احاديث , سخنان تصادفي امام رضا (ع)

 اگر امام باقر(ع) به عنوان شکافنده علم ملقب شده اند، امام رضا علیه السلام به دلیل تسلط بر حوزه های مختلف علمی زمان خود به عنوان شکوفا گر و احیا کننده دانش اهل بیت علیهم السلام شناخته شده و در حرکت های علمی آن زمان به عنوان منشأی اثر و تحول حضور داشتند و حضور مؤثر ایشان باعث تحولی شگرف و جهشی بزرگ در عرصه تولید علم گردید.
با مطالعه تاریخ زندگانی امام رضا (ع) در می یابیم که آن حضرت تلاش های بسیاری برای احیا و شکوفایی فرائض و سنتهای الهی داشتند. سفر روشنگرانه امام رضا (ع) به مرو خود وسیله ای شد برای تبیین حقانیت اهل بیت (ع) و گسترش معارف اسلامی در میان مسلمانان و بیرون آمدن تشیع از انزوا و تقیه . علاوه بر اینها تشکیل محافل علمی و مناظرات با پیروان ادیان و مذاهب گوناگون که به منظور محکومیت علمی آن بزرگوار یا سرگرمی علما و دانشمندان برگزار می‌شد، خود سرانجام به میدانی برای درخشش شخصیت علمی و اخلاقی امام رضا(ع) تبدیل گردید و سیمای درخشان آن حضرت را بارزتر کرد.
یکى از مهم ترین و معروف ترین لقب هاى امام رضا (ع)، (عالم آل محمد) است. این که از میان همه امامان شیعه، حضرت امام رضا به این لقب شهرت یافته است، خود دلیل برجستگى آن امام از جهت دانشهاى رایج در زمان خویش و یافتن فرصت براى آشکارسازى آن علوم مى باشد.
اباصلت که یکى از یاران امام است، از برادرزاده امام رضا (ع) روایتى نقل مى کند که خواندنى است. او مى گوید:
امام موسى بن جعفر(ع) به فرزندانش مى فرمود: برادرتان، على بن موسى (یعنى امام رضا)، عالم آل محمد است... نیازهاى دینى خود را از وى فرا بگیرید و آن چه را به شما آموزش مى دهد، به یاد داشته باشید، زیرا پدرم امام صادق(ع) بارها به من مى فرمود: عالم آل محمد در نسل توست و اى کاش من مى توانستم او را ببینم.(1)
عبدالسلام هروی که در بیشتر نشستها و مناظرات علمی امام حضور داشته، می گوید:
«هیچ کس را از حضرت رضا(ع) داناتر ندیدم و هیچ دانشمندی آن حضرت را ندید مگر این که به علم برتر او گواهی داده است. در محافل و مجالس که گروهی از دانشوران و فقیهان و دانایان مختلف حضور داشتند، بر تمامی آنان غلبه یافت، تا آنجا که آنان به ضعف علمی خود و برتری امام اذعان و اعتراف می نمودند.» گرچه هیچ گاه امام در پی آن نبود که طرف مناظره علمی خود را مغلوب کند، چرا که ایشان امام هدایت و رحمت بود. هدف امام رهایی انسان ها از بند تاریکی و بی خبری بود و این چنین است که سیره علمی امام در کنار سیره اخلاقی و سیاسی آن حضرت بازتاب بسیار گسترده و بی کرانه ای در فضای آن روزگار داشت و همچنان استمرار پیدا کرد تا این زمان که صدها مرکز علمی در پرتو نام این امام همام پای گرفته است.(2)
ابراهیم بن عباس صولی می گوید: ندیدم از امام رضا علیه السلام سؤال شود و حضرت پاسخش را ندانند. به آنچه تا زمانشان بر روزگار گذشته، از ایشان داناتر ندیده ام. مأمون از هر چیزی می پرسید و امام را می آزمود. امام علیه السلام پاسخ می دادند و همه ی پاسخ هایشان به قرآن مستند بود.( 3)
سخن را تمام می کنیم با بیانی از آیت الله صافی که در باره جایگاه و شخصیت علمی امام رضا (ع) تاکید می کنند: آوازه علم و فضل حضرت، جهان اسلام را پر کرده بود و سفر ایشان به خراسان با همه افاضات علمی، معارف دینی، علوم اسلام و عقاید و فقه را تجدید کرد و به واسطه همین مطلب است که آن حضرت را «مجدّد رأس مأة ثانیه» (4)خوانده‌اند. وی همچنین می گوید: عصر مأمون، سرآغاز آشنایی مسلمانان با اصطلاحات و مکتب‌های فلسفی بود که به واسطه ترجمه کتب فلسفی به زبان عربی، صورت گرفت؛ مأمون نیز از این فرصت استفاده و شخصاً آن را ترویج و تشویق می‌کرد، در نتیجه نابسامانی‌های فکری و القای شبهات و اشکالات، در عقاید و مسایل اسلامی زیاد شد و از سوی دیگر، بحث و مناظره بین مسلمانان و علمای ادیان دیگر نیز توسعه یافت و مباحثات مذهبی رایج گردید. (5)

پانوشتها:
1. عیون اخبار الرضا 1/307
2. إعلام الوری، ص 315؛ اثبات الهداه، ج 6، ص28
3. عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 180- 183
4. « احیاگر سده دوم»
5. ایسنا/ آیت‌الله صافی/ مقاله علمای ادیان در مقابل امام رضا(ع) خاضع بودند