وارث:

 

یکی از زنان پر فضیلت، با تقوا و نمونه‌ی صدر اسلام وجود مقدس حضرت ام المؤمنین خدیجه کبری سلام الله علیها می‌باشد؛ همان زنی که تمام داراییش را در راه اسلام، قرآن و پیامبر(ص) صرف نمود زیرا هر حکومتی پشتوانه‌ی مالی می‌خواهد تا بتوان آن حکومت را اداره کرد.

 لذا در تاریخ می‌بینیم که خلفاء آمدند فدک را از حضرت زهرا سلام الله علیها غصب نمودند که مولا علی علیه السلام نتوانند با درآمد آن، خرج اسلام کنند؛ و اینکه حضرت خدیجه سلام الله علیها کسی بود که وقتی تمام مردم پیامبر(ص) را تنها گذاشتند او یار و مددکار و پشتیبان حضرتش بود.

 حضرت خدیجه سلام الله علیها قبل از پیامبر(ص) شوهری ننمودند و در سن 25 سالگی ب پیامبر اسلام ازدواج نمودند و ثمره‌ی این ازدواج چند فرزند شد که تمامی آن‌ها در سنین کودکی از دنیا رفتند و فقط یک دختر از آن‌ها باقی ماند به نام فاطمه زهرا سلام الله علیها که خداوند نسل پیامبر(ص) و خیر کثیر و کوثر را در نهاد او قرار داد و تمامی امامان شیعه از نسل فاطمه زهرا سلام الله علیها هستند.

 

حضرت ام المؤمنین خدیجه کبری سلام الله علیها در قرآن

 

 

آیه‌ی اول:

«وَ الَّذینَ یَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ إِماماً» (1)
آن‌ها کسانی هستند که می گویند: «پروردگارا از همسران و فرزندان ما، مایه ی روشنی چشم ما قرار ده و ما را پیشوای پرهیزگاران بنما!».
و عن الحاکم الحسکانی الحنفی عن ابی سعید فی قوله تعالی «هب لنا» الآیه.
قال النبی صلی الله علیه و آله : قلت: یا جبرئیل من ازواجنا؟
قال: خدیجه.
قال: من ذریاتنا؟
قال: فاطمه و «قره عین».
قال: الحسن و الحسین.
قال: «واجعلنا للمتقین اماما».
قال: علی علیه السلام. (2)
و ذکره المجلسی قدس سره.
و علامه مجلسی قدس سره شبیه همین روایت را ذکر نموده اند. (3)
و عن الحکیم الفیض الکاشانی قدس سره و فسر ایضاً بالنبوه و بالقرآن و به خدیجه رضی الله عنها فان جمیع اولاده صلی الله علیه و آله منها سوی ابراهیم.
و فی تفسیر القمی قدس سره سوره الفرقان (ازواجنا) خدیجه. (4)
حاکم حسکانی از قرآن پژوهان نامدار اهل تسنن در این مورد آورده است که پیامبر گرامی در تفسیر این آیه فرمود:
پس از نازل شدن این آیات از فرشته وحی پرسیدم: منظور از «ازواجنا» کیست؟
پاسخ داد: خدیجه علیها السلام است؛ و «ذریاتنا» فاطمه علیها السلام و دو نور دیده‌اش حسن و حسین علیهماالسلام هستند و در جمله ی «و اجعلنا للمتقین اماما» منظور حضرت علی علیه السلام است.
مرحوم «فیض کاشانی» در تاویل همین آیه می نویسد: «منظور از آن، مقام والای رسالت، قرآن شریف و یار و مشاور پر اخلاص پیامبر خدیجه علیها السلام است که نسل سزاوار صلی الله علیه و آله از او است. (5)
و تفسیر قمی نیز بر آن است که منظور از واژه ی «ازواجنا» در آیه ی مورد بحث حضرت خدیجه علیها السلام است. (6)

 

آیه‌ی دوم:

«أَ لَمْ یَجِدْکَ یَتیماً فَآوى* وَ وَجَدَکَ ضَالاًّ فَهَدى‏* وَ وَجَدَکَ عائِلاً فَأَغْنى» (7)
آیا تو را یتیم نیافت و سپس پناه داد؟ و تو را گمشده هدایت یافت و هدایت کرد؛ و تو را فقیر یافت و بی نیاز نمود.
و عن الصدوق اعلی الله مقامه الشریف عن ابن عباس قال: سالته عن قول الله عزوجل «الم یجدک یتیماً فآوی».
قال: انما سمی یتیماً لانه لم یکن له نظیر علی وجه الارض من الاولین و لا من الآخرین. فقال الله عزوجل ممتناً علیه بنعمته «الم یجدک یتیماً فآوی» ای وحیداً لا نظیر لک «فاوی» الیک الناس و عرفهم فضلک حتی عرفوک «و وجدک عائلاً» یقول فقیراً عند قومک یقولون لا مال لک فاغناک الله بمال خدیجه...(8)
مرحوم شیخ صدوق (ره) در تفسیر این آیات می نویسد: بدان دلیل آن حضرت «یتیم» خوانده شد که در کران تا کران هستی بی نظیر و تک نسخه است، چرا که این واژه به مفهوم بی همانند آمده است. به همین جهت خدا با اشاره به نعمتهای گرانش به او می پرسد: آیا خدایت تو را تک نسخه و بی همانند نیافت؛ و پناه داد و برتری و شکوه تو را به مردم شناساند و تو را بلند آوازه ساخت!؟ و تو را تنگدست یافت، و به وسیله ی ثروت هنگفت خدیجه علیها السلام بی نیاز گردانید. (9)
بسیاری از مفسران بر آنند که توانگری پیامبر صلی الله علیه و آله به مال خدیجه علیهاالسلام بوده است و خداوند متعال در این آیه به کنایه از خدیجه و احسان او یاد فرموده است. (10)

 

 

آیه‌ی سوم:

«کَلاَّ إِنَّ کِتابَ الْأَبْرارِ لَفی‏ عِلِّیِّینَ * وَ ما أَدْراکَ ما عِلِّیُّونَ* کِتابٌ مَرْقُومٌ* یَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ * إِنَّ الْأَبْرارَ لَفی‏ نَعیمٍ* عَلَى الْأَرائِکِ یَنْظُرُونَ* تَعْرِفُ فی‏ وُجُوهِهِمْ نَضْرَةَ النَّعیمِ * یُسْقَوْنَ مِنْ رَحیقٍ مَخْتُومٍ * خِتامُهُ مِسْکٌ وَ فی‏ ذلِکَ فَلْیَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُونَ * وَ مِزاجُهُ مِنْ تَسْنیمٍ* عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ» (11)
چنان نیست که آن‌ها (درباره معاد) مى‏پندارند، بلکه نامه اعمال نیکان در «علیّین» است! * و تو چه مى‏دانى «علیّین» چیست! * نامه‏اى است رقم‏خورده و سرنوشتى است قطعى، * که مقربان شاهد آنند! * مسلّماً نیکان در انواع نعمت‏اند: * بر تختهاى زیباى بهشتى تکیه کرده و (به زیباییهاى بهشت) مى‏نگرند! * در چهره‏هایشان طراوت و نشاط نعمت را مى‏بینى و مى‏شناسى! * آن‌ها از شراب (طهور) زلال دست‏نخورده و سربسته‏اى سیراب مى‏شوند! * مهرى که بر آن نهاده شده از مشک است و در این نعمتهاى بهشتى راغبان باید بر یکدیگر پیشى گیرند! * این شراب (طهور) آمیخته با «تسنیم» است، * همان چشمه‏اى که مقرّبان از آن مى‏نوشند.
و عن المجلسی (ره) عن جابر بن عبدالله رضی الله عنه عن النبی صلی الله علیه و آله قال: قوله عزوجل: «ومزاجه من تسنیم» قال:
هو اشرف شراب فی الجنه یشربه محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله و هم المقربون.
السابقون: رسول الله صلی الله علیه و آله و علی بن ابیطالب و الائمه و فاطمه و خدیجه صلوات الله علیهم و ذریتهم الذین اتبعوهم بایمان یتسنم علیهم من اعالی دورهم. (12)
پیامبر صلی الله علیه و آله در تفسیر این آیه فرمود: مقربان بارگاه خدا و پیشتازان راه عدالت و آزادی عبارتند از: پیامبر، امیرمومنان، امامان اهل بیت علیهم السلام، که پس از علی علیه السلام یکی پس از دیگری خواهد آمد، فاطمه علیها السلام دختر رسول الله صلی الله علیه و آله و خدیجه بنت خویلد.
و عن علی بن ابراهیم بن هاشم (ره) «السابقون السابقون اولئک المقربون» رسول الله صلی الله علیه و آله و خدیجه و علی بن ابیطالب و ذریاتهم تلحق بهم یقول الله عزوجل نالحقنا بهم ذریتهم و المقربون یشربون من تسنیم بحتاً صرفاً و سائر المومنین ممزوجا. (13)
و عن المجلسی (ره) قوله تعالی «فاعلم انه لا اله الا الله واستغفر لذنبک و للمومنین» و هم علی صلوات الله علیه و اصحابه «والمومنات» و هی خدیجه. (14)

 

 

 

آیه‌ی چهارم:

«وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلى‏ نِساءِ الْعالَمینَ» (15)
و (به یاد آورید) هنگامى را که فرشتگان گفتند: «اى مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته و بر تمام زنان جهان، برترى داده است.».
و عن شیخ الطائفه الطوسی اعلی الله مقامه الشریف «و اصطفاک علی نساء العالمین» قال الحسن و ابن جریح علی عالمی زمان‌ها و هو قول ابی جعفر علیه السلام لان فاطمه سیده نساءالعالمین.
و روی عن النبی انه قال: فضلت خدیجه علی نساء امتی کما فضلت مریم علی نساء العالمین. (16)
همان گونه که مریم بر زنان جهان برتری داده شد، خدیجه علیها السلام نیز بر زنان امت من برتری داده شد.
و عن الزمخشری و عن النبی کمل من الرجال کثیر و لم یکمل من النساء الا اربع : آسیه بنت مزاحم امرأه فرعون و مریم بنت عمران و خدیجه بنت خویلد و فاطمه بنت محمد صلی الله علیه و آله ... (17)
بسیاری از مردم در زندگی به سوی کمال اوج گرفتند، اما از میان زنان این چهار زن نمونه رشد و اوج هستند: آسیه علیها السلام، مریم علیها السلام، خدیجه علیها السلام و فاطمه بنت محمد صلی الله علیه و آله.
و عن البغوی خیر نسائها مریم بنت عمران و خیر نسائها خدیجه رضی الله عنها. (18)
و عن الآلوسی: عن ابن عباس عن النبی صلی الله علیه و آله و قال: اربع نسوه سادات عالمهن مریم بنت عمران و آسیه بنت مزاحم و خدیجه بنت خویلد و فاطمه بنت محمد صلی الله علیه و آله و افضلهن عالماً فاطمه. (19)
آلوسی از ابن عباس از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل می کند که حضرت فرمودند: چهار زن سالار زنان روزگار شدند، مریم بنت عمران، آسیه بنت مزاحم، خدیجه و فاطمه و افضل ترین آن‌ها فاطمه زهرا علیها السلام می باشد.
و عن القرطبی : عن ابن عباس عن النبی صلی الله علیه و آله: افضل نساء اهل الجنه خدیجه بنت خویلد و فاطمه بنت محمد صلی الله علیه و آله و مریم بنت عمران و آسیه بنت مزاحم. (20)
برترین و پرفضیلت ترین زنان بهشت عبارتند از: خدیجه، فاطمه بنت محمد، مریم بنت عمران و آسیه بنت مزاحم.
و عن ابن کثیر عن علی بن ابیطالب علیه السلام قال: سمعت رسول الله صلی الله علیه و آله خیر نسائها مریم بنت عمران و خیر نسائها خدیجه بنت خویلد. (21)

 

 

 

آیه‌ی پنجم:

