احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

مفهوم حرف مادر را نمی‌فهمد و دوباره سوال می‌کند: «خوبان یعنی کی‌ها؟ یعنی اونا که کارهای خوب انجام می‌دن؟». پدر بعد از پارک ماشین سمت زن و دخترش می‌آید و با اشاره به ورودی حرم، از آن‌ها می‌خواهد سریع به آن سمت بروند. مادر دست دخترش را گرفته و به دنبال خود می‌کشاند.
 دخترک می‌گوید: «بریم نمایشگاه ببینیم». پدر که به جمع آن‌ها ملحق شده جواب می‌دهد: «دخترم درِ این نمایشگاه بسته است.» سری می‌چرخاند و متوجه نمایشگاه دائمی آستان قدس رضوی می‌شود. هر سه به نمایشگاه پا می‌گذارند.
پدر در مورد نمایشگاه «در حریم ملکوت» سوال می‌کند. وقتی می‌شنود اینجا واحد حرم‌شناسی است و به هر سوال در مورد حرم پاسخ داده می‌شود، خوشحال می‌شود. از متصدی این واحد درباره واژه بست می‌پرسد. مدت‌ها است این کلمه ذهن او را به خود مشغول کرده بود.
متصدی در جواب می‌گوید: «بست به بستن، گره و جایی که مردم به هنگام ترس و اتهام، به آن پناه می‌برند تا دستگیر نشوند؛ مانند اماکن متبرکه و سرای علما و بزرگان اطلاق می‌شود. الان در حرم شش بست وجود دارد با نام‌های بست شیخ طوسی، شیخ حرعاملی، شیخ‌بهایی، طبرسی، خسروی‌نو و امام رضا(ع). ولی این بست‌ها معنا و مفهوم سابق خود را از دست داده‌اند و اکنون مقدمه‌‌ای هستند برای ورود به حرم‌مطهر امام رضا(ع) و روضه منوره. زائران عاشق و عارف، در این فاصله و برای پذیرش لطف بیشتر امام رضا(ع) روح خویشتن را با ذکر صلوات و استغفار صیقل می‌دهند».
با پاسخ این سوال، سوالات متعددی در گوشه ذهنش هجوم می‌آورد و برای پاسخ، اجازه می‌گیرد تا بقیه سوالات را بپرسد که به سمت طبقه فوقانی نمایشگاه هدایت می‌شوند.

