در این رهگذر به دو مورد از ابعاد و گستره ی امامت در جهان شناسی و انسان شناسی اسلام بر اساس بیانات امام رضا علیه السلام می پردازیم:
فضایل امام موهبتی الهی است
(الامام … مخصوص بالفضل کلّه من غیر طلب منه و الاکتساب بل اختصاص من المفضل الوهاب).[1] «فضایلی که ویژه امام گشته، همه بدون درخواست او و غیر اکتسابی است، این فضایل از طرف فضیلت دهنده بخشنده (خدای متعال) به امام اختصاص یافته است.»
این سخن به معنای جبر نیست بلکه مقصود فضایل ویژه امامت مثل عصمت و تأیید روح القدس و مانند آن است که مواهب الهی است و ظرفیت اخلاقی و علمی و روحی امام در نزول این مواهب الهی مؤثر است. آری تقوا، تزکیه نفس و عبادت های امام زمینه ساز الطاف الهی است.
امام دارای شرح صدر الهامات علمی و توفیقات
( ... و ان العبد اذا اختاره الله عزوجل لامور عباده شرح صدره لذلک و اودع قلبه ینابیع الحکمه و الهمه العلم الهاماً فلم یعی بعده بجواب و لایحیّر فیه عن الصواب و هو معصوم موید موفق مسدد قد امن الخطایا و الزلل و العثار یخصّه الله عزوجل بذلک لیکون حجّته علی عباده و شاهده علی خلقه و ذلک: فضل الله یوتیه من یشاء و الله ذوالفضل العظیم) [2]
در حدیث دیگری از امام رضا علیه السلام روایت شده است که: «در حقیقت هنگامی که خدای متعال بنده ای را برای رسیدگی به کارهای بندگانش انتخاب می کند، شرح صدر (سینه ای گشاده برای تحمل مشکلات) را در آن مورد به او عطا می کند و منابع حکمت را در دل او به ودیعت می گذارد، و علم را به او الهام می کند به طوری که بعد از آن از جواب مسائل باز نمی ماند و در مورد پاسخ صحیح حیران نمی شود. امام معصوم و مورد تأیید و با توفیق و استوار در انجام وظایف به تأیید الهی است که از خطا و لغزش ها مصون است. خدای متعال این ویژگی را به امام بخشید تا حجت خدا بر بندگانش و گواه بر آفریدگانش باشد، و این موهبت الهی است که به هر کس بخواهد عطا می کند و خدا دارای موهبتی عظیم است.»
منبع: کتاب آیین محبت، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی
-----------------------------------------------------------
1 - عیون، همان و کافی، ج 1، ص 201، و احتجاج، ج 2، ص 435 و غیبه نعمانی، ص 218.
2- عیون، ج 1، ص 220 و امالی، شیخ صدوق، ص 680 و کافی، همان.