«وَ ما یَسْتَوِی الْأَعْمى‏ وَ الْبَصیرُ * وَ لاَ الظُّلُماتُ وَ لاَ النُّورُ* وَ لاَ الظِّلُّ وَ لاَ الْحَرُورُ * وَ ما یَسْتَوِی الْأَحْیاءُ وَ لاَ الْأَمْواتُ إِنَّ اللَّهَ یُسْمِعُ مَنْ یَشاءُ وَ ما أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِی الْقُبُورِ» (22)
و نابینا و بینا هرگز برابر نیستند، * و نه ظلمت‌ها و روشنایى، *و نه سایه (آرامبخش) و باد داغ و سوزان! * و هرگز مردگان و زندگان یکسان نیستند! خداوند پیام خود را به گوش هر کس بخواهد مى‏رساند، و تو نمى‏توانى سخن خود را به گوش آنان که در گور خفته‏اند برسانى!
ذکر السید المتبحر العلامه هاشم البحرانی (ره) عن طریق المخالفین عن ابن عباس قال:
قوله عزوجل: و ما یستوی الاعمی والبصیر.
قال: الاعمی ابوجهل، و البصیر امیرالمومنین علیه السلام.
و لا الظلمات و لا النور، فالظلمات ابوجهل و النور امیرالمومنین علیه السلام.
و لا الظل و لا الحرور، و الظل ظل لامیرالمومنین علیه السلام فی الجنه و لا الحرور یعنی جهنم لابی جهل.
ثم جمعهم جمیعاً، فقال: و ما یستوی الاحیاء و لاالاموات فالاحیاء علی و حمزه و جعفر والحسن و الحسین و فاطمه و خدیجه علیهم السلام، و الاموات کفار مکه. (23)
علامه متبحر سید هاشم بحرانی از طریق مخالفین (اهل سنت) درباره قول خداوند «و ما یستوی الاعمی و البصیر» از ابن عباس نقل می کند که گفت: منظور از کور و کوردل ابوجهل می باشد و منظور از صاحب بصیرت و بینش امیرالمومنین علیه السلام می باشد. منظور از ظلمات و تیرگی ها، ابوجهل و منظور از نور و روشنایی امیرالمومنین علیه السلام است. منظور از سایه ی دل انگیز و آرام بخش سایه ای است در بهشت برای امیرمومنان و منظور از گرمای سخت و مرگبار آتش شعله دوزخ، ابوجهل می باشد.
سرانجام در مورد آیه «ما یستوی ا لاحیاء و لا الاموات» گفت: منظور از زندگانی حقیقی در این آیه حضرت علی، حمزه، جعفر و حسن و حسین، فاطمه، و خدیجه علیهم السلام می باشند و منظور از مردگان، کفار مدینه می باشند.

 

 

آیه‌ی ششم:

«إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‏ آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمینَ» (24)
به یقین خداوند، آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان آل عمران را بر مردم جهان برترى داده است.
عن فرات الکوفی طاب ثراه عن ابی مسلم الخولانی، قال: دخل النبی صلی الله علیه و آله علی فاطمه الزهرا علیها السلام و عایشه و هما تفتخران و قد احمرت وجوههما فسالهما عن خبرهما، فاخبرتاه.
فقال النبی صلی الله علیه و آله : یا عایشه او ما عملت ان الله اصطفی آدم و نوحاً و آل ابراهیم و آل عمران و علیاً و الحسن و الحسین و حمزه و جعفراً و فاطمه و خدیجه علی العالمین. (25)
پیامبر فرمود: ای عایشه آیا نمی دانی که خدا آدم، نوح، دودمان ابراهیم و خاندان عمران، وجود امیرالمومنین، حسن و حسین، حمزه، جعفر، خدیجه و فاطمه علیهم السلام را بر جهانیان برگزید.
و ذکر قریباً من مضمونه الدر المنثور. (26)

 

 

آیه‌ی هفتم:

«وَ بَیْنَهُما حِجابٌ وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ یَعْرِفُونَ کُلاًّ بِسیماهُمْ وَ نادَوْا أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ سَلامٌ عَلَیْکُمْ لَمْ یَدْخُلُوها وَ هُمْ یَطْمَعُونَ* وَ إِذا صُرِفَتْ أَبْصارُهُمْ تِلْقاءَ أَصْحابِ النَّارِ قالُوا رَبَّنا لا تَجْعَلْنا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمینَ * وَ نادى‏ أَصْحابُ الْأَعْرافِ رِجالاً یَعْرِفُونَهُمْ بِسیماهُمْ قالُوا ما أَغْنى‏ عَنْکُمْ جَمْعُکُمْ وَ ما کُنْتُمْ تَسْتَکْبِرُونَ * أَهؤُلاءِ الَّذینَ أَقْسَمْتُمْ لا یَنالُهُمُ اللَّهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ لا خَوْفٌ عَلَیْکُمْ وَ لا أَنْتُمْ تَحْزَنُونَ* وَ نادى‏ أَصْحابُ النَّارِ أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ أَفیضُوا عَلَیْنا مِنَ الْماءِ أَوْ مِمَّا رَزَقَکُمُ اللَّهُ قالُوا إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَهُما عَلَى الْکافِرینَ» (27)
و در میان آن دو [بهشتیان و دوزخیان‏]، حجابى است و بر «اعراف» مردانى هستند که هر یک از آن دو را از چهره‏شان مى‏شناسند و به بهشتیان صدا مى‏زنند که: «درود بر شما باد!» امّا داخل بهشت نمى‏شوند، در حالى که امید آن را دارند. * و هنگامى که چشمشان به دوزخیان مى‏افتد مى‏گویند: «پروردگارا! ما را با گروه ستمگران قرار مده!»* و اصحاب اعراف، مردانى (از دوزخیان را) که از سیمایشان آن‌ها را مى‏شناسند، صدا مى‏زنند و مى‏گویند: « (دیدید که) گردآورى شما (از مال و ثروت و آن و فرزند) و تکبّرهاى شما، به حالتان سودى نداد!»* آیا این‌ها [این واماندگان بر اعراف‏] همانان نیستند که سوگند یاد کردید رحمت خدا هرگز شامل حالشان نخواهد شد!؟ (ولى خداوند به خاطر ایمان و بعضى اعمال خیرشان، آن‌ها را بخشید هم اکنون به آن‌ها گفته مى‏شود:) داخل بهشت شوید، که نه ترسى دارید و نه غمناک مى‏شوید! * و دوزخیان، بهشتیان را صدا مى‏زنند که: « (محبّت کنید) و مقدارى آب، یا از آنچه خدا به شما روزى داده، به ما ببخشید!» آن‌ها (در پاسخ) مى‏گویند: «خداوند این‌ها را بر کافران حرام کرده است!».

 

 

اعراف چیست؟

اعراف در اصل به معنی زمینهای برجسته است، مکان خاصی است میان دو قطب سعادت و شقاوت، یعنی بهشت و دوزخ که همچون حجابی میان این دو کشیده شده و یا همچون زمین مرتفعی در میان این دو فاصله گردیده است به طوری که آن‌ها روی آن قرار دارند، مشرف بر بهشت و دوزخند و هر دو گروه را مشاهده می‌کنند، و از چهره های تاریک و روشن آنها می‌توانند آن‌ها را بشناسند.
و عن البحرانی ایضاً اعلی الله مقامه الشریف عن بشر بن حبیب عن ابی عبدالله علیه السلام انه سئل عن قول الله عزوجل: «و بینهما حجاب و علی الاعراف رجال» قال:
سور بین الجنه و النار علیه محمد و علی و الحسن و الحسین و فاطمه و خدیجه الکبری علیهم السلام، فینادون این محبونا این شیعتنا فیقبلون الیهم فیعرفونهم باسمائهم و اسماء ابائهم، و ذلک قوله عزوجل کلاً بسیماهم ای باسوائهم فیاخذون بایدیهم فیجوزون بهم الصراط و یدخلون الجنه. (28)
از امام صادق علیه السلام در مورد حجاب میان بهشتیان و دوزخیان پرسیده شد، که فرمود: منظور از آن گذرگاه و دژ بلندی است میان بهشت و دوزخ که بر فراز آن، پیامبر، علی، حسن، حسین، فاطمه و خدیجه علیهم السلام قرار دارند و از آنجا ندا می دهند که: «دوستداران و شیعیان ما کجا هستند؟ آنگاه دوستان و شیعیان اهل بیت علیهم السلام به سوی آنان می روند و آنان را با نام و نام خانوادگی شان می شناسند و دست آن‌ها را می گیرند و از آن گذرگاه سخت می گذرانند و وارد بهشت می-نماید.».

 

نتیجه گیری:

از بیان آیاتی که ذکر شد به این نتیجه می‌رسیم که یکی از کسانی که در اعراف می‌ایستد، و منظور از زندگانی حقیقی، و یکی از آن چهار زن برگزیده که در روایات به آن اشاره شده است، و بر زنان دیگر برتری دارد، و از سابقون وجود مقدس، منور و مکرم ام المؤمنین حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها یار و مشاور پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می‌باشند. خداوند انشاء الله به ما شیعیان این توفیق را بدهد که بتوانیم فضایل این بانوی بزرگوار را به نحوی گویا و آن طوری که در شآن مادر فاطمه زهرا سلام الله علیها می‌باشد بیان نماییم و در دنیا زیارت این بزرگوار و در آخرت شفاعتشان را شامل حال ما بنماید.

 

در این قسمت به آیاتی از قرآن پرداخته شد كه از نگاه احادیث و مفسران درباره حضرت خدیجه(س) نازل شده و یا در ارتباط با ایشان می باشند .  

 

خدیجه پاك و برگزیده...

 

وَإِذْ قَالَتِ الْمَلاَئِكَةُ يَا مَرْيَمُ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَاكِ وَطَهَّرَكِ وَاصْطَفَاكِ عَلَى نِسَاء الْعَالَمِينَ

 

و (به ياد آوريد) هنگامي را كه فرشتگان گفتند: اي مريم! خدا تو را برگزيده و پاك ساخته، و بر تمام زنان جهان، برتري داده است.

 

مخاطب قرآن در این برتری كمال و پاكی حضرت مریم صلوات الله علیها می باشد.

 

لكن با توجه به اینكه مفسرانی چون قرطبی طبرسی ابن كثیر و آلوسی بغدادی در ذیل تفسیر این آیه با استناد به كلامی از رسول الله صلی الله علیه و آله كه فرمودند:

 

فضلت خدیجه علی نساء امتی كما فضلت مریم علی نساء العالمین  

یعنی خدیجه بر زنان امتم برتری یافت همانگونه كه مریم بر زنان جهان برتری داشت

 

و نیز در كلام دیگری كه حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند: كه از رسول الله صلی الله علیه و آله شنیدم كه می فرمودند:

 

 خیر نسائها مریم بنت عمران و خدیجه بنت خویلد (تفسیر ابن كثیر ج 1 ص 323 )

 

یعنی بهترین زنان مریم دختر عمران و خدیجه دختر خویلد هستند 

 

گویای این واقعیت است كه مصداق دیگر این آیه حضرت خدیجه صلوات الله علیها نیز می باشند.

 

بر استواری این ادعا احادیثی است كه مفسران در ذیل تفسیر این آیه گزارش كرده اند و در آنها نام مبارك این بانوی كم نظیر جهان هستی بیان شده است.

 

چنانچه قرطبی می نویسد : ظاهر قرآن و احادیث اقتضا می كند كه حضرت مریم از تمام زنان برتر و پس از آن فاطمه و سپس خدیجه و بعد آسیه باشد

 (تفسیر جامع الاحكام ج 4 ص 59 )

 

این سخن مفهوم كلامی است كه از رسول الله علیه و آله گزارش شده است

نقش حضرت خدیجه در بی نیازی رسول الله از نظر مالی و...

 

ووجدك عائلا" فاغنی (سوره ضحی،آیه 8)

و تو را فقیر الی الله یافت و سپس بی نیاز كرد

 

درتفسیر فرات كوفی با استناد به كلامی از ابن عباس حضرت خدیجه(س) را عامل غنای رسول الله(ص) دانسته است.

 

عن ابن عباس رضی الله عنه : ووجدك ضالا" عن النبوه "فهدی" الی النبوه "ووجدك عائلا" فاغنی" بخدیجه. (تفسیر فرات كوفی حدیث 730)

 

اگرچه برخی از مفسران (زمخشری در كشاف ج 4/768  و  علامه طباطبائی در المیزان ج 20/311 ) بی نیازی را اقتصادی دانسته اند لكن كلی بودن آیه و كلام امام رضا (ع)

(در تفسیر صافی ج 4/342  و  كنز الدقایق ج 14/321)

 كه فرمودند :خداوند با مستجاب نمودن دعای حضرت ایشان را بی نیاز نمودند.

