در پایگاه‌های آداب زیارت حرم مطهر رضوی چه می‌گذرد؛
اینجا حرم مطهر، صحن جامع رضوی است. کمی آن‌طرف‌تر از ایوان قبله، یک در ورودی است که رو به سالنی متفاوت و بزرگ باز می‌شود. اگر رو بر‌گردانی، سردر این سالن نام «پایگاه آداب زیارت» را می‌بینی.
آن طرف در، اتفاقاتی رقم می‌خورد؛ اتفاقاتی از جنس فرهنگ، آموزش، مشاوره و سرگرمی. یک میز بزرگ درست روبه‌روی در خودنمایی می‌کند.
میزی برای مطبوعات که می‌توان بروشورهای فرهنگی اداره پاسخگویی به سوالات دینی آستان قدس رضوی یا هر نشریه فرهنگی دیگر آستان قدس رضوی را روی آن ورق زد. سالن پر است از صندلی‌هایی که نگاه را سمت جایگاه اصلی هدایت می‌کند؛ جایگاهی که آراسته به شقایق‌های سرخ و رنگ‌های پرچم است. ماکت خانواده ولایی در گوشه‌ای جلب نظر می‌کند. کمی آن‌طرف‌تر دنیایی رنگارنگ برای کودکانه‌ها آماده شده است. اینجا صحن جامع رضوی، پایگاه آداب زیارت شهید هاشمی‌نژاد است.
شروع پایگاه‌های آداب زیارت
ماه مبارک امسال، اولین‌بار بود که فکر ایجاد پایگاهی فرهنگی تحت عنوان "آداب زیارت" در حرم مطهر رضوی توسط اداره پاسخگویی به سوالات دینی حرم مطهر وابسته به معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی به وجود آمد. پایگاهی دائمی با بخش‌های متفاوت برای سنین مختلف که به نیازهای آموزشی و تبلیغی مخاطبان به صورت فردی و گروهی پاسخ می-دهد و با محوریت آداب تشرف، برنامه‌های خاص معرفتی ارائه می‌کند.
پیش از این برنامه‌های فرهنگی در جای‌جای حرم مطهر از دارالقرآن کریم و مدرسه پریزاد گرفته تا مسجد گوهرشاد و حلقه‌های معرفت در رواق‌ها برگزار می‌شد، اما هنوز برای فرهنگ‌سازی زیارت جای کار زیادی وجود داشت. به این ترتیب، شب‌های مبارک رمضان فرصت مناسبی ایجاد شد تا پایگاه‌های فرهنگی "آداب زیارت" سرپا شود و در ارتباطی نزدیکتر با مخاطبان، به آنان خدمات فرهنگی ارائه کند.
این طرح، با کار برای کودکان و ایستگاه‌های نقاشی، قصه و جُنگ شروع شد و پس از آن ۴ پایگاه در صحن‌های هدایت، قدس، جامع رضوی و باغ رضوان فعالیت خود را در فضایی روحانی و دلنشین با محوریت آموزش آداب و مناسک زیارت برای بزرگسالان آغاز کرد.
دهه کرامت امسال، کار جدی‌تر شد و پایگاه‌ها رسماً با حضور تولیت آستان قدس رضوی افتتاح گردید تا با استفاده از ظرفیت عظیم زائران، قدم‌های موثری در معرفت‌افزایی و آشنایی با معارف قرآنی و سیره اهل بیت(ع) برداشته شود و آداب زیارت، نه به‌عنوان امری مستحب که به عنوان اصلی واجب مورد توجه قرار گیرد؛ آدابی که لازم است قبل از زیارت و در شروع سفر، حین زیارت در حرم مطهر و بعد از زیارت و پایان سفر رعایت شود.
پایگاه‌های مستقر در صحن‌ها متشکل از کارگاه‌های نماز، مهدویت، آداب زیارت، تدبر در قرآن، کبوترانه(ویژه کودکان)، مشاوره دینی، پاسخگویی به پرسش‌های دینی و اعتقادی بود که با استقبال خوب مخاطبان روبه¬رو شد. اما از آبان ماه پایگاه آداب زیارت به‌علت سردی هوا، در پایگاه صحن جامع رضوی خلاصه شد؛ در پایگاهی با نام شهید هاشمی‌نژاد.
یک پایگاه، چند غرفه
۲۵ غرفه از ساعت ۹ تا ۲۱ در پایگاه فرهنگی آداب زیارت شهید هاشمی‌نژاد فعال است. آموزش آداب زیارت و حرم‌شناسی ویژه کاروان‌ها و گروه‌های زیارتی در سنین مختلف و جُنگ‌های مناسبتی برای کودکان و نوجوانان با هماهنگی قبلی، در صحن وسط پایگاه اجرا می‌شود. سالنی که ظرفیت میزبانی۳۰۰ نفر را دارد. در صورت همزمانی پذیرایی از چند گروه زیارتی، میزبانی در شبستان‌های سبزواری، تبریزی و نهاوندی در مسجد گوهرشاد و نیز مقبره شیخ طبرسی انجام می‌شود؛ طوری‌که تنها در دهه فجر، این پایگاه برای 3 هزار دانش‌آموز پسر، جشن تکلیف برگزار کرد.