واحدی به نام حرم‌شناسی
اداره پاسخگویی به سوالات دینی با هدف ترویج فرهنگ زیارت و آشنا کردن زائران با سیره علمی و عملی اهل‌بیت(ع) به ویژه امام هشتم(ع) شکل گرفته است. وجود اماکن متبرکه و ابنیه تاریخی در حرم حضرت رضا(ع) و سوالات فراوان زائران درباره تاریخچه این بناها موجب شد این اداره، در سال 82 با راه‌اندازی واحد حرم‌شناسی خدمات متنوعی را به مراجعان ارائه کند. مهدی لسانی، رئیس اداره پاسخگویی به سوالات دینی آستان قدس رضوی در این‌باره می‌گوید: «برنامه‌های حرم‌شناسی در نتیجه‌ هماهنگی گروه‌های زیارتی تنظیم می‌شود. به این شکل که مدارس یا نهادهای شهر مشهد، متقاضی برپایی کارگاه حرم‌شناسی هستند.»
این کارگاه‌ها با توجه به سن و جمعیت گروه طراحی شده و آنان می‌توانند از این خدمت در اداره پاسخگویی به سوالات بهره‌مند شوند. به گفته لسانی، معمولا وقتی گروه‌های زیارتی تقاضای خدمت می‌کنند برای آن‌ها ابتدا یک جلسه‌ تحت عنوان استقبال برای حضور در حرم‌مطهر گذاشته می‌شود که شامل یک برنامه معنوی همچون قرائت زیارت امین‌الله، مداحی و سخنرانی درباره آداب و آثار برکات زیارت می‌شود.
برخی گروه‌های زیارتی بسته به زمان حضورشان خدمات بیشتری را از اداره می‌خواهند که در کنار اجرای برنامه معنوی، برنامه حرم‌شناسی متناسب با تخصص و علاقه آن‌ها ارائه می‌شود. رئیس اداره پاسخگویی به سوالات دینی آستان قدس رضوی می‌گوید: «سرفصل‌های محتوایی متنوعی در بخش حرم‌شناسی پیش‌بینی شده و برای هر کدام از این سرفصل‌ها یک گروه تحقیقی تشکیل شده است. پس از جمع‌آوری اطلاعات از منابع معتبر در قالب پاورپوینت آماده می‌شود.
سیر کلی مباحث عبارتند از معرفی زندگی امام رضا(ع)، مهم‌ترین دستورالعمل‌ها و فرامین امام رضا(ع) به شیعیان، سیر تاریخی گسترش اماکن ‌متبرکه و جزئیاتی در مورد شاهکارهای هنری در حرم ‌مطهر مانند ایوان‌ها، گلدسته‌ها، گنبد، ضریح و سایر اماکنی که مورد توجه مردم است.» لسانی در تشریح دعوت از اساتید توانمند در این حوزه، می‌گوید: «سرفصل بعدی نیز اشخاص و مشاهیر مرتبط با حرم امام رضا(ع) است.
مثل شخصیت‌هایی همچون شیخ حرعاملی که در حرم مدفون است. یا مثل شیخ بهایی که در ساخت حرم نقش داشتند. همچنین هنرهایی مانند کاشی‌کاری، آینه‌کاری، منبت‌کاری، خوشنویسی که در حرم به کار گرفته شده است در دوره حرم‌شناسی به زائران علاقه‌مند ارائه می‌شود».
علاوه بر خدماتی که در قالب کارگاه آموزشی ارائه می‌شود، در برخی برنامه‌های پر جمعیت رواق‌ها و صحن‌های حرم نیز حرم‌شناسی در یک‌بازه زمانی و به عنوان یک میان برنامه طراحی شده است. لسانی در این‌باره شرح می‌دهد: «زائران با برخی از ویژگی‌های حرم مطهر از طریق آن میان برنامه چند دقیقه‌ای آشنا می‌شوند و نکاتی در مورد زیارت در حرم‌ و تشرف و تردد در اماکن متبرکه به آنها یادآور می‌شود.»
نقشه یکی دیگر از انواع خدمات حرم‌شناسی است که با توزیع در کیوسک‌های راهنمای زائر واقع در ورودی‌های حرم، ساده‌ترین نوع خدمت به زائران در حوزه حرم‌شناسی محسوب می‌شود. لسانی می‌گوید: «شروع توزیع نقشه به زائران، از همین واحد حرم‌شناسی کلید خورد که اداره تولیدات و اطلاع‌رسانی الان زحمت توزیع این نقشه‌ها را می‌کشند. این نقشه‌ها برای کودکان و بزرگسالان پیش بینی شده و در اختیار آنان قرار می‌گیرد».
یک دسته از مخاطبان واحد حرم‌شناسی، انفرادی به این واحد مراجعه می‌کنند و متقاضی اجرای برنامه هستند که سوالات آن‌ها توسط اساتید جواب داده می‌شود.

تعامل با سایر ادارات
بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی و اداره تولیدات معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی تعامل خوبی دارند. همکاری بنیاد پژوهش‌های اسلامی با این اداره در جمع‌آوری مجموعه‌‌ای از منابع درباره حرم امام رضا(ع) است و اداره تولیدات فرهنگی نیز با انتشار کتاب به کمک این اداره می‌رود. لسانی در این‌باره می‌گوید: «مجموعه‌ای از سوالات پرکاربرد زائران مرتبط با حرم‌شناسی جمع‌آوری شده و در قالب کتابچه‌های رهنما منتشر می‌شود.»
وی از چاپ 15‌عنوان کتابچه رهنما در حوزه حرم‌شناسی می‌گوید: «کتابچه رهنما شماره 66 با موضوع "حرم در واژه‌ها" پاسخگوی پرکاربردترین واژه‌ها مانند رواق، صحن، بست و ... است. در کتابچه رهنما شماره 28 نیز گسترش جغرافیای حرم در طول تاریخ بر اساس سوالات زائران دسته‌بندی شده است. این کتابچه‌ها در شمارگان بسیار تجدید چاپ و در کارگاه‌های حرم‌شناسی توزیع می‌شود و همین‌طور کتابچه‌های رهنما در اختیار زائرانی که سوال در مورد حرم‌شناسی داشته باشند، قرار می‌گیرد».
یک بخش تولیدات این واحد جنبه تخصصی‌تری دارد و تحت عنوان اطلس حرم‌شناسی با اطلاعات کامل و دقیق همراه با عکس باکیفیت و مناسب در قالب کتاب نفیس چاپ شده است. لسانی می‌افزاید: «این کتاب نفیس در اختیار علاقه‌مندانی قرار می‌گیرد که به صورت حرفه‌ای این مباحث را دنبال می‌کنند و زائران می‌تواند از فروشگاه حرم خریداری کنند».