 

می توان حضرت خدیجه (س) را عاملی بشری انسانی و مادی برای فراهم نمودن بستربی نیاز معنوی و مادی حضرت دانست.

 

و بر استواری این نتیجه كلام قرطبی است در تفسیر این آیه كه می نویسد:شما را بواسطه خدیجه رضی الله عنها بی نیاز نمود.(تفسیر الجامع الاحكام ج 20/72)

 

 

خديجه دختر خويلد از نيكوترين و عفيف ترين زنان عرب قبل از اسلام و در دوره اسلامی نخستين زنی كه به پيامبر اكرم ( ص ) ، شوهرش ، ايمان آورد و آن چه از مال دنيا در اختيار داشت  در راه پيشرفت اسلام كريمانه بذل كرد.

 

 

خديجه آن قدر ارزش الهي داشت كه براي او مانند مريم مائده هاي آسماني نازل مي شد.

 رسول خدا (ص) مي فرمايند:
خداوند از ميان زنان چهار زن را برتري داده است. آسيه .مريم.خديجه.فاطمه

از عايشه ، زوجه پيامبر ( ص ) ، نقل شده است كه گفت : " احترام هيچ يك از زنان به پايه حرمت و عزت خديجه نمي رسيد .

رسول الله ( ص ) پيوسته از او به نيكی ياد مي كرد و به حدی او را محترم مي شمرد كه گويا زنی مانند خديجه نبوده است " .

عايشه سپس نقل مي كند : روزی به پيغمبر ( ص ) گفتم : خديجه پير زنی بيش نبوده و خداوند بهتر از او را به تو عطا كرده است. پيغمبر(ص) سخت برآشفت به طوری كه رگ پيشاني اش برآمد . سپس فرمود : به خدا سوگند بهتر از خديجه كسی برای من نبود . روزی كه همه مردم كافر و بت پرست بودند ، او به من ايمان آورد.روزی كه همه مرا به جادوگری و دروغگويی نسبت مي دادند ، او مرا تصديق كرد ، روزی كه همه از من روی مي گردانيدند ، خديجه تمام اموال خود را در اختيار من گذاشت و آنها را در راه من بی دريغ خرج
كرد خداوند از او دختری به من بخشيد كه مظهر پاكی و عفت و تقوا بود .

عايشه مي گويد : با خود گفتم ديگر از خديجه به بدي نام نخواهم برد.

 عايشه مي گويد:‹‹من در مورد زنان پيامبر از هيچ كدام به اندازه خديجه حساس نبودم زيرا پيامبر مرتب از او تعريف مي كرد و من هرگز او را نديده بودم.
در شجره ي طوبي آمده است:خديجه عليها سلام زيباترين زنها از نظر جمال، كاملترين از نظر عقل، تمام ترين از نظر رأي وتصميم گيري،وزيادترين از نظر عفت،دين،حيا، مروت ومال بود.
پيامبر(ص) فرمود:‹‹ اسلام با شمشير علي(ع)و مال خديجه(س) بر پا و استوار شد واستقامت يافت.››

اگر خديجه نبود كدام زن شايستگي آن را داشت كه مادر حضرت فاطمه عليها سلام باشد و اگر فاطمه نبود چه كسي شايستگي فرزندي خديجه را داشت و اگر پيامبر(ص) نبود خديجه وفاطمه چگونه مي توانستند به مقام سروري زنان عالم نائل آيند.

درباره‌ حضرت خدیجه‌(س)، همسر گرامی‌ پیامبر اکرم‌(ص‌)، اطلاعات‌ زیادی‌ گزارش‌ نشده‌ است‌ و کاش‌ فقط‌ با کمبود اطلاعات‌ روبه‌ رو بودیم‌. زیرا همان‌ گزارشاتی‌ هم‌ که‌ واصل‌ شده‌ دارای‌ تناقصات‌ فراوان‌ و شگفت‌ آور است‌ و متأسفانه‌ آن‌ قسمتی‌ که‌ بر سر زبانها جریان‌ دارد، زندگی‌ واقعی‌ آن‌ بانوی‌ بزرگوار را به‌ نمایش‌ نمی‌گذارد و این‌ مطالب ، در پی‌ آن‌ است‌، تا علاوه‌ بر آنچه‌ که‌ بر افواه‌ جاری‌ است‌ سیمای‌ دیگری‌ از حضرت خدیجه‌ کبری‌ (س) عرضه‌ کند. در سرزمین‌ حجاز، مردی‌ پا به‌ عرصه‌ زندگی‌ گذاشت‌ نام‌ احمد (یا محمد (ص‌)) را برایش‌ در نظر گرفتند و او همان‌ کسی‌ است‌ که‌ در چند دهه‌ بعد، بشریت‌ را با آئینی‌ آسمانی‌ آشنا کرد. و بارزترین‌ نقطه‌ عطف‌ را در طومار دینداری‌ رقم‌ زد.

براستی‌ چه‌ ویژگی‌هایی‌ در آن‌ شخص‌، موجب‌ گزینش‌ الهی‌ وی‌ شد؟

 این مطالب در صدد پرداختن‌ به‌ این‌ موضوع‌ نیست‌. ولی‌ برای‌ پرداختن‌ به‌ سیمای‌ حضرت خدیجه‌ طاهره‌(س)، ناگزیر از ذکر بعضی‌ خصوصیات‌ حضرت محمد (ص‌) است‌.

آن‌ حضرت‌ مظهر و نماد پاکی‌ و پاکیزگی‌ بود. کسی‌ بود که‌ در جامعه‌ منحط‌ آن‌ دیار، به‌ عنوان‌ یک‌ فرد پسندیده‌ و ستوده‌، شهرت‌ یافت‌ و راستگو و راست‌ کردار بود و در شهر نا آشنا با آب‌، به‌ پاکیزگی‌، بسیار اهمیت‌ می‌داد.

استحمام‌ و مسواک‌ زدن‌ جزو برنامه‌ مستمرش‌ محسوب‌ می‌شد. درد مردم‌ و جامعه‌ آزارش‌ می‌داد و برای‌ رفع‌ آلام‌ مردم‌ اقدام‌ عملی‌ نیز می‌کرد و به‌ همین‌ دلیل‌ در گروه‌ معدود جوانمردان‌ و آزادگان‌ جای‌ گرفت‌ و همه‌ از خود می‌پرسیدند چنان‌ شخصی‌ برای‌ ازدواج‌ چه‌ برنامه‌ای‌ خواهد داشت‌؟ و معیارهای‌ انسانی‌ که‌ صلاحیت‌ ابلاغ‌ وحی‌ الهی‌ را دارا خواهد شد، برای‌ پیوند زناشوئی‌ چیست‌؟ گزیده‌ گزیش‌ شده‌ الهی‌ کیست‌ و باید چه‌ صفائی‌ داشته‌ باشد؟ آیا همانطور که‌ خدا از میان‌ آدمیان‌، وی‌ را به‌ دلایل‌ انسانی‌ و صفاتی‌ نیکو برگزید، او نیز از میان‌ بانوان‌ آن‌ دیار، کسی‌ را گزینش‌ خواهد کرد که‌ چنین‌ باشد؟ مگر غیر از این‌ احتمال‌ دیگری‌ متصور است‌؟

پس‌ سیمای‌ همسر رسول الله(ص) را باید از این‌ منظر در کتب‌ تاریخ‌ جستجو کرد.

آری‌، حضرت خدیجه‌ کبری(س) همان‌ کسی‌ است‌ که‌ در جامعه‌ مکه‌ به‌ طاهره‌ یعنی‌ بانوی‌ پاک‌ مشهور شد. گر چه‌ جامعه‌ جاهلی‌ آن‌ زمان‌ به‌ تدریج‌ با پاکی‌ و پاگیزگی‌ به‌ مفهوم‌ عام‌ آشنا می‌شد، ولی‌ قدر مسلم‌ با پاکی‌ بیگانه‌ هم‌ نبود و پاکان‌ را می‌ستود و به‌ همین‌ دلیل‌ خدیجه‌ را، طاهره‌ لقب‌ داد و احمد را محمد. طاهره‌، لقبی‌ که‌ نماد تمام‌ نمای‌ خوبی‌ در آن‌ زمان‌ و آن‌ دیار بود.
بنابر این‌، حلقه‌ اتصال‌ رسول الله(ص) و حضرت خدیجه‌(س) (طاهره‌) را براحتی‌ می‌توان‌ از این‌ رهگذر بدست‌ آورد و از بسیاری‌ از گزارشات‌ نامعقول‌ دوری‌ جست‌. گزارشاتی‌ که‌ در پی‌ آنند تا حضرت خدیجه‌(س) را دارای‌ ثروت‌ فراوان‌ و بی‌ حساب‌ معرفی‌ کنند و همان‌ را، نقطه‌ آغاز این‌ آشنائی‌ و ازدواج‌ دانسته‌ و نوشته‌اند.

حضرت خدیجه‌ کبری(س) قبل‌ ازدواج‌ با حضرت‌ محمد (ص‌) دو بار دیگر ازدواج‌ کرده‌ و دارای‌ چند فرزند نیز بوده‌ و زمان‌ ازدواج‌ با محمد (ص‌)، 40 سال‌ و یا کمی‌ بیشتر سن‌ داشته‌ است‌ و نیز می‌گویند حضرت خدیجه‌(س) بود که‌ پیشنهاد ازدواج‌ با رسول الله(ص) را مطرح‌ کرد.

 اینکه‌ معروف‌ است‌ حضرت خدیجه‌ کبری(س)  قبل‌ از ازدواج‌ با پیامبر (ص‌) 2 بار ازدواج‌ کرده‌، صرفاً یک‌ گزارش‌ تاریخی‌ است‌ که‌ متضاد آن‌ نیز گزارش‌ شده‌ و در چند کتاب‌ تاریخی‌ آمده‌: «ان‌ النبی‌ (ص‌) تزوج‌ بها و کانت‌ عذرا (پیامبر گرامی‌ با خدیجه‌ ازدواج‌ کرد در حالیکه‌ خدیجه‌ دوشیزه‌ و باکره‌ بود) ولی‌ مظلومیت‌ مضاعف‌ خدیجه‌ در طول‌ تاریخ‌ به‌ دست‌ بعضی‌ سیره‌ نویسان‌ کم‌ دقت‌ و راویان‌ اولیه‌ مغرض‌ رقم‌ خورده‌ است‌.

آنان‌ دلیل‌ ازدواج‌های‌ قبلی‌ وی‌ را وجود فرزندانی‌ از آن‌ ازدواج‌ها می‌دانند در حالیکه‌ کودکان‌، مورد اشاره‌ مورخان‌ فرزندان‌ خواهر خدیجه‌ یا فرزندان‌ شوهر خواهر خدیجه‌ از زن‌ دیگر بودند که‌ علی‌ الظاهر بعد از مرگ‌ والدین‌ آنها (یا هر دلیل‌ دیگری‌) و فقدان‌ سرپرست‌ آن‌ بانوی‌ نمونه‌، فداکاری‌ کرد، آنها را به‌ نزد خود آورد و به‌ همراه‌ پیامبر گرامی‌ (ص‌) با تمام‌ محبت‌ از آنها نگهداری‌ می‌کرد و به‌ همین‌ دلیل‌ است‌ که‌ خدیجه‌، علاوه‌ بر صفت‌ طاهره‌، دارای‌ لقبی‌ دیگر یعنی‌ «ام‌ الایتام‌، مادر یتیمان‌ نیز هست‌. و این‌ لقب‌ در رابطه‌ با مادری‌ کردن‌ وی‌ در حق‌ آن‌ کودکان‌ است‌.

البته‌ این‌ عنوان‌ را مردم‌ آن‌ دوران‌ به‌ وی‌ دادند و بدیهی‌ است‌ که‌ شخصیت‌ طاهره‌ خدیجه‌ راضی‌ به‌ کاربرد کلمه‌ ایتام‌ و یتیمان‌ نبوده‌ باشند زیرا او فقط‌ مادری‌ کرده‌ بدون‌ هیچگونه‌ طعن‌ و نیش‌. حال‌ آنکه‌ در لقب‌ مذکور، نوعی‌ بی‌ مهری‌ مشاهده‌ می‌شود.

