
قول داده ایم؛ اما خلف وعده کردیم. عهد بستیم؛ اما عهد شکستیم. غر زدیم. ناله کردیم. مانند کودکی که نگران اسباب بازی و خوراکی هایش است پا به زمین کوبیدیم؛ اما لحظه ای غفلت باعث می شود ندانیم در محضر چه کسی هستیم. وقتی به مشهد می رویم، سابقه ای از این بهانه گیری ها را داریم و امام مهربان و رئوف از آن سوی آسمان ها نظاره گر هستند و دستان پر مهرشان را بر سینه تنگ ما گذاشته و اشک های ما را پاک می کنند. امامی که مثل پدرمان طاقت دیدن نگاه مضطرب ما را ندارند و برایمان دست به دعا می شوند.
تولد امام رضا(ع)
نجمه خاتون پسرش را که تازه به دنیا آمده بود، نزد امام کاظم(ع) برد، ایشان فرمودند:«نجمه، کرامت پروردگار گوارایت باد.» فرزندم را در پارچه ای سفید پیچیدم و نزد حضرت بردم. وی در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه خواند. آن گاه آب فرات خواست و کامش را با آن برداشت. سپس نوزاد را به من بازگرداند و فرمود: بگیر این را که ذخیره ی خداوند در زمین و حجت خدا بعد از من است (1)و چنین بود که هشتمین امام در روز جمعه، یازدهم ذی قعده، در مدینه به دنیا آمدند(2).
نام و نشان امام رضا(ع)
نامشان را علی، کنیه را ابوالحسن و القابشان را رضا، صابر، فاضل، رضی، وفی، قرة اعین المؤمنین و غیظ الملحدین نامیدند.(3)
علی بن یقطین درباره ی کنیه حضرت(ع) می گوید: نزد امام کاظم(ع) رفتم و دریافتم فرزندش علی بن موسی الرضا علیهما السلام نیز نزد وی شتافته است. امام فرمودند: علی بن یقطین، همین علی، آقای فرزندان من است. آگاه باش، من کنیه ام [ابوالحسن ] را به وی دادم.(4)
مشهورترین لقب؛"رضا"
بزنطی درباره ی لقب حضرت می گوید: به امام محمد تقی(امام جواد)(ع) عرض کردم: گروهی از مخالفانتان چنان می پندارند مامون پدر بزرگوارتان را همزمان با پذیرش ولایت عهدی، رضا لقب داد. حضرت فرمودند: به خدا سوگند، دروغ می گویند. حق تعالی او را رضا نامید؛ چون خدا در آسمان و رسول خدا و امامان معصوم علیهم السلام در زمین وی را پسندیدند. پرسیدم: پس چرا وی رضا نامیده شد؟
فرمودند: چون،علاوه بر دوستان، مخالفان نیز او را پسندیدند و از وی خشنود بودند. اتفاق دوست و دشمن در رضایت به وی اختصاص دارد.(5)
دانش امام رضا(ع)
امام کاظم(ع) فرزندانشان را جمع می کردند و می فرمودند: این برادرتان [علی بن موسی ] عالم آل محمد صلی الله علیه و آله است. مسائل دین خود را از وی بپرسید و آنچه به شما می گوید نگهدارید; زیرا من بارها از پدرم جعفر بن محمد شنیدم که فرمود: عالم آل محمد - که همنام امیر مؤمنان علیه السلام علی است - در صلب تو است; کاش او را می دیدم.
ابراهیم بن عباس صولی می گوید: ندیدم از امام رضا علیه السلام پرسش شود و او پاسخش را نداند. به آنچه تا زمانش بر روزگار گذشته، از وی داناتر ندیده ام. مامون از هر چیزی می پرسید و امام را می آزمود. امام پاسخ می داد و همه ی پاسخ هایش به قرآن مستند بود.(6)
پدری برای خواهر، پدری برای امام جواد(ع)
رفتار امام رضا(ع) با خانواده در مدت سی و پنج سال امامت امام موسی کاظم(ع) با حوادث و فراز و نشیب های سیاسی آمیخته بود. بیشتر زندگانی ایشان در زندان های هارون الرشید سپری شد.
امام رضا(ع) در تمامی مدتی که امام کاظم(ع) زندانی بودند دستیار و پشتوانه ی استوار پدر در حوادث سیاسی – فرهنگی بودند. شریک غم ها و رنجهاي پدرشان بودند هرگز در برابر قدرت طلبان، خودشان را تسلیم نکردند. ایشان راه پدر را ادامه دادند و مردم را به شدت از یاری رساندن و کمک به خلفای طاغوتی دور می کردند. چون امام کاظم علیه السلام بیشتر عمر شریفشان در زندانها سپری شد ، امام رضا علیه السلام به عنوان فرزند ارشد مسئول نگهداری خانواده ایشان بودند، ایشان دراین مدت طوری از خانوادشان مراقبت کردند که اجازه ندادند کسی به آنها بی احترامی کند، نهایت احترام را به آنها می گذاشتند و خطرات دشمنان را از آنان دور می کردند علاقه حضرت به خانوادشان در محبتی که به امام جواد(ع)داشتند نیز قابل ملاحظه است. قبل از تولد امام جواد (ع) فردی به امام رضا(ع) می گوید شما کودکانتان را دوست دارید پس از خداوند بخواهید که پسری به شما عطا کند . حضرت فرمودند: خداوند پسری به من خواهد داد که وارث من می شود هنگامی که ابا جعفر(ع) متولد شدند ، حضرت در طول شب گهواره ایشان را حرکت می دادند و با او بازی می کردند. امام فرزندشان را آنقدر دوست می داشتند که شب را نمی خوابیدند و گهواره امام جواد (ع) را حرکت
می دادند. به ایشان عرض شد آیا مردم با پسرانشان چنین رفتار می کنند؟ حضرت فرمودند این پسر مانند عامه مردم نیست و به دنیا آمدن و رشد نمودن او مانند ولادت پدران پاکش است.
