روز جمعه پنجم مرداد سال 1358 برابر با سوم ماه مبارك رمضان سال 1399 ق، اولين نماز جمعه بعد از پيروزي انقلاب اسلامي به امامت مرحوم آيت‏اللَّه سيدمحمود طالقاني در دانشگاه تهران برگزار شد و امروز ديار طالقان پس از گذشت سالها به زادگاه بزرگمردي از تاريخ انقلاب افتخار مي كند.

به گزارش خبرنگار مهر،‌ انديشه هاي نو، بازتاب رهايي فكر از تلقينات و تعصباتي است كه پيش از اين بر اساس نوع نگرش و تربيت والدين و اطرافيان فرد شكل مي گيرد، تعصباتي كه رها شدن از آنها براي بازپردازش ذهن مرحله اي بسيار دشوار به شمار مي رود. با اين همه گذراندن اين مرحله يكي از اساسي ترين اصول پرداخت فلسفي به جهان پيش روست چرا كه پيش فرضهاي ذهني نمي تواند ايده هاي نوين را به درستي مورد قضاوت قرار دهد.

آيت الله سيد محمود طالقاني به عنوان يكي از بزرگترين و برجسته ترين روحانيان روشنفكر ايراني نيز با همين ديدگاه به سمت درس و بحث رفت.

كسب درجه اجتهاد در 28 سالگي

وي كه در اسفند ماه 1289 در خانواده اي مذهبي در روستاي طالقان از توابع شهرستان ساوجبلاغ كنوني متولد شد زير نظر نخستين استاد خود پدرش ابوالحسن علايي طالقاني كه به ساعت سازي اشتغال داشت رشد كرد و تحصيلات تكميلي خود را در مدارس فيضيه و رضويه قم ادامه داد و در سن 28 سالگي توانست درجه اجتهاد را از آيت الله حائري يزدي دريافت نمايد.



فضاي خشك و رسمي حوزه هاي علميه آن دوران روح حساس و انديشمند اين مجتهد جوان را كفايت نمي كرد‌ از همين رو مدت سه سال در نجف اشرف به تحصيل فرازهاي ديگري از علوم ديني و حكمت پرداخت.

آيت الله طالقاني؛ پايه گذار روشنفكري مذهبي در ايران

فعاليتهاي گسترده و بدون تعصب افراطي وي در حوزه علوم ديني موجب شد كه جنبش جديد روشنفكري مذهبي در ايران از شهريورماه سال 1320 توسط سه نفر يعني آيت الله طالقاني، ‌مهندس بازرگان و پس از آنها دكترعلي شريعتي پايه گذاري شود.

اين نكته را شهيد مطهري نيز به زباني ديگر بيان مي كند: پايه گذار آشنايي نسل جوان با اسلام نه من هستم و نه شريعتي ‌كه طالقاني و بازرگان اين راه را باز كردند و ما بعدها به دنبال آنان حركت كرديم.

سيدمحمود طالقاني از جمله روحانيوني بود كه از اجبار و تعصبات خشك تبري مي جست و با مسائل اجباري مخالفت مي كرد.

با اين همه اسارت در زندان به سال 1318 همزمان با ايام كشف حجاب در ايران به سبب اعتراض وي به توهين و اجبار يكي از ماموران دولتي براي برداشتن حجاب يك زن مسير تازه اي را در مبارزات سياسي وي و اسارتهاي پس از آن ايجاد كرد.



وي معتقد بود روحانيت نقش هدايتگري دارد نه صاحب منصبي و با اين ديدگاه مقام روحانيت را فراتر از پست و مقامهاي دولتي و جريانهاي سياسي مي دانست. اين روحاني روشنفكر همواره  بر اين نكته اذعان داشت كه برتري به تقوا و عدالت است نه به طبقه و لباس. آيت الله طالقاني كه به عنوان نخستين امام جمعه انقلاب اسلامي پشت تريبون نمازجمعه در حضور هزاران نمازگزار قرار گرفت از جمله كساني بود كه با توجه به اصل لغزش در انسانها به شوراي فقاهت عقيده داشت.

مسجد هدايت پايگاه روشنفكري مذهبي

در گزارشي كه از سوي ساواك در خصوص مسجد هدايت به عنوان يكي از مراكز حضور آيت الله طالقاني منتشر شده آمده است: آنچه كه در وهله نخست نظر مراجعين را جلب مي كند حضور جوانان و دانشجويان است.

اين نكته اي است كه اهميت آن با نگاهي به سابقه مساجد براي حضور افراد ميانسال و كهنسال در آن روشن مي شود. جاذبه نگاه منطقي و بي تعصب سيد محمود طالقاني به اسلام موجب هجوم افراد مختلف از اقشار گوناگون به اين پايگاه بوده است.

همچنين ابتكار سيد در برگزاري مراسم سخنراني توسط سخنرانان غير روحاني و نشستن خود پاي وعظ آنان از نكاتي بوده  كه نگاه بسياري از هم نسلان و ‌هم صنفان وي و نيز جوانان را به جايگاه مساجد و بحث و وعظ دگرگون كرده است.

اين مسجد در عين حال مركز برگزاري مراسم مهم غيرمذهبي نظير جشن پيروزي الجزاير و مجلس سوگواري جمال عبدالناصر رهبر فقيد مصر و  ستاد جمع آوري كمك هاي مردمي به زلزله زدگان بويين زهرا نيز بود.