به هر جهت‌، این‌ لقب‌ را هر کس‌ به‌ حضرت خدیجه‌(س) داده‌ باشد نشان‌ از روحیه‌ بلند و انسانی‌ خدیجه‌ دارد. حس‌ نوع دوستی‌، فداکاری‌ و آزادگی‌ همان‌ ویژگیهایی‌ که‌ شوی‌ او نیز در مرتبه‌ بالاتر، دارای‌ آن‌ بود.

متأسفانه‌ در گزارش‌ بعضی‌ راویان‌ مغرض‌، نه‌ تنها با انتساب‌ این‌ فرزندان‌ به‌ حضرت خدیجه‌(س)، ویژگی‌ فداکاری‌ و انسانیت‌ او نادیده‌ گرفته‌ شده‌، بلکه‌ همان‌ فرزندان‌ را یکی‌ از دلایل‌ ازدواج‌های‌ قبلی‌ وی‌ قلمداد کرده‌اند.

هر چند که‌ گزارش گران‌ دیگری‌ به‌ این‌ واقعیت‌ مهم‌ پی‌ برده‌ و آن‌ را تصحیح‌ کرده‌اند. از دلایل‌ محکم‌ در رد ازدواج‌های‌ قبلی‌ حضرت خدیجه‌(س) گزارشی‌ هست‌ که‌ در بسیاری‌ از کتب‌ تاریخ‌ آمده‌ و کسی‌ نیست‌ که‌ آنرا نشنیده‌ باشد. این‌ مضمون‌ که‌ می‌گویند، خدیجه‌ به‌ دلیل‌ شخصیت‌ ممتازش‌، دارای‌ خواستگارهای‌ فراوان‌ بود و بزرگان‌ و اشراف‌ قریش‌، خواهان‌ ازدواج‌ با وی‌ بودند ولی‌ او به‌ تمام‌ اشراف‌ مدعی‌ جواب‌ رد داد و چون‌ جواب‌ مثبت‌ به‌ محمد داد، مورد اعتراض‌ زنان‌ قریش‌ واقع‌ شد که‌ چرا به‌ احدی‌ از امیران‌ جواب‌ مثبت‌ ندادی‌ اما با یتیم‌ ابوطالب‌ (محمد) ازدواج‌ کردی‌؟

گزارش‌ مذکور علاوه‌ بر اینکه‌ به‌ روشنی‌ ازدواجهای‌ قبلی‌ وی‌ را مردود اعلام‌ می‌کند، حاکی‌ از آن‌ است‌ که‌ خدیجه‌ همانطور که‌ از القابش‌ (طاهره‌ و ام‌ الایتام‌) بر می‌آید، برای‌ ازدواج‌ ملاک‌هایی‌ جز ملاکهای‌ موجود در جامعه‌ را مد نظر داشته‌ و ثروت‌ و دارایی‌ امیران‌ و بزرگان‌ قریش‌ او را نفریفته‌ بلکه‌ پاکی‌ او بدنبال‌ پاکی‌ بزرگتری‌ بوده‌ است‌ (جذب‌ پاکی‌ بزرگتر شدن‌ پاکان‌).
در مورد سن‌ خدیجه‌ هم‌ برخلاف‌ آنچه‌ بر افواه‌ جاری‌ و ساری‌ است‌ و عدد چهل‌ قید شده‌، گفتنی‌ است‌ که‌ به‌ احتمال‌ قریب‌ به‌ یقین‌ این‌ عدد ناشی‌ از تخمین‌ بعضی‌ سیره‌نویسان‌ به‌دلیل‌ فرض‌ قبلی‌ آنان‌ در مورد دوبار ازدواج‌ کردن‌ خدیجه‌ و فرزند داشتن‌ وی‌ بوده‌ و اگر ازدواج‌های‌ قبلی‌ او را منتفی‌ بدانیم‌، موضوع‌ سنش‌ نیز خود به‌ خود حل‌ خواهد شد.
بنا به‌ نقل‌ جعفر مرتضی‌ عاملی‌ درکتاب‌ الصحیح‌ من‌ سیرة‌ النبی‌ الاعظم‌، سن‌ خدیجه‌ هنگام‌ ازدواج‌ با پیامبر (ص‌) متفاوت‌ ذکر شده‌ و مورخان‌ مختلف‌ آن‌ را 25 سال‌، 28 سال‌، 30 سال‌، 35 سال‌، 40 سال‌، 44 سال‌، 45 سال‌ و 46 سال‌ اعلام‌ کرده‌اند. در بحارالانوار (ج‌ 16 ص‌ 12) از قول‌ ابن‌عباس‌ سن‌ وی‌ هنگام‌ ازدواج‌ با پیامبر (ص‌)، 22 سال‌ ذکر شده‌ است‌.

جعفر مرتضی‌ عاملی‌، عدد 28 سال‌ را قول‌ ترجیحی‌ اکثریت‌ دانسته‌ و باتوجه‌ به‌ رد ازدواج‌های‌ قبلی‌ وی‌، قطعی‌ است‌ که‌ سن‌ او هنگام‌ وصلت‌ با پیامبر گرامی‌ (ص‌)، باید خیلی‌ کمتر از آنچه‌ شهرت‌ دارد، بوده‌ باشد. و اگرچه‌ نمی‌توان‌ به‌طور قطع‌ سن‌ خدیجه‌ طاهره‌ را به‌دست‌ آورد ولی‌ به‌ نظر می‌رسد سن‌ اعلام‌ شده‌ در بحارالانوار از قول‌ ابن‌عباس‌ به‌ صحت‌ نزدیک‌تر است‌ که‌ در اینصورت‌ با قول‌ ترجیحی‌ اکثریت‌ (بنا به‌ ادعای‌ جعفر مرتضی‌ عاملی‌) خیلی‌ تفاوت‌ ندارد.

در هر صورت‌ بعضی‌ از سن‌های‌ ادعائی‌ یاد شده‌ (بویژه‌ از 35 تا 46 سال‌) نه‌ باتحلیل‌ صحیح‌ وقایع‌ تاریخی‌ سازگار است‌ و نه‌ باعلوم‌ پزشکی‌ و تجارب‌ انسان‌ها. زیرا کسانی‌ که‌ سن‌ حضرت‌ خدیجه‌ را هنگام‌ ازدواج‌ با پیامبر (ص‌) حدود 40 سال‌ اظهار کرده‌اند همان‌ کسانی‌ هستند که‌ ولادت‌ حضرت‌ زهرا (س‌) را، 5 سال‌ بعد از بعثت‌، یعنی‌ 20 سال‌ بعد از ازدواج‌ رسول‌ اکرم‌ (ص‌) با خدیجه‌ می‌دانند.

بدین‌ ترتیب‌ سن‌ حضرت خدیجه‌(س) هنگام‌ تولد حضرت‌ فاطمه‌ (س‌) باید حدود 60 سال‌ باشد که‌ طبیعی‌ است‌ در این‌ حدود سن‌ (بین‌ 55 سال‌ تا 66 سال‌) بارداری‌ از نظر علمی‌ و پزشکی‌ و تجربه‌ و واقعیت‌ مردود است‌. و اگر عوام‌الناس‌ بگویند سن‌ بارداری‌ برای‌ سادات‌، 10 سال‌ بیش‌ از حد معمول‌ است‌، باید گفت‌: اگر چنین‌ باشد، همین‌ مطلب‌ بزرگترین‌ سند و معجزه‌ برای‌ حقانیت‌ آئین‌ اسلام‌ در نزد جهانیان‌ می‌توانست‌ باشد که‌ البته‌ نه‌ چنین‌ مطلبی‌ واقعیت‌ دارد و نه‌ نگارنده‌ به‌ دنبال‌ چنین‌ موهوماتی‌ است‌.

گذشته‌ از آنکه‌ اصولا حضرت خدیجه‌(س) جزو سادات‌ مرسوم‌ به‌ شمار نمی‌آیند، از سویی‌ ممکن‌ است‌ عده‌ای‌ استدلال‌ کنند در قرآن‌ مواردی‌ از بارداری‌ در سنین‌ کهنسالی‌ مطرح‌ شده‌ (همسر حضرت‌ ابراهیم‌ (ع‌) و حضرت‌ زکریا) و این‌ امر در مورد حضرت‌ خدیجه‌(س) نیز می‌تواند از این‌ نوع‌ (معجزه‌ الهی‌) باشد. جواب‌ این‌ است‌ که‌ آیا اجازه‌ داریم‌ هرگاه‌ از تحلیل‌ و تحقیق‌ کم‌ می‌آوریم‌، متمسک‌ به‌ استثنائاتی‌ شویم‌ که‌ در قرآن‌ و خود قرآن‌ نیز غیرعادی‌ و غیرطبیعی‌ بودن‌ آن‌ را ذکر کرده‌ است‌.

ثانیا وقتی‌ قرآن‌، دو مورد مزبور را در مورد پیامبران‌ پیشین‌ ذکر کرده‌ چطور ممکن‌ است‌ معجزه‌ای‌ را که‌ مربوط‌ به‌ آورنده‌ قرآن‌ است‌ مسکوت‌ گذاشته‌ باشد.

از این‌ نکته‌ نیز اگر بگذریم‌ نوبت‌ به‌ موضوع‌ خواستگاری‌ حضرت خدیجه‌(س) از پیامبر(ص) می‌رسد بدون‌ تردید خواستگاری‌ یک‌ زن‌ بیوه‌ چهل‌ و چند ساله‌ که‌ دارای‌ چند فرزند بوده‌ و سابقه‌ دوبار شوهر کردن‌ را داشته‌ از یک‌ جوان‌ نمونه‌ قریش‌ با حدود 25 سال‌ سن‌، گستاخانه‌ و خودخواهانه‌ است‌ و این‌ امر با اخلاق‌ قریش‌ سازگاری‌ نداشته‌ است‌ و اگر بپذیریم‌ وی‌ یک‌ دوشیزه‌ (عذراء) فداکار و پاکی‌ بوده‌ که‌ سنی‌ حدود سن‌ پیامبر (ص‌) را داشته‌، لذا موضوع‌ خواستگاری‌ از این‌ زاویه‌ با صفات‌ وی‌ منتفی‌ است‌ و به‌ خصوص‌ که‌ مراسم‌ خواستگاری‌ رسمی‌ کسان‌ پیامبر (ص‌) (به‌ویژه‌ حضرت‌ ابوطالب‌) از خدیجه‌ و کسان‌ وی‌، در کتب‌ معتبر تاریخی‌ ذکر شده‌ است‌. هرچند که‌ ممکن‌ است‌ بدلیل‌ وجود صفات‌ برجسته‌ محمدبن‌ عبدالله‌ (ص‌)، پیام‌های‌ اولیه‌ از سوی‌ خدیجه‌ ارسال‌ شده‌ باشد، ولی‌ طبیعی‌تر، همان‌ خواستگاری‌ معمول‌ محمد (ص‌) و کسان‌ وی‌ از خدیجه‌ و بزرگ‌ وی‌ به‌دلیل‌ وجود صفات‌ نیکو در این‌ زن‌ آزاده‌ای‌ بود که‌ به‌ پاکی‌ و مهر و محبت‌ شهرت‌ داشته‌ است‌.

ظاهرا اصلی‌ترین‌ امتیازی‌ که‌ برای‌ حضرت‌ خدیجه‌(س) در امر پیشقدم‌ شدن‌ در ازدواج‌ مطرح‌ می‌کنند همانا مال‌ و ثروت‌ زیاد وی‌ است‌. که‌ اگر چنین‌ شخصیت‌ ملکوتی‌ و منحصر به‌فرد پیامبر به‌ ازدواج‌ با فردی‌ که‌ تنها امتیازش‌ ثروت‌ اوست‌ راضی‌ نمی‌شد. مگر در اصل‌ ثروت‌ فراوان‌ و بسیار حضرت خدیجه‌(س) تردید کنیم‌ هرچند نظر قطعی‌ نمی‌توان‌ داد.

