سرداب مطهر منتقل شد و ضریح پنجم به عنوان جلوه‌ای بدیع از هنرهای اسلامی و ایرانی که در عصر جمهوری اسلامی با نمود مدیریت موفق اسلامی در مجموعه بزرگ آستان قدس رضوی احداث شده بود، به محمل راز و نیازهای زائران بدل شد...

منبع : http://www.aqr.ir/