بر اين اساس حكومت وقت از حضور اين سيد در مسجد هدايت به شدت هراسان بود. اين هراس موجب شد آيت الله طالقاني در سال 1341 به بهانه صحبت درباره قانون حمايت از خانواده ممنوع المنبر و سپس ممنوع القيام گردد. با اين همه وي به صورت نشسته به وعظ خود ادامه مي داد.

همين امر در كنار انتشار دو اعلاميه تند عليه حكومت در واكنش به اصول شش گانه انقلاب سفيد شاه و در اعتراض به واقعه 15 خرداد و بازداشت امام خميني موجب اجراي دستور تبعيد به منطقه اي بد آب وهوا در زابل و ممنوعيت وي از حضور در جمع مي شود.

شهرباني زابل به سرعت متوجه موقعيت خاص منطقه و تبعات حضور او در آنجا مي شود. شيعه بودن اكثريت مردم،‌ فقر و خشكسالي و مرزي بودن منطقه در كنار اعتراضات آيت الله طالقاني از جمله دلايلي بود كه شهرباني زابل را به تغيير اين حكم وادار كرد.

در پي اين وقايع محكوميت سيد به يك سال و نيم تبعيد كاهش يافت و پس از شش ماه اقامت در زابل وي را به به مدت يكسال به بافت كرمان منتقل كردند. تمامي اين دوران تبعيد در حالي صورت مي گرفت كه وي همواره تحت نظر ماموران تردد مي كرد و با اين همه برخي اوقات پيش مي آمد كه ماموران جذب رفتار و سلوك اين روحاني آزاد انديش شده و تحت تاثير وي قرار مي گرفتند.

بروز بيماري در وي و اعتصاب غذا حكومت را وادار به شكستن تحريم سيد در ايام تبعيد مي كند سرانجام نيز در 1352 دوران تبعيد در حاليكه وي همچنان زير نظر ماموران قرار داشت به سر مي رسد.

آخرين دوران اسارت اين سيد روشنفكر در سال 1354 و به جرم اتهام با گروه مجاهدين رخ مي دهد. در اين مرحله محكوميت وي 10 سال رقم خورد.

با اين حال در هشتم آبان ماه 1357 در زندان توسط مردم شكسته مي شود و آيت الله طالقاني در حاليكه به بيماريهايي همچون فشار خون و ديابت مبتلا شده،‌ در استقبال گسترده مردم به منزل باز مي گردد و تنها در 19 شهريور ماه 1358 است كه به هنگام غسل ميت اين سيد اهل انديشه، آثار شكنجه هاي جسمي  دوران اسارت بر وي آشكار مي شود.

روز جمعه پنجم مرداد سال 1358 برابر با سوم ماه مبارك رمضان سال 1399 ق، اولين نماز جمعه بعد از پيروزي انقلاب اسلامي به امامت مرحوم آيت‏اللَّه سيدمحمود طالقاني در دانشگاه تهران برگزار شد.

امام خميني(ره)، چند روز قبل از اين تاريخ، اين مهم را به ايشان سپردند و حكم برپايي و اقامه نماز جمعه را صادر فرمودند.

واگذاري اين تكليف عظيم و سنگين توسط رهبر فرزانه انقلاب در حساس‏ترين بُرهه از زمان انقلاب اسلامي برعهده آيت‏ اللَّه طالقاني كه زبان گويايي براي بازگويي حقايق و رسوا نمودن دشمنان انقلاب داشت، امر خطيري بود.

جمعيت انبوه و ميليوني كه از نخستين ساعات بامداد اين روز از نقاط مختلف شهر تهران به دانشگاه و خيابان‏هاي اطراف هجوم آورده بودند، با مشاهده امام جمعه، تكبيرگويان، حمايت خويش را از رهبري امام خميني و نهضت الهي ايشان اعلام داشتند.

با آغاز اقامه نماز جمعه، گروهك‏هاي مغرور و منافق كه براي فريفتن مردم و براي واژگون نشان دادن مسائل و به انحراف كشيدن انقلاب، دست به تبليغات بسيار عظيم و خطرناك و حساب شده زده بودند، ناگهان با يك معجزه بزرگ الهي و اسلامي روبرو شدند و نقشه‏هاي خود را نقش برآب ديدند.

اتحاد و اجتماع صفوف نمازگزاران نماز جمعه، توطئه‏هاي حساب شده و ترتيب يافته منافقان را خنثي ساخت و حيله و تزوير آنان را در هم شكست. شياطين و منافقين در همه جا راه يافتند اما در صفوف به هم پيوسته نماز رسوخ پيدا نكردند.

سرانجام از همين صفوف نماز جمعه بود كه مشت‏هاي گره كرده به سوي منافقان و احزاب و گروهك‏هاي مغرور و مستكبر و از خدا بي‏خبر نشانه رفت و آنان را متواري و نابود ساخت. نماز جمعه پس از پيروزي انقلاب، همواره محلي براي هوشياري و آگاهي‏ بخشي به مردم و نيز مكاني براي تزكيه نفس و خشوع و خضوع در برابر ذات خداوندي بوده و هست.

منبع:تابناك