حضرت خدیجه‌ کبری(س) در جامعه‌ای‌ پا به‌ عرضه‌ وجود نهاد که‌ بسیاری‌ از ارزش‌ها و اخلاقیات‌ در آن‌ کم‌رنگ‌ شده‌ بود و او در همان‌ جامعه‌ ملقب‌ به‌ صفت‌ طاهره‌ (پاک‌) شد. او نهاد دقیق‌ مهرورزی‌ و محبت‌ به‌ کودکان‌ بی‌سرپرست‌ بود. و به‌ دلیل‌ همان‌ صفات‌ برجسته‌ انسانی‌ و بسیاری‌ صفات‌ نیکوی‌ دیگر که‌ متأسفانه‌ خبری‌ از آن‌ها نداریم‌، با اشرف‌ انسان‌های‌ دوران‌ آفرینش‌، سرچشمه‌ نیکی‌ و پاکی‌، محمد مصطفی‌ (ص‌)، پیوند برقرار کرد و به‌ همراه‌ آن‌ حضرت‌ به‌ ادامه‌ سرپرستی‌ از فرزندانی‌ پرداخت‌ که‌ بعدها منتسب‌ به‌ پیامبر (ص‌) و خدیجه‌ شدند و حتی‌ همسران‌ آن‌ دختران‌ نیز، به‌ لقب‌ دامادهای‌ پیامبر (ص‌) مفتخر شده اند .

شاید بدلیل‌ وجود همین‌ فرزندان‌ بوده‌ که‌ آن‌ خانواده‌ نورانی‌ از داشتن‌ فرزندان‌ حقیقی‌ به‌ تعداد متعارف‌ زمان‌ حیاتشان‌ منصرف‌ شده‌اند. اگر چه‌ گفته‌ می‌شود حضرت خدیجه‌ طاهره‌(س) اولین‌ کسی‌ بود که‌ به‌ حضرت‌ محمد (ص‌) ایمان‌ آورد و آغاز ایمان‌ وی‌ به‌ رسول‌الله‌ (ص‌) به‌ لحظه‌ آغازین‌ وحی‌ و بعثت‌ وی‌ برمی‌گردد او از سالها قبل‌ به‌ پاکی‌ محمد (ص‌) و خداباوری‌ وی‌ ایمان‌ آورده‌ بود و بدیهی‌ است‌ اگر بعد از سفارت‌ رسمی‌ الهی‌ خاتم‌الانبیاء (ص‌)، اولین‌ گرونده‌ رسمی‌ باشد.

در روایات‌ اسلامی‌ که‌ از طریق‌ شیعه‌ و اهل‌ تسنن‌ نقل‌ شده‌، و نیز در کلام‌ بزرگان‌ و اندیشمندان‌، در شأن‌ و مقام‌ ارجمند ام‌ المومنین‌ حضرت‌ خدیجه‌ کبری‌ (س‌) سخن‌ فراوان‌ با تعبیرات‌ گوناگون‌ به‌ میان‌ آمده‌ است‌.
به‌ گفته‌ صاحب‌ مستدرک‌ سفینة‌البحار، «فضائل‌ حضرت‌ خدیجه‌ (س‌) که‌ در ابواب‌ مختلف‌ روایات‌ آمده‌، بیش‌ از آن‌ است‌ که‌ (قابل‌) شمارش‌ باشد».(1)

حاصل‌ توجه‌ به‌ این‌ روایات‌ پی‌بردن‌ به‌ راز عظمت‌ او، و شناخت‌ شایستگی‌های‌ او است‌.

 از رسول‌ اکرم‌ (ص‌) نقل است که : «خیر نسائها خدیجة‌ و خیر نسائها مریم‌ ابنة‌ عمران‌» «بهترین‌ زنان‌ دنیا خدیجه‌ (س‌) و مریم‌ دختر عمران‌ هستند»(2)
«خیرنساء العالمین‌ مریم‌ بنت‌ عمران‌، و آسیه‌ بنت‌ مزاحم‌، و خدیجة‌ بنت‌ خویلد و فاطمة‌ بنت‌ محمد(ص‌)»
بهترین‌ زنان‌ جهانیان‌ عبارتند از: مریم‌ دختر عمران‌، آسیه‌ دختر مزاحم‌، خدیجه‌ دختر خویلد و فاطمه‌ (س‌) دختر حضرت‌ محمد(ص‌)(3)
ابن‌ عباس‌ می‌گوید: روزی‌ رسول‌ خدا (ص‌) چهار خط‌ کشید. آنگاه‌ پرسید: آیا می‌دانید این‌ خط‌ ها چیست‌؟ گفتیم‌: خدا و رسولش‌ داناتر است‌.

 فرمود: «خیر نساء الجنة‌ مریم‌ بنت‌ عمران‌، و خدیجة‌ بنت‌ خویلد و فاطمة‌ بنت‌ محمد، و آسیة‌ بنت‌ مزاحم‌ امراة‌ فرعون‌:

 بهترین‌ زنان‌ بهشت‌، مریم‌ دختر عمران‌، خدیجه‌ دختر خویلد، فاطمه‌ دختر محمد (ص‌) و آسیه‌ دختر مزاحم‌، همسر فرعون‌ است‌»(4)

پیامبر (ص‌) به‌ عایشه‌ که‌ در حال‌ برتری‌ جویی‌ به‌ فاطمه‌ (ع‌) بود فرمود:

 «او ما فاعلمت‌ ان‌ الله‌ اصطفی‌ آدم‌ و نوحا و آل‌ابراهیم‌ و آل‌عمران‌ و علیا و الحسن‌ و الحسین‌ و حمزه‌ و جعفرا و فاطمة‌ و خدیجة‌ علی‌العالمین‌.
آیا نمی‌دانی‌ که‌ خداوند، آدم‌، نوح‌، آل‌ابراهیم‌، آل‌عمران‌، علی‌ (ع‌)، حسن‌ (ع‌)، حسین‌ (ع‌)، حمزه‌، جعفر، فاطمه‌ (ع‌) و خدیجه‌ (ع‌) را بر جهانیان‌ برگزید».(5)

پیامبر (ص‌) فرمود: جبرئیل‌ نزد من‌ آمد و گفت‌: ای‌ رسول‌ خدا! این‌ خدیجه‌ (ع‌) است‌، هرگاه‌ نزد تو آمد، براو از سوی‌ پروردگارش‌ و از طرف‌ من‌، سلام‌ برسان‌:

 «و بشرها ببیت‌ فی‌الجنة‌ من‌ قصب‌ لاصخب‌ و لانصب‌؛ «و او را به‌ خانه‌ای‌ از یک‌ قطعه‌ (زبرجد) در بهشت‌ که‌ در آن‌ رنج‌ و ناآرامی‌ نیست‌ مژده‌ بده‌»(6)

«اربع‌ نسوة‌ سیدات‌ سادات‌ عالمهن‌ مریم‌ بنت‌ عمران‌، و آسیة‌ بنت‌ مزاحم‌، و خدیجة‌ بنت‌ خویلد، و فاطمة‌ بنت‌ محمد، و افضلهن‌ عالما فاطمة‌؛

 چهار زن‌ سرور زنان‌ جهان‌ خود می‌باشند که‌ عبارتند از: مریم‌ دختر عمران‌، آسیه‌ دختر مزاحم‌، خدیجه‌ دختر خویلد و فاطمه‌ دختر محمد (ص‌)، و بهترین‌ آنها در جهان‌ فاطمه‌ (ع‌) است‌»(7)

«حسبک‌ من‌ نساء العالمین‌ مریم‌ بنت‌ عمران‌، و خدیجة‌ بنت‌ خویلد، و فاطمة‌ بنت‌ محمد (ص‌) و آسیة‌ بنت‌ مزاحم‌.
درمیان‌ بانوان‌ دو جهان‌، در فضیلت‌ و کمال‌ کافی‌ است‌: مریم‌، خدیجه‌، فاطمه‌ و آسیه‌ (علیهن‌ السلام‌)»(8)

پیامبر اکرم‌ (ص‌) در تفسیر (آیه‌ 22 مطففین‌) «عینا یشرب‌ بها المقربون‌، همان‌ چشمه‌ بهشتی‌ که‌ مقربان‌ از آن‌ می‌نوشند.» فرمود:
«المقربون‌ السابقون‌؛ رسول‌ الله‌، و علی‌بن‌ ابیطالب‌ و الائمة‌، فاطمة‌ و خدیجة‌»(9)

روزی‌ پیامبر (ص‌) به‌ علی‌ (ع‌) فرمود: «تو همسری‌ مانند فاطمه‌ (س‌) داری‌ که‌ من‌ چنان‌ همسری‌ ندارم‌، تو مادر زنی‌ مثل‌ خدیجه‌ (س‌) داری‌ که‌ من‌ چنین‌ مادرزنی‌ ندارم‌.»(10)
روایت‌ شده‌ است‌؛ روزی‌ جبرئیل‌ به‌ حضور پیامبر (ص‌) آمد و جویای‌ خدیجه‌ (ع‌) شد، پیامبر (ص‌) او را نیافت‌، 

جبرئیل‌ گفت‌:

«وقتی‌ که‌ او آمد، به‌ او خبر برده‌ که‌ پروردگارش‌ به‌ او سلام‌ می‌رساند.»(11)

پیامبر اکرم‌ (ص‌) در چهل‌ شبانه‌روز اعتزال‌ از خدیجه‌ (ع‌) توسط‌ عمار یاسر به‌ خدیجه‌ چنین‌ پیام‌ داد: 

«ان‌ الله‌ عز وجل‌ لیباهی‌ بک‌ کرام‌ ملائکته‌ کل‌ یوم‌ مرارا؛
همانا خداوند متعال‌ به‌ افتخار وجود تو هر روز به‌ طور مکرر به‌ فرشتگان‌ بزرگش‌ افتخار می‌کند»(12)

روزی‌ رسول‌ خدا (ص‌) در مسجد در حضور مردم‌ در شأن‌ حسن‌ و حسین‌ (علیهما السلام) مطالبی‌ فرمود،

 از جمله‌ چنین‌ گفت‌: «ایها الناس‌ الا اخبرکم‌ بخیر الناس‌ جدا و جده‌؛
ای‌ مردم‌! آیا شما را خبر ندهم‌ به‌ بهترین‌ انسانها ازجهت‌ جد و جده‌؟»
حاضران‌ عرض‌ کردند: «آری‌، خبر بده‌!» فرمود:
«الحسن‌ و الحسین‌، جدهما رسول‌الله‌ و جدتهما خدیجة‌ بنت‌ خویلد؛
آنها حسن‌ و حسین‌ (ع‌) هستند که‌ جدشان‌ رسول‌ خدا محمد (ص‌) است‌ و جده‌ آنها خدیجه‌ (ع‌) دختر خویلد می‌باشد»(13)

در آن‌ هنگام‌ که‌ پیامبر (ص‌) در بستر رحلت‌ قرار گرفت‌، حضرت‌ زهرا(س‌) بسیار پریشان‌ و گریان‌ بود، پیامبر (ص‌) حضرت‌ زهرا(س) را به‌ وجود پربرکت‌ مولاعلی‌(ع) دلداری‌ داد، و در فرازی‌ ضمن‌ یاد از خدیجه‌ (ع‌) فرمود: «دل‌ خوش‌ دار که‌: ان‌ علیا اول‌ من‌ آمن‌ بالله‌ عزوجل‌ و رسوله‌ من‌ هذه‌ الامة‌، هو و خدیجة‌ امک‌؛

 همانا علی‌ (ع‌) نخستین‌ شخص‌ از این‌ امت‌ است‌ که‌ به‌ ذات‌ پاک‌ خدا و رسولش‌ ایمان‌ آورد، او و خدیجه‌ (س‌) مادر تو اولین‌ افرادی‌ هستند که‌ به‌ اسلام‌ پیوستند.»(14)

پیامبر اکرم‌(ص) بعد از وفات‌ خدیجه‌ کبری‌ (ع‌) همواره‌ از خاطرات‌ شیرین‌ و ایثار آن‌ بانوی‌ گرامی‌ به‌ نیکی‌ یاد می‌کرد و هرگاه‌ به‌ یاد او می‌افتاد.

 اشک‌ فراق‌ بر دیدگانش‌ جاری‌ می‌شد از جمله‌:
روزی‌ پیامبر (ص‌) در نزد چند از نفر از همسران‌ خود بود، ناگاه‌ سخنی‌ از حضرت‌ خدیجه‌ (ع‌) به‌ میان‌ آمد.

