یکی از آرزوها و افتخارات زائرانی که به مشهد مقدس می‌آیند، این است که ذره‌ای از غذای حضرت را به نیت تبرک و شفا بخورند.
مهمان‌سرای حضرت که در گذشته از آن به نام کارخانهی زواری یاد می‌شده در کتب و وقف‌نامه‌های قدیمی نیز به نام‌های مهمانخانهی زواری، آشپزخانه‌ی حضرتی، کارخانهی زواری و کارخانهی خادمی آمده است.
کارخانهی خادمی و کارخانهی زواری جدا از هم بود و غذای خدام و زوار در دو محل طبخ می‌شد و زمانی هم با یکدیگر ادغام می‌گردید. محل طبخ غذای خدمه در زمان قارجاریه در صحن نو و در ایوان جنوبی آن مجاور تیمچه حکاک‌ها قرار داشت که در زمان فتحعلی‌شاه هم زمان با صحن نو(صحن آزادی) ساخته شده بود.
در زمان ناصرالدین‌شاه مهمان‌سرایی مخصوص زوار در حاشیه‌ی جنوبی بست بالاخیابان ساخته شد.
در زمان نیابت تولیت اسدی و به‌هنگام احداث صحن موزه (امام)، تیمچه حکاک‌ها و کارخانهی خادمی تخریب شد و مهمانخانهی خدام با مهمان‌خانه زواری در بست بالاخیابان ادغام شد. چون محل این گنجایش کافی نداشت و پاسخ‌گوی خدام و زوار نبود حدود سال 1323 و در زمان نیابت تولیت و استان‌داری علی‌منصور مهمانخانهی تازه‌ای به نام مهمانخانهی توس (که اولین هتل در مشهد بود)، در حاشیه‌ی بست بالا و فلکه‌ی حضرت ساخته شد و در مجاور آن ساختمان مهمان‌سرای حضرتی هم توسعه داده شد که خدام و زوار در آن پذیرایی می‌شدند.
مهمان‌خانه توس در سال 1332شمسی از مستأجر آن گرفته شد و برای رفاه زائران در اختیار مهمان‌سرا قرار گرفت. چون با افزایش زوار این محل هم گنجایش زوار و خدام را نداشت، در زمان نیابت تولیت ولیان مهمان‌سرای فعلی در بست پایین‌خیابان مقابل صحن نو(آزادی) ساخته شد.سابقه‌ی تاریخی نشان می‌دهد که مهمان‌داری در آستان قدس رضوی از قرن نهم هجری معمول بوده ولی مدارک به‌دست‌آمده سابقه‌ی آن‌را از دوره‌ی صفویه می‌داند. مهمان‌سرای آستان قدس در دوران صفویه به شربت‌خانه موسوم بوده و موقوفاتی هم داشته است که حمام شاه در محله‌ی چهارباغ در بازار و در مجاورت مسجد72تن از آن‌جمله می‌باشد.
در طومار علی‌شاه که به منزله‌ی دستورالعمل آستانه بر موقوفات است، مقرراتی بر مهمان‌سرای حضرتی معمول داشته است آستان قدس رضوی پس از پیروزی انقلاب اسلامی فعالیت‌های متعدد و ارزنده‌ای در جهت ایجاد تسهیلات و خدمات‌رسانی بیشتر و مطلوب‌تر به زائران بارگاه رضوی انجام داده است. اداره‌ی مهمان‌سرا یکی از این ارائه‌دهندگان خدمات به زائران و مسافران مشهد مقدس است.
اداره‌ی مهمان‌سرا از زیرمجموعه‌های معاونت اماکن متبرکه و امور زائران است و شامل رئیس اداره‌ی مهمان‌سرا با دو معاون و رئیس بخش پذیرایی، رئیس بخش آشپزخانه، کارشناس مواد غذایی، کارشناس امور دفتری و رایانه و... می‌باشد که روزانه به شش تا هشت هزار نفر از زائران، خدام و کارکنان آستان قدس با ارائه‌ی غذای متبرک خدمات‌رسانی می‌کنند.
ساختمان مهمان‌سرای حضرت در ضلع شمالی بست شیخ حرعاملی واقع است. مهمان‌سرا دارای چهار طبقه شامل آشپزخانه، سالن پذیرایی، سالن پذیرایی خاص و اداره‌ی مهمان‌سرا است که به همه‌ی امکانات مورد نیاز برای طبخ غذا و پذیرایی از مهمانان امام هشتم(ع) مجهز است.دعوت‌نامه‌های مهمان‌سرا از طریق نمایندگان آستان قدس هر روز توسط سه گروه و هر گروه متشکل از دو نفر(نمایندگان بخش خدمات اداره‌ی رفاه زائران و یک نفر از مدیریت بازرسی و رسیدگی به شکایات آستان قدس رضوی) در مکان‌های اسکان زائران، اعم از هتل‌ها، مهمان‌پذیرها، حسینیه‌ها، مسافرخانه‌ها، زائرسراها توزیع می‌شود. هم‌چنین زائران خارجی نیز از طریق معرفی اداره‌ی امور بین‌الملل(اداره‌ی امور زائران غیرایرانی) واقع در صحن جمهوری اسلامی پذیرایی می‌شوند.
علاوه بر این در طول سال، پنجشنبه‌ها تعداد هفتصد وعده غذا و در ماه مبارک رمضان، روزانه یک‌هزار وعده غذا به صورت بسته‌بندی از طریق کمیته‌ی امداد در اختیار افراد بی‌بضاعت قرار می‌گیرد. گفتنی است کلیه‌ی کارکنان مهمان‌سرا در طول سال دو نوبت، آزمایش‌های بهداشتی را زیر نظر دفتر بهداشت معاونت انجام می‌دهند.
هم‌چنین در اردیبهشت سال1389 ساختمان جدید مهمان‌سرا که زیربنای آن از سه هزار وهشتصد مترمربع به یک‌صدهزار مترمربع افزایش یافته بود، با حضورتولیت عظمای آستان قدس رضوی حضرت آیت‌الله واعظ طبسی مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
منبع : http://news.aqr.ir/