خادمان و حرم شناسی
آشنایی با اماکن متبرکه لازمه یک خادم و کارمند آستان قدس رضوی است تا بتواند در جهت راهنمایی زائران موفق عمل کند. خادمان و کارکنان حرم مطهر، گروه دیگر مخاطبان واحد حرم‌شناسی هستند. لسانی در این‌باره شرح می‌دهد: «نوع نیاز همکاران نسبت زائران متفاوت است. آگاهی یک‌سری نمادها و کلیات حرم‌شناسی مورد نیاز زائر است و در قالب کارگاه یک ساعت به آنان ارائه می‌شود.
ولی فردی که به عنوان خادم و کارمند به زائران خدمت می‌کند باید با تمام جزئیات حرم آشنا باشد و بیش از 15 ساعت آموزش ببیند.»
وی در ادامه صحبت‌هایش از طراحی کتاب در حوزه حرم‌شناسی می‌گوید: «کتاب "در این قطعه از بهشت" با اطلاعات بسیار دقیقی از اماکن‌ متبرکه، شخصیت‌های مدفون در حرم، زمان‌بندی برنامه‌ها و... از جمله کتاب‌هایی است که در اختیار همکاران قرار می‌گیرد تا در صورت مراجعه زائر پاسخگوی سوالات آنان باشند.»

همکاری 10 استاد حرم‌شناسی
در این بارگاه ملکوتی هر کس در حد توان، به زائران امام هشتم(ع) خدمت می‌کند. به گفته لسانی، خادمان زیادی در این بخش با عنوان خدمتیاران فرهنگی، شیفت‌بندی شده و به صورت افتخاری به زائران و مجاوران علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) خدمت می‌کنند. همچنین 10 استاد با این واحد همکاری دارند. این دوره‌ها برای خادمان فرهنگی که خدمت افتخاری انجام می‌دهند ارائه شده و حوزه اماکن ‌متبرکه نیز برای خدام خویش یک بخش آموزش و کلاس حرم‌شناسی دارد.

پذیرش روزانه 3 تا 4 گروه زیارتی
نمایشگاه «در حریم ملکوت» در دو نوبت صبح و عصر روزانه پذیرای 3 الی 4 گروه زیارتی است. رئیس اداره پاسخگویی به سوالات دینی آستان قدس رضوی از تشریح برنامه‌های واحد حرم‌شناسی در ایام نوروز سخن می‌گوید: «در رواق دارالهدایه، روزانه یک برنامه حرم‌شناسی پیش‌بینی شده است.»

مسیر حرم‌شناسی
نمایشگاه «در حریم ملکوت» در مجاورت نمایشگاه‌های دائمی آستان قدس رضوی در پارکینگ شماره یک حرم‌ رضوی واقع شده است. این نمایشگاه در دو طبقه پذیرای کودکان و بزرگسالان است. کودکان در طبقه همکف به وسیله نقاشی، رنگ‌آمیزی، قصه و تصاویر مفهوم زیارت، حرم و امام رضا(ع) را درک می‌کنند و در طبقه فوقانی نیز بزگسالان با حضور یک استاد و از طریق پروژکتور به صورت تصویر با سنت و سیره امام مهربانی‌ها و اماکن متبرکه آشنا می‌شوند.

گزارشگر: آزیتا ذکا

منبع : http://news.aqr.ir/