پیامبراکرم (ص‌) آن‌ چنان‌ آشفته‌ و پراحساس‌ شد که‌ قطره‌های‌ اشک‌ ازچشمانش‌ سرازیر گشت‌.
عایشه‌ به‌ آن‌ حضرت‌ گفت‌: «چرا گریه‌ می‌کنی‌؟ آیا برای‌ یک‌ پیرزن‌ گندمگون‌ از فرزندان‌ اسد، باید گریه‌ کرد؟»
پیامبر(ص) در پاسخ‌ به‌ او فرمود: «صدقتنی‌ اذ کذبتم‌، و آمنت‌ بی‌ اذکفرتم‌، و ولدت‌ لی‌ اذ عقمتم‌؛
او هنگامیکه‌ شما مرا تکذیب‌ می‌کردید، تصدیق‌ کرد و هنگامیکه‌ کافر
بودید، او به‌ من‌ ایمان‌ آورد؛ و برای‌ من‌ فرزندانی‌ آورد در حالی‌ که‌ شما نازا هستید.»(15)

نیز روایت‌ شده‌:
روزی‌ پیرزنی‌ نزد رسول‌ اکرم‌ (ص‌) آمد، آن‌ حضرت‌(ص) او را مورد لطف‌ سرشار قرار داد، وقتی‌ آن‌ پیرزن‌ رفت‌.

 عایشه‌ علت‌ آن‌ همه‌ مهربانی‌ به‌ پیرزن‌ را از پیامبر (ص‌) پرسید، او در جواب‌ فرمود:
«انهاکانت‌ تاتینا فی‌ زمن‌ خدیجة‌، و ان‌ حسن‌ العهد من‌ الایمان‌؛
این‌ پیرزن‌ در عصر زندگی‌ خدیجه‌(ع‌)، به‌ خانه‌ ما می‌آمد و از کمک‌ها و الطاف‌ سرشار خدیجه‌(ع‌) برخوردار بود، همانا نیک‌ نگهداری‌ عهد و سابقه‌، از ایمان‌ است‌.»(16)

و مطابق‌ روایت‌ دیگر عایشه‌ گفت‌: «هرگاه‌ پیامبر (ص‌) گوسفندی‌ ذبح‌ می‌کرد.

 می‌فرمود: از گوشتش‌ برای‌ دوستان‌ خدیجه‌ (ع‌) بفرستید، یک‌ روز در این‌ باره‌ با آن‌ حضرت‌ سخن‌ گفتم‌، فرمود:
«انی‌ لاحب‌ حبیبها: من‌ دوست‌ خدیجه‌ (ع‌) را دوست‌ دارم‌.»(17)

 

یاد حضرت خدیجه‌(س) در خواستگاری‌ حضرت‌ زهرا(س)

 

در جریان‌ مراسم‌ خواستگاری‌ مولا علی‌ (ع‌) از حضرت‌ زهرا (س) پس‌ از آن‌ که‌ ام‌ سلمه‌ به‌ همراه‌ ام‌ ایمن‌ کنیز آزاد شده‌ و برخی‌ دیگر از همسران‌ پیامبر(ص) نزد وی‌ رفتند تا او را در جریان‌ درخواست‌ امام‌ علی‌ (ع‌) برای‌ همسری‌ با فاطمه‌ الزهرا(س‌) قرار بدهند، در بخشی‌ از گفتار خود به‌ حضرت‌ خدیجه‌(س) اشاره‌ نمودند و آرزو کردند ای‌ کاش‌ آن‌ مادر یگانه‌ در این‌ مراسم‌ حضور می‌یافت‌ و می‌توانست‌ در مراسم‌ ازدواج‌ جگرگوشه‌اش‌ حاضر باشد.

تا سخن‌ به‌ نام‌ حضرت خدیجه‌ (س) رسید ناگهان‌ پیامبر اکرم‌ (ص‌) به‌ صدای‌ بلند شروع‌ به‌ گریستن‌ نمود؛ سپس‌ فرمودند:

 «خدیجة‌ و این‌ مثل‌ خدیجة‌ صدقتانی‌ حین‌ کذبنی‌ الناس‌، و وازرتنی‌ علی‌ دین‌ الله‌ و اعانتنی‌ علیه‌ بمالها

 ان‌ الله‌ عزوجل‌ امر فی‌ ان‌ ابشر خدیجة‌ ببیت‌ فی‌الجنة‌ من‌ قصب‌ لا صخب‌ فیه‌ و لانصب‌؛
خدیجه‌! کجاست‌ همانند خدیجه‌؟ در آن‌ هنگام‌ که‌ مردم‌ مرا تکذیب‌ می‌کردند، او مرا تصدیق‌ کرد، و او برای‌ دین‌ خدا با من‌ همکاری‌ و همیاری‌ نمود.

 و با ثروت‌ خود مرا برای‌ پیشبرد دین‌ کمک‌ کرد.

 خداوند متعال‌ به‌ من‌ فرمان‌ داده‌ است‌:

 که‌ خدیجه‌ (ع‌) را به‌ داشتن‌ خانه‌ای‌ از یک‌ گوهر در بهشت‌ که‌ رنج‌ و ناآرامی‌ در آن‌ نیست‌ مژده‌ بدهم‌.»

 

حضرت خدیجه‌(س) در احادیث‌ معراج‌ نبی‌ اکرم(ص)

 

ابوسعید خدری‌ می‌گوید: رسول‌ خدا (ص‌) فرمودند:

 وقتی‌ که‌ در شب‌ معراج‌ جبرئیل‌ مرا به‌ سوی‌ آسمانها برد و سیر داد، هنگام‌ مراجعت‌ به‌ جبرئیل‌ گفتم‌: «آیا حاجتی‌ داری‌؟»

جبرئیل‌ گفت‌: «حاجت‌ من‌ این‌ است‌ که‌ سلام‌ خدا و سلام‌ مرا به‌ خدیجه‌(ع‌) برسانی‌»

پیامبر (ص‌) وقتی‌ که‌ به‌ زمین‌ رسید، سلام‌ خدا و جبرئیل‌ را به‌ خدیجه‌(ع‌) ابلاغ‌ کرد

حضرت خدیجه‌(س) گفت‌:

 «ان‌الله‌ هو السلام‌، و منه‌ السلام‌، و الیه‌ السلام‌، و علی‌ جبرئیل‌ السلام‌؛

 همانا ذات‌ پاک‌ خدا سلام‌ است‌، و از او است‌ سلام‌، و سلام‌ به‌ سوی‌ او باز گردد و بر جبرئیل‌ سلام‌ باد.»(18)

 

 

ابن‌سعد مورخ‌ عرب‌ از قول‌ آدم‌ (ع‌) چنین‌ می‌گوید:
«آدم‌ در بهشت‌ به‌ حوا گفت‌ یکی‌ از مزایایی‌ که‌ خدا نصیب‌ رسول‌الله‌ کرد این‌ بود

که‌ جفتی‌ چون‌ خدیجه‌ نصیب‌ او نمود و خدیجه‌ پیوسته‌ برای‌ انجام‌ رسانیدن‌ مشیت‌ خداوند به‌ محمد کمک‌ می‌کرد

 در صورتی‌ که‌ حوا سبب‌ گردید که‌ من‌ در بهشت‌ بر خلاف‌ اراده‌ خداوند رفتار نمایم‌.»(19)

امام‌ حسین‌ (ع‌) در روز عاشورا در ضمن‌ خطبه‌ای‌ که‌ خود را به‌ دشمن‌ معرفی‌ می‌کرد.

 فرمود: «شما را به‌ خدا سوگند، آیا می‌دانید که‌ جده‌ من‌ خدیجه‌(ع‌) دختر خویلد است‌؟»(20)

و نیز خطاب‌ به‌ دشمن‌ فرمود: «آیا می‌دانید که‌ من‌ فرزند همسر پیامبر شما خدیجه‌ (ع‌) هستم‌؟»(21)

امام‌ سجاد (ع‌) در مجلس‌ شاهانه‌ یزید در دمشق‌ در خطبه‌ معروف‌ خود، این‌ چنین‌ خود را معرفی‌ می‌کند:

 «انا بن‌ خدیجة‌ الکبری‌؛ من‌ پسر خدیجه‌ بانوی‌ بزرگ‌ اسلام‌ هستم‌.»(22)

حضرت‌ زینب‌ (س‌) در کربلا در روز یازدهم‌ محرم‌ سال‌ 61 هـ. ق‌ هنگامی‌ که‌ کنار پیکرهای‌ پاره‌ پاره‌ شهیدان‌ آمد، و مطالبی‌ جانسوز گفت‌:

 از جمله‌ در آنجا پس‌ از ذکر پیامبر اکرم (ص‌) و حضرت علی‌ (ع‌) ازحضرت خدیجه‌(س) یاد کرد و فرمود: «بابی‌ خدیجة‌ الکبری‌: پدرم‌ به‌ فدای‌ خدیجه‌ بانوی‌ بزرگ‌ باد.»(23)

زیدبن‌ علی‌ (ع‌) که‌ انقلاب‌ و شورش‌ عظیمی‌ بر ضد حکومت‌ طاغوتی‌ هشام‌بن‌ عبدالملک‌ نمود و سرانجام‌ به‌ شهادت‌ رسید، در سخنی‌ در برابر دشمن‌، چنین‌ احتجاج‌ می‌کند:
«و نحن‌ احق‌ بالمودة‌، ابونا رسول‌الله‌ وجدتنا خدیجة‌...؛
و ما سزاوارتر به‌ مودت‌ و دوستی‌ هستیم‌، چرا که‌ پدر ما رسول‌ خدا (ص‌) وجده‌ ما خدیجه‌ (ع‌) است‌.»(24)

عبدالله‌ ابن‌زبیر با آن‌ که‌ با خاندان‌ رسالت‌ دشمنی‌ کرد در گفتگویی‌ باابن‌عباس‌، به‌ خدیجه‌(ع‌) به‌ عنوان‌ عمه‌اش‌ افتخار نموده‌ و می‌گوید:
«الست‌ تعلم‌ ان‌ عمتی‌ خدیجة‌ سیدة‌ نساء العالمین‌؛ آیا نمی‌دانی‌ که‌ عمه‌ام‌ خدیجه‌ (ع‌) سرور بانوان‌ جهان‌ است‌؟»(25)

«در عصر امامت‌ امام‌ حسن‌ (ع‌) پس‌ از آنکه‌ معاویه‌ بر اوضاع‌ مسلط‌ شد، به‌ کوفه‌ آمد و چند روز در کوفه‌ ماند، و از مردم‌ برای‌ خود بیعت‌ گرفت‌، پس‌ از پایان‌ کار بر بالای‌ منبر رفت‌ و خطبه‌ خواند و در آن‌ خطبه‌ آنچه‌ توانست‌ به‌ ساحت‌ مقدس‌ امیرمومنان‌ علی‌ (ع‌) جسارت‌ کرد و ناسزا گفت‌، با این‌ که‌ امام‌ حسن‌ (ع‌) و امام‌ حسین‌ (ع‌) در مجلس‌ حاضر بودند.

 امام حسین‌(ع‌) برخاست‌ تا پاسخ‌ معاویه‌ را بدهد، امام‌ حسن‌ (ع‌) دست‌ او راگرفت‌ و نشانید و خود برخاست‌ و فرمود:

 «ای‌ آنکه‌ علی‌ (ع‌) را به‌ بدی‌ یاد کردی‌؟

منم‌ حسن‌ و پدرم‌ علی‌ (ع‌) است‌، و تویی‌ معاویه‌ و پدرت‌ ضجر می‌باشد، مادر من‌ فاطمه‌ علیها سلام‌ الله‌ و مادر تو هند جگرخوار است‌.

 جد من‌ رسول‌ خدا (ص‌) است‌ جد تو حرب‌ است‌، «و جد تی‌خدیجة‌ و جدتک‌ فتیله‌...؛
جده‌ من‌ خدیجه‌ (بانوی‌ بزرگ‌ اسلام‌) ولی‌ جده‌ تو فتیله‌ (زن‌ زشتکار جاهلیت‌) است‌.

