تأثیر مهم و کلی ولایت عهدی امام رضا (علیه السلام)، بر زیدیان را می توان در خاموش شدن قیام های آنان، در آن زمان دانست.[1] زیدیان که یکی از علت های اصلی قیام هایشان، واگذاری حکومت به یکی از اولاد حضرت فاطمه (علیها السلام) بود؛ وقتی دیدند که ولایت عهدی به یکی از علویان فاطمی یعنی امام رضا (علیه السلام) واگذار شده، دیگر دلیلی برای قیام نداشتند و شاید با توجه به مشکلات و درگیری های مأمون با عباسیان و نیز واگذاری ولایت عهدی به یکی از علویان، گمان می کردند که خلافت از عباسیان به علویان منتقل خواهد شد.
از این رو، نه تنها دست از قیام کشیدند؛ بلکه به یاری حکومت مأمون نیز شتافتند. به عنوان نمونه، وقتی به عباس بن موسی دستور داده شد که ابتدا برای مأمون و سپس برای برادرش امام رضا (علیه السلام)، مردم را دعوت نماید، او طبق دستور عمل کرد ولی با نارضایتی و عدم موافقت عده زیادی از شیعیان روبرو شد.[2] البته شاید بتوان این گونه افراد (منظور، عباس بن موسی و امثال او) را از جمله افرادی دانست که بنا به گفته برخی منابع، به خاطر جاه و مقام و رسیدن به اهداف دنیوی، اطراف امام (علیه السلام) جمع شده بودند؛[3] ولی به طور کلی، مسئله ولایت عهدی امام (علیه السلام)، باعث شد که گروهی از زیدیان، حداقل در زمان ولایت عهدی امام رضا (علیه السلام) به امامت ایشان رو آورده و مطیع آن حضرت (علیه السلام) شوند.[4] از آثار این ولایت عهدی بر بسیاری از زیدیان جدید، این است که آنان از امام رضا (علیه السلام) به عنوان یکی از ائمه خود یاد می کنند و نام ایشان را در فهرست اسامی امامان خویش می آورند و استدلالشان برای پذیرش امامت ایشان، ورود آن حضرت (علیه السلام) به عرصه سیاست است؛ چرا که به نظر آنان، امام (علیه السلام) با پذیرش ولایت عهدی و ورود به عرصه سیاست، شرط آنان را برای امامت دارا بوده؛ زیرا قیام به سیف را اعم از شمشیر کشیدن ظاهری دانسته و ورود به عرصه سیاست را، نوعی از قیام به سیف می دانند.[5]
منبع: کتاب رفتارشناسی امام رضا (علیه السلام) و فرقه های انحرافی، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی
--------------------------------------------------------------------------
پی نوشت ها:
1. برای آگاهی از رابطه قیام های علویان و ولایت عهدی امام رضا (علیه السلام) رک: صفری فروشانی، تحلیلی بر قیام های علویان در دوران امام رضا (علیه السلام) و ارتباط آن با ولایت عهدی، پیشین، صص70 – 73.
2. رک: طبری، پیشین، صص559 – 560.
3. رک: نوبختی، پیشین، ص86، اشعری قمی، پیشین، ص94.
4. همان ها.
5. رک: مهدی فرمانیان، سید علی موسوی نژاد، درس نامه تاریخ و عقاید زیدیه، چاپ دوم، نشر ادیان، قم، 1389، ص194؛ جمعی از کارشناسان، میزگرد شیوه برخورد امام رضا (علیه السلام) با فرقه های درون شیعی، پیشین، ص49.