در گرداگرد محوطه اصلی، غرفه‌های فرهنگی مشغول به کارند. از سمت چپ پایگاه، غرفه مهدویت، اولین غرفه فعال است که بسته به رده سنی بازدیدکنندگان، به شبهات آنان در مورد مهدویت پاسخ می‌دهد و کارشناسان خبره اداره پاسخگویی مانند حجت‌الاسلام فیروزی و استاد قاسمی به ایراد مسائلی چون مهدویت و رسانه، آخرالزمان و سیمای صهیونیسم، شرایط و نشانه‌های ظهور و تهاجم فرهنگی غرب در موضوع مهدویت می‌پردازند.
غرفه شماره ۳ اتاقی است برای پاسخگویی کارشناس خانم به مسائل شرعی خواهران که در راستای وظایف دفاتر پاسخگویی شرعی در صحن‌ها و رواق‌ها عمل می‌کند.
می‌توان شبهات شرعی از دیدگاه تمامی مراجع عظام را از این اتاق پرسید. به طور مشابه اتاق شماره ۵ نیز مختص برادران است و از ابتدای کار پایگاه تا کنون حدود 800 هزار نفر، مخاطب این دفاتر پاسخگویی بوده‌اند. در اتاق شماره ۴ واحد مسابقات، سوالاتی با موضوع حرم‌شناسی و سیره امام رضا(ع) به مخاطبان نوجوان و بزرگسال داده می‌شود که می‌توان با استفاده از اطلاعات شخصی و سوال از کارشناسان حاضر، آنان را پاسخ داد و از جوایز فرهنگی این واحد استفاده کرد.
در غرفه شماره ۶ پاسخگویی به مسائل اعتقادی و شبهات معرفتی توسط کارشناسان اداره پاسخگویی که حلقه‌های معرفت در حرم مطهر را نیز برگزار می‌کنند، انجام می‌شود؛ شبهاتی که بیشتر به اصول پنجگانه دین، توسل و شفاعت و چگونگی توبه مربوط است.
در سالن سمت چپ پایگاه، "نورالهدی" قرار دارد که شاید بیشتر زائران آن را بشناسند. شبکه گسترده‌ای که راه ارتباطی است برای کودکان، نوجوانان و جوانان زائر با حرم مطهر رضوی و با ارسال نشریه و محصول فرهنگی برای مشترکان خود، آنان را پس از زیارت نیز به حرم مطهر و مشهد مقدس ارتباط می‌دهد. نورالهدی در غرفه شماره ۹ پایگاه با مخاطبان خود ارتباط برقرار می‌کند و با ماکت رنگی به شکل دفتری بزرگ، به معرفی بعضی از صفحات نشریاتش می‌پردازد. غرفه بعدی پایگاه شهید هاشمی‌نژاد، غرفه حجاب و عفاف است که با واقعه گوهرشاد ارتباط دارد. تابلوهای این اتاق که روایتی از کشف حجاب رضاخانی و کشتار گوهرشاد دارد، مخاطب را با فضای کاری این غرفه آشنا می‌کند.
این واحد، با همکاری فرهنگ‌سرای بهشت به ثبت خاطره از بازدیدکنندگان در کشتار مردم معترض به کشف حجاب در تیر۱۳۱۴ مسجد گوهرشاد می‌پردازد و علاوه بر ثبت خاطرات آن‌ها و تکمیل روایت گوهرشاد، شرکت‌کنندگان را در مسابقات گوهرشاد شرکت می‌دهد. دو اتاق بعدی، دفاتری از مرکز مشاوره و خدمات روان‌شناختی با رویکرد دینی حرم مطهر است که با تکمیل فرم و نوبت‌گیری، توسط کارشناسان مجرب به خواهران و برادران، مشاوره خانوادگی و روان‌شناسی می‌دهد.
تا کنون ۲۱۴۴ نفر از مشاوره‌های فردی و گروهی این پایگاه بهره برده‌اند. آنچه در این بین جالب توجه است میزهای کوچک مطالعه در جلوی غرفه‌های این راهرو است که شامل قرآن کریم و کتاب‌های مرتبط با هر غرفه می‌شود تا مخاطبان بتوانند در زمان بازدید و انتظار مشاوره، آن‌ها را مطالعه کنند.
همراه با یاد شهدا
آخرین غرفه راهرو درحال و هوای جنگ و دفاع مقدس است. می‌توان از ابتدای این راهرو، صدها پلاک را که به زیبایی سقف را آراسته، نشانه گرفت تا به غرفه رسید. سربندها و عکس‌هایی آشنا از شهیدانی همچون آوینی، نظرنژاد و باکری، کلاه با سربند "یا علی‌بن موسی‌الرضا" و پوتینی که پر از گِل است؛ همگی مخاطب را به روزهای حماسه می‌برد. همین‌طور دفتری که دل‌نوشته‌هایی برای شهدا را در خود جای داده و سه جلد آن، از حرف‌های بازدیدکنندگان پر شده است.