 خداوند لعنت‌ کند از ما آنکس‌ که‌ نامش‌ پلید و حسب‌ و نسبتش‌ پست‌ و سابقه‌اش‌ بد، و دارای‌ کفر و نفاق‌ است‌.»(26)

در حدیث‌ موثقی‌ از حضرت‌ زهرا (س‌) منقول‌ است‌: که‌ چون‌ خدیجه‌ از دنیا رفت‌ فاطمه‌ علیهماالسلام‌ بر گرد پدر بزرگوار خود می‌گردید و می‌گفت‌:

 «ای‌ پدر! مادر من‌ کجاست‌؟

پس‌ جبرئیل‌ نازل‌ شد و گفت‌:

 پروردگارت‌ تو را امر می‌کند که‌ فاطمه‌ را سلام‌ برسانی‌ و بگویی‌ که‌ مادر تو در خانه‌ای‌ است‌ از نی‌ که‌ کعب‌ آنها از طلا است‌ و به‌ جای‌ پی‌، عمودها از یاقوت‌ سرخ‌ می‌باشد و خانة‌ او در میان‌ خانه‌ آسیه‌ و مریم‌ دختر عمران‌ است‌؛ چون‌ حضرت‌ رسول‌ (ص‌) پیغام‌ حق‌ تعالی‌ را به‌ فاطمه‌ (س‌) رسانید.

 فاطمه‌ (س‌) گفت‌: خدا است‌ سالم‌ از نقصها و از اوست‌ سلامتی‌ها و به‌ سوی‌ او برمی‌گردد تحیتها»(27)

 

کتاب‌ مقدس‌ تورات‌ حضرت‌ خدیجه‌ (س‌) را به‌ نهر آبی‌ تشبیه‌ نموده‌ است‌ که‌ آب‌ آن‌، آب‌ حیات‌ است‌، و در دوطرف‌ کنار آن‌ آب‌، درخت‌ حیات‌ وجود دارد، آن‌ درخت‌ دارای‌ دوازده‌ نوع‌ میوه‌ است‌، و برگ‌های‌ آن‌ درخت‌، موجب‌ شفای‌ امت‌ها است‌.(28)

در یکی‌ از زیارتنامه‌های‌ رسول‌ خدا (ص‌) چنین‌ آمده‌ است‌:
«السلام‌ علی‌ ازواجک‌ الطاهرات‌ الخیرات‌، امهات‌ المومنین‌، خصوصا الصدیقة‌ الطاهرة‌، الزکیة‌ الراضیه‌ المرضیة‌، خدیجة‌ الکبری‌ ام‌ المومنین‌؛
سلام‌ بر همسران‌ پاک‌ و نیک‌ تو، مادران‌ مومنان‌ به‌ خصوص‌ سلام‌ بر بانوی‌ راستین‌ و پاک‌ و پاکیزه‌، خشنود و پسندیده‌، خدیجه‌ بانوی‌ بزرگ‌، مادر مومنان‌.»(29)
در یکی‌ از زیارتنامه‌های‌ دیگر از خدیجه‌ (ع‌) چنین‌ تعبیر شده‌: «السلام‌ علی‌ خدیجة‌ سیدة‌ نساء العالمین‌؛ سلام‌ بر خدیجه‌ (ع‌) سرور زنان‌ جهانیان‌.»(30)

حضرت‌ خدیجه‌ کبری (ع‌) ارتباط‌ عمیق‌ و بسیار بالایی‌ با درگاه‌ خداوند داشت‌، از این‌ رو دارای‌ قوت‌ قلب‌ محکم‌ واستوار بود.

 آن‌ بانوی‌ بزرگوار اسلام‌ برای‌ خود دارای‌ حرز (کلمات‌ پرمحتوای‌ پناهندگی‌ به‌ خدا) بود و در پرتو آن‌ همواره‌ رابطه‌ خود را با خدا برقرار می‌ساخت‌.

 

1ـ «بسم‌ الله‌ الرحمن‌ الرحیم‌، یا حی‌ یا قیوم‌، برحمتک‌ استغیث‌ فاغثنی‌ ، ولا تهلکن‌ الی‌ نفسی‌ طرفة‌ عین‌ ابدا، و اصلح‌ لی‌شائب‌ کله‌؛
به‌ نام‌ خداوند بخشنده‌ بخشایشگر! ای‌ خدای‌ زنده‌ و استوار! به‌ رحمتت‌ پناهنده‌ شدم‌، به‌ من‌ پناه‌ بده‌، و مرا هرگز به‌ اندازه‌ یک‌ چشم‌ برهم‌ زدن‌ به‌ خودم‌ وانگذار.

 همه‌ حال‌ و زندگی‌ مرا سامان‌ بخش‌.»

2ـ «بسم‌الله‌ الرحمن‌ الرحیم‌، یا الله‌ یا حافظ‌ یا حفیظ‌ یا رقیب‌؛
به‌ نام‌ خداوند بخشنده‌ بخشایشگر! ای‌ خدا، ای‌ نگهبان‌، ای‌ نگهدارنده‌ و ای‌ مراقب‌ و پاسدار.»

 

حضرت خدیجه‌ کبری(س) در کلام‌ اندیشمندان‌ و بزرگان‌ معاصر

دانشمند عرب‌ (سنیه‌ قراعد):

 تاریخ‌ در مقابل‌ عظمت‌ ام‌المومنین‌ حضرت خدیجه‌(ع‌) سر فرود می‌آورد، و در برابرش‌ متواضعانه‌ دست‌ بسته‌ می‌ایستد.

نمی‌داند نام‌ این‌ بانو را در کدام‌ شناسنامه‌ بزرگان‌ ثبت‌ نماید.»(39)

سلیمان‌ کتانی‌، نویسنده‌ عرب‌:

حضرت خدیجه‌(س) ثروتش‌ را به‌ پیامبراکرم(ص) بخشید. ولی‌ این‌ احساس‌ را نداشت‌ که‌ می‌بخشد، بلکه‌ این‌ احساس‌ را داشت‌ که‌ از او هدایت‌ را که‌ بر همه‌ گنج‌های‌ سراسر جهان‌ برتری‌ دارد، کسب‌ می‌نماید، او احساس‌ می‌کرد محبت‌ و دوستی‌ را به‌ حضرت‌ محمد (ص‌) اهدا می‌کند، ولی‌ در عوض‌ همه‌ ابعاد سعادت‌ را از او کسب‌ می‌کند.»(32)

عالم‌ بزرگ‌ شیخ‌ حرعاملی‌ متوفی‌ به‌ (1140 هـ.ق‌) صاحب‌ کتاب‌ وسایل‌ الشیعه‌ شعری‌ در وصف‌ او سروده است‌:

زوجتة‌ خدیجه‌ و فضله
ابان‌ عند قولها و فعله
بنت‌ خویلد الفتی‌ المکرم‌
الماجد الموید المعظم‌
لها من‌ الجنة‌ بیت‌ من‌ قصب‌
لاصخب‌ فیه‌ ولالها نصب‌
و هذه‌ مورة‌ لفظ‌ الخبر
عن‌النبی‌ المصطفی‌ المطهر

«همسر پیامبر(ص) حضرت خدیجه‌(س) که‌ فضل‌ و برتری‌ او از گفتار و رفتارش‌ آشکار است‌.

 دختر خویلد آن‌ جوانمرد بزرگوار، و ارجمند تایید شده‌ و بلند مقام‌ برای‌ حضرت خدیجه‌(س) و در بهشت‌ خانه‌ای‌ از یک‌ قطعه‌ گوهر بلورین‌ آماده‌ شده‌ است‌ که‌ در ناآرامی‌ و رنج‌ نیست‌.

این‌ موضوع‌ عین‌ سخن‌ پیامب(ص)ر برگزیده‌ پاک‌ خدا است‌ که‌ خدیجه‌(س) در بهشت‌ دارای‌ چنین‌ خانه‌ای‌ می‌باشد».

بنت‌ الشاملی‌ نویسنده‌ عرب‌:

 آیا دیگری‌ غیر از حضرت خدیجه‌(س) را می‌شناسید که‌ با عشقی‌ آتشین‌، و مهر و ایمانی‌ استوار بی‌آن‌ که‌ اندک‌ تردیدی‌

به‌ دل‌ راه‌ دهد یا ذره‌ای‌ از باورش‌ به‌ بزرگداشت‌ همیشگی‌ خدا و پیغمبر بکاهد، دعوت‌ دین‌ را از غار حرا پذیرا شود».(33)

1ـ خدیجه‌، اسطوره‌ مقاومت‌ و ایثار، صفحه‌ 186، اشتهاردی‌، محمدمهدی‌
2ـ صحیح‌ بخاری‌، ج‌ 4، ص‌ 164.
3ـ الاستیعاب‌، ج‌ 2، ص‌ 720.
4ـ بحارالانوار، ج‌ 13، ص‌ 162، ج‌ 16، ص‌ 2.
5ـ خدیجه‌؛ اسطوره‌ مقاومت‌ و ایثار، ص‌ 187، نقل‌ از بحار ج‌ 37، ص‌ 63.
6ـ اسدالغابه‌، ج‌ 5، ص‌ 438.
7ـ ذخائر العقبی‌، ص‌ 44.
8ـ کشف‌ الغمه‌، ج‌ 2، ص‌ 71.
9ـ جمع‌البیان‌، ج‌ 10، ص‌ 320.
10ـ بحار، ج‌ 40، ص‌ 68 به‌ نقل‌ از خدیجه‌؛ اسطوره‌ مقاومت‌ و ایثار ص‌ 190.
11ـ همان‌، ج‌ 16، ص‌ 8.
12ـ کشف‌الغمه‌، ج‌ 2، ص‌ 72.
13ـ بحار، ج‌ 43، ص‌ 302، به‌ نقل‌ از خدیجه‌، اسطوره‌ مقاومت‌ و ایثار، ص‌ 198.
14ـ بحار، ج‌ 22، ص‌ 502.
15ـ همان‌، ج‌ 16، ص‌ 8.
16ـ خدیجه‌ اسطوره‌ ایثار و مقاومت‌، ص‌ 207.
17ـ ریاحین‌ الشریعه‌، ج‌ 2، ص‌ 206.
18ـ کشف‌الغمه‌، ج‌ 2، ص‌ 133.
19ـ محمد پیغمبری‌ که‌ از او باید شناخت‌، کنستان‌ ویرژیل‌ گئورگیو، ترجمه‌ ذبیح‌الله‌ منصوری‌، ص‌ 50.
20ـ بحار، ج‌ 44، ص‌ 318.
21ـ همان‌، ج‌ 45، ص‌ 6.
22ـ همان‌، ج‌ 44، ص‌ 174.
23ـ همان‌، ج‌ 45، ص‌ 59.
24ـ خدیجه‌، اسطوره‌ ایثار و مقاومت‌، ص‌ 200.
25ـ شرح‌ نهج‌البلاغه‌، ابن‌ابی‌الحدید، ج‌ 9، ص‌ 325.
26ـ خدیجه‌ (ع‌) اسطوره‌ مقاومت‌ و ایثار، ص‌ 201.
27ـ حیوه‌القلوب‌، علامه‌ محمدباقر مجلسی‌، ج‌ 3، ص‌ 218.
28ـ کتاب‌ مقدس‌، عهد جدید، مکاشفه‌ یوحنا، باب‌ 22.
29ـ بحار ج‌ 100، ص‌ 189.
30ـ همان‌، ج‌ 102، ص‌ 272.
31ـ نساء محمد (ص‌)، ص‌ 38.
32ـ خدیجه‌ (ع‌)، علی‌ محمد دخیل‌، ص‌ 32.
33ـ حیاة‌الائمه‌، هاشم‌ معروف‌ الحسنی‌، ص‌ 67.

 

زندگینامه حضرت خدیجه کبری (س)

 

پدر او خُوَیلد بن اسد و مادر او فاطمه دختر زائده است. تولّد حضرت خدیجه علیها السلام سال 68 پیش از هجرت است.

ازدواج مبارک حضرت خدیجه(س) با وجود مبارک و نازنین حضرت محمّد صلی  الله  علیه  و  آله  و سلم هنگامی بود که 25 سال از عمر شریف پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم و چهل سال از عمر حضرت خدیجه علیها السلام می  گذشت. او از لحاظ نسب از همه زنان پیغمبر صلی  الله  علیه و آله وسلم به پیغمبر نزدیک تر است او در ماه رمضان سال دهم بعثت و اندکی پس از وفات حضرت ابوطالب علیه السلام درگذشت. پیغمبر او را در «حجون» دفن کرد و خود او را در قبر گذاشت.

 

                                                                                                               

تاریخ رحلت: دهم رمضان سال دهم بعثت

 

 

 

 فرزندان حضرت خدیجه (س)

در تعداد فرزندان حضرت خدیجه (س)، میان مورخان اختلاف است.