سخاوت بی منت
سع بن حمزه می گوید: در مجلس امام رضا علیه السلام مشغول گفت و گو بودیم که مردی بلند قامت داخل شد و گفت: سلام بر تو ای فرزند پیامبر خدا، من مردی از دوستان شما، پدران و نیاکانتانم. اکنون از زیارت خانه ی خدا باز گشته ام و چیزی که بتوانم با آن خود را به خانه برسانم ندارم. مرا به دیارم فرست; من دارای نعمت و دولتم و درخور صدقه نیستم، آنچه مرحمت فرمایی، از سوی شما صدقه خواهم داد.
امام از او خواست بنشیند. بعد از پایان جلسه، از وی اجازه گرفت و به خانه رفت. لحظاتی بعد، در را بست؛ دستش را از بالای در بیرون آورد و پرسید: [آن مرد ] خراسانی کجاست؟ ! مرد پاسخ داد: این جایم.
یکی از یاران حضرت پرسید: فدایت شوم به او مهربانی کردی و چهره پنهان ساختی؟!
فرمود: چون نیازش را برآوردم، نخواستم خواری خواهش را در چهره اش ببینم. آیا این حدیث پیامبر را نشنیده ای که فرمود: کار نیکی که پنهان انجام شود، برابر هفتاد حج است و افشا کننده ی کار بد خوار و پنهان کننده ی آن آمرزیده است.(7)
امام؛ لارفیق من لا رفیق له....
در حدیثی از امام رضا(ع) در مورد امامت و امام معصوم ایشان امام را این چنین معرفی می کنند:
".......امام مانند خورشيد طالع است كه نورش عالم را فرا گيرد و خودش در افق است به نحوى كه دست ها و ديدگان به آن نرسد. امام ماه تابان، چراغ فروزان، نور درخشان و ستاره ايست راهنما در شدت تاريكىها و رهگذر شهرها و كويرها و گرداب درياها (يعنى راهنمایی است برای زمان جهل و فتنه و سرگردانى مردم). امام آب گواراى زمان تشنگى و رهبر بسوى هدايت و نجات بخش از هلاكت گاه هاست هر كه از او جدا شود هلاك شود. امام ابريست بارنده، بارانيست شتابنده، خورشيديست فروزنده سقفى است سايه دهنده، زمينى است گسترده، چشمه ايست جوشنده و بركه و گلستانست، امام همدم و رفيق، پدر مهربان، برادر برابر، مادر دلسوز به كودك، پناه بندگان خطا در گرفتارى سخت است، امام امين خداست در ميان خلقش و حجت او بربندگانش و خليفه او در بلادش و دعوت كننده بسوى او و دفاع كننده از حقوق او است، امام از گناهان پاك و از عيبها بر كنار است...."(8)
****
مسلما نتوانستیم حق مطلب را ادا کنیم؛ اما آنچه می خواستیم در پس حرف هایمان بزنیم این بود که ما، امت دورمانده از امام، یتیمان آل محمد(صلی الله علیه و آله وسلم) هستیم و نیاز به مراقبت و هدایت داریم. این مراقبت و هدایت تنها زمانی صورت می گیرد که تحت سرپرستی پدرانمان یعنی حضرات معصومین(ع) باشیم به این امید که روزی به پدر حقیقی؛ اما در غیبت برسیم به شرط آن که در جستجوی این پدر باشیم. ان شاءالله.
1. عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 29 .
2. ابن بابویه ولادت حضرت را 11 ربیع الاول 153، پنج سال بعد از شهادت امام صادق علیه السلام، کلینی سال 148، بعضی 11 ذی حجه 153 و شیخ طبرسی 11 ذی قعده 153 می داند. به اعلام الوری، ص 313، اصول کافی، ج 1، ص 486، کشف الغمه، ج 3، ص 53 ، اصول کافی، ج 6 ، ص 473 و بحار الانوار، ج 49، ص 9 رجوع کنید.
3. مناقب ابن شهر آشوب، ج 4، ص 396; کشف الغمه، ج 3، ص 53
4. اصول کافی، ج 1، ص 311 .
5. عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 22 .
6. عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 180- 183; بحار الانوار، ج 49، ص 211 و 100; ارشاد مفید، ص 291; مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 300.
7. اصول کافی، ج 4، ص 24 .
8. اصول کافی، باب نادر، حدیث1.
منابع:
1. عابدی میانجی، محمد. مجله مبلغان، بهمن 1378، شماره 2، ص 21.
2. عابدینی نژاد، یعقوبعلی. مقاله سبک زندگی و شخصیت اخلاقی امام رضا(ع). زمستان 1392. دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد.
ماءمعین