از درخواست شفاعت از شهدا و شرم‌ساری نسبت به آنان. مسئول غرفه درباره محوریت برنامه‌های این اتاق توضیح می‌دهد: هدف اصلی، آشنایی با۷۶۴ شهید مدفون در حرم مطهر رضوی است. شهدای دفاع مقدس، عاشورای حرم امام رضا(ع) و شهدای مدافع حرم که در صحن‌های آزادی، قدس و بهشت ثامن جمهوری دفن شده‌اند و بیشتر زائران از حضور اجساد مطهر آنان در حرم اطلاعی ندارند.
معرفی شهدا و کتاب‌های منتشر شده در خصوص آنان، پخش نماهنگ‌های مرتبط، اهدای پلاک و سربند و میزبانی از گروه‌های دانش‌آموزی از فعالیت‌های غرفه شماره ۱۳ است.
اتاق‌هایی برای کودکانه‌ها
اینجا کودکان نیز دنیای خاص خود را دارند و در غرفه‌های کودکانه، می‌توانند خاطره‌ای ماندگار از زیارت حرم داشته باشند. مادر و پدری، منتظر دو کودک خود هستند که وارد غرفه‌های کودکانه شده‌اند. مادر می‌گوید در مرکز مشاوره حرم، از وجود چنین پایگاهی مطلع شده و برای اولین بار است کودکان خود را اینجا می‌آورد. او امیدوار است زندگی‌نامه امامان با بازی و قصه به فرزندانش تعریف شود تا تاثیر و ماندگاری بر ذهن آن‌ها داشته باشد.
در این قسمت میزها و صندلی‌های کوچک قرمز و سبزرنگی با برگه‌های سفید آماده برای رنگ‌آمیزی و مدادهای رنگی منتظر کودکانند. بچه‌ها پس از رنگ‌آمیزی و نقاشی با مربیان این بخش وارد غرفه‌های دیگر می‌شوند. سالن‌های این بخش، همگی حال و هوای شادی دارند. مثل اتاق مسابقات و سرگرمی که گاهی در آن قصه‌خوانی هم انجام می‌شود، کارگاه کاردستی که در آن به صورتی هدف‌دار، کاردستی و شکل‌های اوریگامی زیبایی ساخته می‌شود؛ همه آماده آموزش آداب زیارت و سایر مفاهیم دینی در قالب شعر و قصه و کار عملی به کودکان است. بخش مهم کودکانه این پایگاه، غرفه‌های طهارت، سلام، مهربانی امام و علم امام است که مربی در چهار اتاق و چهار مرحله، کودکان را با خود همراه کرده و به آنان آداب عملی زیارت را نشان می‌دهد.
نوروز آماده میزبانی
از زمان شروع به کار پایگاه‌های فرهنگی آداب زیارت در رمضان گذشته ۶۶۵۶۶۱ نفر از برنامه‌های آن استفاده کرده‌اند و تنها از آبان امسال و شروع به فعالیت رسمی پایگاه شهید هاشمی‌نژاد افزون بر ۱۳۸۹۰۰ نفر، مخاطب این پایگاه بوده‌اند که تعداد ۲۴۵۸۸ نفر آنان را کودکان زائر تشکیل داده‌اند. با توجه به این استقبال بی‌نظیر از پایگاه‌های فرهنگی آداب زیارت و نیز حجم عظیم زائران در تعطیلات نوروزی، تعداد این پایگاه‌ها افزایش خواهد یافت و خادمان فرهنگی امام رضا(ع)، عید امسال میزبان علاقه‌مندان در پایگاه فرهنگی رواق حضرت زهرا(س)، رواق حضرت معصومه(س)، پایگاه شهید حاج رضوان در باغ رضوان، پایگاه شهید فتحی شقاقی در صحن قدس و پایگاه شهید بنت‌الهدی صدر در صحن هدایت خواهند بود.
در این پایگاه‌ها، غرفه کودک در چهار بخش شعر، کاردستی، شهر و جُنگ شادی، غرفه‌های آداب زیارت ویژه بزرگسالان، پاسخگویی به مسائل شرعی خواهران و برادران، مسائل اعتقادی، مهدویت، تدبر در قرآن، شهدا و غرفه خوشنویسی احادیث رضوی برپا می‌شود.
همچنین سالن چندمنظوره مرکز نمایشگاه‌ها و همایش‌های آستان قدس رضوی در باب‌الجواد از ۲۵ اسفند تا ۳۱ فروردین میزبان نمایشگاهی با محوریت آداب زیارت برای کودکان زائر است.
گزارشگر: الهه ارجمندی
منبع : http://news.aqr.ir/
