احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

 به اینکه این پرنده‌ها از کجا آمده‌اند؟ در حرم چطور زندگی‌ می‌کنند و چرا تعدادشان نسبت به گذشته کمتر شده است.

کبوترهایی از نوع حضرتی
کبوتر حضرتی یا همان کبوتر چاهی(غیر اهلی) با جثه‌ای متوسط حدود 32 سانتی‌متر، به وسیله دمگاه تقریباً سفید، دو نوار پهن و سیاه روی شاهپرهای ثانویه، سفیدی سطح زیرین بال‌ها، نواری سیاه رنگ بر روی دم، پر و بال خاکستری مایل به آبی و سبز و سری خاکستری و گردن و سینه با جلای سبز و بنفش، از سایر کبوترها قابل تشخیص است. این نوع از پرندگان نسبت به کبوتران غیر حضرتی، تحمل بیشتری در برابر دمای هوا دارند.
از جمعیت گریزانند و اغلب صبحگاه به صحن‌ها می‌آیند. این پرنده در ارتفاع کم وگاهی با پیچ و تاب در حالی که بال‌ها را بالا نگه داشته است، در هوا به سرعت پرواز می‌کند. کبوترها آزاد و رها در آسمان پاک حرم می‌چرخند، دور می‌زنند و در خانه‌ای که صاحبش امام مهربانی هاست، هر کجا بخواهند، می‌نشینند.

گندم‌هایی نذر کبوتران
صحن های حرم مطهر و ورودی‌های آن محل نشست و برخاست کبوتران است؛ هر کدام گوشه‌ای نشسته‌اند و در جستجوی غذا نوک بر زمین می‌کوبند. رئیس اداره خدمات عمومی اماکن متبرکه می‌گوید: «بسیاری از زائران که از نقاط دور و نزدیک و با تحمل سختی سفر به زیارت بارگاه رضوی می‌آیند، نذرشان را با غذا دادن به کبوتران و یا آزاد کردن‌کبوتران در آستان حضرت ادا می‌کنند. اما زوار، این نکته را فراموش می‌کنند که کبوترها به محل زندگی خود عادت کرده‌اند و هر جا رها شوند، به محل زندگی خود باز می‌گردند. پس اگر زوار نذر کرده‌اند به حرم امام رضا(ع) کبوتری هدیه کنند، می‌توانند از طریق پرداخت هزینه خرید کبوتر به اداره نذورات، نذر خود را ادا کنند». در گذشته زوار حجم زیادی گندم نذری برای کبوتران به حرم مطهر می‌آوردند.
گاهی به دفتر نذورات می‌دادند و گاهی نیز هر نقطه‌ای از حرم کبوتری می‌دیدند، مثل حوض‌های خالی از آب و یا بر روی سقاخانه و طاق‌ها و پشت‌بام برای آن کبوتران گندم می‌ریختند. محمد رضا سبزعلی در این رابطه توضیح می‌دهد: «در گذشته زوار با ریختن گندم در هر نقطه‌ای از حرم مشکلات نظافتی ایجاد می‌کردند.
گاهی با ریختن گندم بر سقاخانه‌ها و پشت‌بام‌ها، گندم در آن نقطه باقی مانده و به مرور زمان جوانه زده و سبز می‌شد و موجب انسداد مسیر عبور آب در پشت‌بام و ناودان‌ها شده و سقف‌ها نم می‌داد و هزینه سنگینی برای تعمیر به مجموعه تحمیل می‌شد». وی برای چاره‌اندیشی و حل این معضل می‌گوید: «در حال حاضر، اگر حجم زیادی گندم، توسط زوار به حرم آورده شود، در گیت‌های بازرسی، به سطل‌هایی که توسط اداره نذورات برای جمع‌آوری گندم نذری اختصاص داده شده، ریخته می‌شود. ولی اگر حجم کمی گندم به حرم آورده شود، خدام، زوار را برای اینکه گندم کجا ریخته و یا به کجا تحویل داده شود، راهنمایی می‌کنند.
خدام در تلاش هستند که گندم‌ها در مسیر تردد، آلکوباندها، سقاخانه‌ها و... ریخته نشود، چون ممکن است کبوتران به آن مکان نیامده و گندم‌ها را نبینند و این برکت الهی زیر پای زوار، لگدمال شود. همچنین بنا داریم در آینده‌ای نزدیک، غذای رژیمی برای تغذیه کبوتران اختصاص دهیم».

خانه‌ای امن
آفتاب ظهر است و کبوترها، سایه رواق‌ها را برای استراحت انتخاب کرده‌اند. اما جنب و جوش آن‌ها تمام نشدنی است. گاهی از رواقی به رواق دیگر می‌پرند و گاهی به صحن دیگری سر می‌زنند و روی رواق صحن می‌نشینند. کبوترهای حرم یا کبوتر چاهی‌اند که توی چاه‌ها و قنات‌ها می‌خوابیده‌اند یا کبوترهای خانگی‌ که زیر شیروانی‌ها و در شهر لانه داشته‌اند. این کبوترها جایی برای لانه کردن داخل حرم ندارند.
آن‌ها روی گنبدها، درون تأسیسات روی پشت‌بام‌ها و... می‌خوابند و لانه‌ می‌سازند. رئیس اداره خدمات عمومی اماکن متبرکه در خصوص محل نگهداری کبوتران حرم می‌گوید: «چندین سال قبل در صحن‌ انقلاب غرفه‌ای برای نگهداری کبوتران اختصاص داده بودند. طی روز در دو نوبت بخشی از صحن نرده‌گذاری می‌شد و در آنجا زوار، گندم نذری خود را به کبوتران می‌دادند. بعدها دو جایگاه پیرامون حرم و یک جایگاه در حرم به این امر اختصاص داده شد.
اکنون آن دو جایگاه بیرون حرم وجود ندارد و فقط در بست طوسی، کنار باغ رضوان محلی برای نگهداری کبوتران اختصاص داده شده است. کنار باغ رضوان حصاری اطراف کبوترها کشیده و ظروف آبخوری و غذا در این قفس‌ها تعبیه شده است تا کبوتران حضرتی برای رفع تشنگی و گرسنگی به آنجا بیایند و به مرور زمان با فضای قفس آشنا شده و زوار برای دیدن کبوتران و تغذیه آن‌ها به این مکان مراجعه کنند».

جمع‌آوری کبوترهای غیرحضرتی
در صحن آزادی، گوشه‌ای از گنبد طلای حضرت مشخص است. روی گنبد، اثری از کبوتر نیست. فقط گاهی کبوتری از کنارش پرواز می‌کند و آن‌طرف‌تر می‌نشیند. پیش از این روی گنبد پر از کبوتر بود؛ طوری که وقتی دسته‌ای پرواز می‌کردند آسمان سیاه می‌شد اما حالا تعداد کبوترها کمتر شده است. سبزعلی در این‌باره می‌گوید: «در سال های اخیر با توجه به افزایش جمعیت کبوتران که منجر به بروز مشکلاتی از قبیل تخریب ابنیه تاریخی، خسارات به برخی تأسیسات و ... شده است، برای کنترل جمعیت و محل پرواز کبوتران، جلوگیری از انتشار بیماری های مشترک حیوان و انسان و همچنین جلوگیری از تخریب ابنیه تاریخی، روزانه کبوتران غیرحضرتی از صحن‌ها جمع آوری می شوند و با حضور نمایندگان اداره نذورات و مزرعه نمونه در محل نگهداری کبوتران، این پرندگان به مزرعه نمونه انتقال داده می‌شوند».
به این همه تدابیر می‌اندیشی و باز به کبوترهایی که دورتادور رواق‌ها و کنار ایوان‌ها نشسته‌اند. آن‌ها که تعدادشان کم هم نیست. در حرم حضرت تقریباً درون هر صحنی که باشی، کافی‌ است چشم بچرخانی و آن‌ها را ببینی؛ چندتایی در حال پروازند و چندتایی کنار هم نشسته‌اند.

اداره‌ای با خدمات متنوع
فعالیت‌های اداره خدمات عمومی اماکن متبرکه، منحصر به این خدمات نمی‌شود. ثبت آمار فروش کبوتران، نظارت بر عملکرد نیروهای قراردادی جمع‌کننده کبوتران، نظارت بر عملکرد نیروهای افتخاری که در جایگاه‌ها فعالیت می‌کنند، درخواست اقلام مورد نیاز جایگاه‌ها، سرکشی از وضعیت تنظیف و دیگر خدمات در جایگاه و محل نگهداری کبوتران، تعامل با اداره نذورات در جمع‌آوری و تحویل گندم‌های مازاد، ارائه گزارش عملکرد ماهیانه از آمار جمع‌آوری کبوتران، هماهنگی با بخش بهداشت جهت واکسینه نمودن کبوتران، پیگیری و ارائه خدمات آب و دان و غذای رژیمی به کبوتران، پیگیری و بهره گیری از تکنولوژی نو در ساماندهی و سازماندهی امور کبوتران؛ همه و همه از اقداماتی است که در خصوص نگهداری و کنترل جمعیت کبوتران حرم مطهر رضوی در اداره خدمات عمومی اماکن متبرکه آستان قدس رضوی انجام می‌شود.

چه می‌شود بشوم من کبوتر حرمت؟
حرم را که ترک ‌می‌کنی، باز هم می‌توانی کبوترها را ببینی که دسته‌دسته بر فراز آسمانش بال می‌گشایند. پرندگان زیبایی که همیشه برای ایرانیان مورد احترام بوده‌اند. شاعران در وصفشان شعرها سرودند و زوار دور از این دیار، در حسرت یک لحظه دیدارشان در صحن و سرای دوست، بغض کرده‌اند. شاید همان لحظه با دلی شکسته زیر لب گفته‌اند: «ای کبوتران حرم! ای همسایه‌های دوست‌داشتنی امام هشتم! آن لحظه که سبکبال در صحن‌ها و روی گنبد طلا پرواز می‌کنید، آن وقت که از هر کس به امام رئوف نزدیک‌ترید، سلام این زائر دلشکسته را هم به آقا برسانید.»

یک عمر برای آب و نان می رفتم
می آمـدم و دوان دوان می رفتم
یکبار کبـوتـری مرا مـشـهـد برد
انگار به سمت آسـمـان می رفتم
 

گزارشگر: زینب رمضانی

منبع : http://news.aqr.ir/