 به گفته مشهور: ثمره ازدواج رسول خدا(ص) و حضرت خدیجه(س)  شش فرزند بود.

1- هاشم 2- عبدالله به این دو «طاهر» و « طیب »می گفتند. 3- رقیه 4- زینب 5- ام کلثوم 6- فاطمه

رقیه بزرگترین دختر حضرت خدیجه(س) بود و زینب، ام کلثوم و فاطمه به ترتیب پس از رقیه قرار داشتند.

پسران حضرت خدیجه(س) پیش از بعثت پیامبر (ص)، بدرود زندگی گفتند. ولی دخترانش، نبوت پیامبر (ص) را درک کردند.

گروهی از محققان معتقدند: قاسم و همه دختران رسول خدا (ص) پس از بعثت به دنیا آمدند و چند روز پس از پیامبر خدا (ص) به  مدینه هجرت کردند.

حضرت خدیجه سلام الله علیها  در دوران جاهلیت

 

حضرت خدیجه علیها السلام در دوران جوانی با تشکیل کاروان های تجاری به کسب درآمد پرداخت.

وی با مدیریت و درایتی قوی و به دور از رسم تاجران زمانه که رباخواری را از اصول ثروت اندوزی قرار داده بودند، به تجارت روی آورده بود .

تاریخ نگاران، بارها از او با عنوان هایی همچون «بانوی دوراندیش و خردمند» یا «بانوی عاقل»ی یاد کرده اند.

حضرت خدیجه علیها السلام یکی از ثروتمندترین مکه بود، ولی هرگز از یاری فقیران روی برنگرداند و خانه اش همواره کعبه آمال مردم بینوا و پناه گاه نیازمندان بود.

کرم، سخاوت، دوراندیشی، درایت، عفت و پاک دامنی، از وی بانویی پرهیزکار و مورد احترام ساخته بود.

لقب «بانوی بانوان قریش» که در آن زمان به وی داده شد، نشان دهنده جایگاه او در میان مردم است. 

 

نخستین بانوی مسلمان

 

حضرت خدیجه علیها السلام نخستین زنی بود که به پیامبری حضرت محمد صلی الله علیه و آله ایمان آورد و اولین بانویی بود که همراه امام علی علیه السلام با پیامبر(ص) به نماز ایستاد و پیشانی بندگی بر خاک سایید.

تاریخ نویسان از یکی از همسران پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله نقل کرده اند که می گفت: من همواره از علاقه پیامبر(ص) به خدیجه(س) در شگفت بودم؛ چرا که حضرت بسیار از او یاد می کرد و اگر گوسفندی می کشت، به سراغ دوستان خدیجه(س) می رفت و سهمی برای آنها می فرستاد.

 روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله در حالی که خانه را ترک می کرد، نام خدیجه(س) را بر زبان آورد و از او تعریف کرد. کار به جایی رسید که صبر خویش را از دست دادم و با کمال جرأت گفتم: «وی پیرزنی بیش نبود و خدا بهتر از او را نصیب شما کرده است!» گفتار من چنان رسول خدا صلی الله علیه و آله را متأثر ساخت که آثار خشم و غضب در چهره ایشان ظاهر شد.

 در این هنگام رو به من کرد و فرمود: ابدا چنین نیست!... هرگز همسری بهتر از او نصیب من نشده است. خدیجه(س) هنگامی به من ایمان آورد که همه مردم در کفر و شرک به سر می بردند.

او ثروت خود را در سخت ترین لحظات در اختیار من گذاشت. خدا از او فرزندانی نصیبم کرد که به دیگر همسرانم نداد.»

خصوصیات حضرت خدیجه (س)

خدیجه از بزرگترین بانوان اسلام به شمار می رود. او اولین زنی بود که به اسلام گروید؛ چنانکه علی بن ابی طالب (ع) اولین مردی بود که اسلام آورد.

اولین زنی که نماز خواند، خدیجه بود. او انسانی روشن بین و دور اندیش بود. با گذشت، علاقه مند به معنویات، وزین و با وقار، معتقد به حق و حقیقت و متمایل به اخبار آسمانی بود.

همین شرافت برای او بس که همسر رسول خدا (ص) بود و گسترش اسلام به کمک مال و ثروت او تحقق یافت.

خدیجه از کتب آسمانی آگاهی داشت و علاوه بر کثرت اموال و املاک، او را «ملکه بطحاء» می گفتند.

از نظر عقل و زیرکی نیزبرتری فوق العاده ای داشت و مهم تر اینکه حتی قبل از اسلام وی را «طاهره » و «مبارکه » و «سیده زنان » می خواندند.

جالب این است او از کسانی بود که انتظار ظهور پیامبر اکرم (ص) می کشید و همیشه از ورقه بن نوفل و دیگر علما جویای نشانه های نبوت می شد.

اشعار فصیح و پر معنای وی در شان پیامبر اکرم (ص) از علم و ادب و کمال و محبت او به آن بزرگوار حکایت می کند.

نمونه ای از اشعار حضرت خدیجه (س) درباره پیامبراکرم (ص) چنین است:

فلو اننی امسیت فی کل نعمة       و دامت لی الدنیا و تملک الاکاسرة

فما سویت عندی جناح بعوضة       اذا لم یکن عینی لعینک ناظرة

اگر تمام نعمت های دنیا از آن من باشد و ملک و مملکت کسراها و پادشاهان را داشته باشم، در نظرم هیچ ارزش ندارد زمانی که چشم به چشم تو نیافتند.

دیگر خصوصیت خدیجه این است که او دارای شم اقتصادی و روح بازرگانی بود و آوازه شهرتش در این امر به شام هم رسیده بود.

البته سجایای اخلاقی حضرت خدیجه چنان زیاد است که قلم از بیان آن ناتوان است.

پیامبر اکرم (ص) می فرماید: افضل نساء اهل الجنة خدیجة بنت خویلد و فاطمة بنت محمد و مریم بنت عمران و آسیة بنت مزاحم.

چه می توان گفت در شأن کسی که مایه آرامش و تسلای خاطر رسول خدا (ص) بود؟

در تاریخ می خوانیم: حضرت محمد (ص) هر وقت از تکذیب قریش و اذیت های ایشان محزون و آزرده می شدند، هیچ چیز آن حضرت را مسرور نمی کرد مگر یاد خدیجه(س)؛ و هرگاه خدیجه(س) را می دید مسرور می شد.

ذهبی می گوید: مناقب و فضایل خدیجه(س) بسیار است؛ او از جمله زنان کامل، عاقل، والا، پای بند به دیانت و عفیف و کریم و ازاهل بهشت بود. پیامبر اکرم (ص) کرارا او را مدح و ثنا می گفت و بر سایر امهات مومنین ترجیح می داد و از او بسیار تجلیل می کرد. به حدی که عایشه می گفت: بر هیچ یک از زنان پیامبر (ص) به اندازه خدیجه رشک نورزیدم و این بدان سبب بود که پیامبر (ص) بسیار او را یاد کرد.  

خدمات حضرت خدیجه سلام الله علیها به اسلام

 

حضرت خدیجه علیها السلام در 24 سال زندگی مشترک با پیامبر گرامی اسلام (ص)، خدمات بسیاری برای آن بزرگوار و دین اسلام انجام داد. حمایت های مالی، روحی، عاطفی از حضرت محمد صلی الله علیه و آله، تصدیق و تأیید پیامبر در روزگاری که هیچ کس تأییدش نمی کرد و یاری ایشان در برابر آزار مشرکان، گوشه هایی از این خدمات ارزشمند است. حضرت خدیجه علیها السلام پس از ازدواج با پیامبر، دارایی اش را به ایشان بخشید تا آن را هرگونه می خواهد مصرف کند. رسول گرامی اسلام(ص) در این زمینه می فرماید: «هیچ ثروتی به اندازه ثروت خدیجه علیهاالسلام برای من سودمند نبود.»

حضرت خدیجه علیها السلام، این بانوی بزرگوار نه تنها از عمق جان به رسالت پیامبر(ص) ایمان آورد، بلکه او را در برابر سختی ها و تکذیب مشرکان و بدخواهان یاری داد. تا زنده بود، اجازه نداد آزار و شکنجه مشرکان بر رسول خدا صلی الله علیه و آله سخت آید. هنگامی که رسول الله صلی الله علیه و آله با باری از مصیبت و اندوه به خانه می آمد، خدیجه(س) او را دلداری می داد و نگرانی را از ذهن و خاطرش می زدود .

آخرین مال

اموال حضرت خدیجه علیها السلام به عنوان ابزاری مناسب از همان ابتدا در خدمت اسلام و پیشرفت آن قرار گرفت.

 جالب این که آخرین بخش از دارایی خدیجه توسط امیر مؤمنان(ع) در سفر هجرت به مدینه صرف شد .

پیامبراکرم صلی الله علیه و آله سه شبانه روز در غار ثور ماند، امیر مؤمنان (ع) نیز شبانه خود را به غار رساند و آذوقه و لوازم سفر را آورد. در آن جا حضرت به علی علیه السلام فرمود: امانت های زیادی نزد من است، به بالای ابطح (تپه ای در مکه) برو و صبح و شب با صدای بلند بگو: هر کسی نزد محمد امانت و یا ودیعه ای دارد بیاید و تحویل بگیرد. یا علی! بعد از این با هیچ حادثه ای ناگوار مواجه نخواهی شد تا این که نزد من برسی. امانت های مردم را آشکارا تحویل بده. ای علی! تو را سرپرست دخترم فاطمه قرار دادم و خدا را مراقب شما .

از آخرین باقی مانده اموال خدیجه(س) برای خود و فاطمه(س) و هر کس از بنی هاشم که قصد همراهی با شما را دارد، شتر و زاد و توشه بخر و بعد از رد امانت ها، دیگر درنگ نکن... .

ابوعبیده (نوه عمار یاسر) می گوید: فرزند ابی رافع این مطالب را به نقل از پدرش گفت:من پرسیدم: مگر رسول خدا (ص) مال و ثروتی قابل توجه داشت که دو شتر برای سفر خودش خرید و به امیر مؤمنان (ع) هم سفارش کرد زاد و توشه دیگر مهاجران را تهیه کند؟

ابی رافع پاسخ داد: پدرم گفت پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: هیچ مال و ثروتی برای من سودمندتر از اموال خدیجه نبود.

 ابی رافع افزود: پدرم گفت: از آخرین موارد مصرف اموال خدیجه خرید زاد و توشه برای مسلمانان مستضعف بود که قصد داشتند به مدینه هجرت کنند.

سفر اکثر مسلمانان با اموال خدیجه ممکن شد. آخرین آن ها هم قافله ای بود که امیر المؤمنین (ع) آن را سرپرستی کرد.

منزلت حضرت خدیجه(س) نزد پیامبر (ص)

پیامبر(ص) پس از خدیجه(س) تا آخر عمر خدیجه(س) را فراموش نکرد و هر از چند گاهی از او تقدیر و تمجید می کرد. عایشه گفته است: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از خانه بیرون نمی رفت مگر این که به نوعی از خدیجه(س) یاد می کرد و از وی به نیکی ستایش می نمود. روزی او را به یاد آورد. رشک و حسد وجودم را فرا گرفت. گفتم آیا او بیش از یک پیرزن بود؟ خداوند زن بهتری به تو عطا فرموده است. پیغمبر خشمگین شد. آنگاه فرمود: سوگند به خدا، پروردگار بهتر از او را به من نداد. او به من ایمان آورد در هنگامی که مردمان به من کفر می ورزیدند؛ و از او به من فرزندانی عطا کرد در حالی که مرا از فرزندانِ دیگر زنان محروم نمود. عایشه گفت: با خود گفتم دیگر هرگز خدیجه را به بدی یاد نخواهم کرد.

سخنان دانشمندان درباره خدیجه (س)

زبیر بن بکّار گفته است: خدیجه، در عصر جاهلیّت «طاهره» خوانده می شد.

هشام بن محمّد: رسول خدا (ص) خدیجه را دوست داشت و به او احترام می گذارد و در بعضی کارها با او مشورت می کرد. او وزیر صدق و راستی بود و نخستین زنی است که به پیامبر ایمان آورد و پیامبر تا وقتی که خدیجه زنده بود، هرگز همسر دیگری برنگزید. تمام فرزندانش بجز ابراهیم از خدیجه بودند .

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرموده است:

سمیّه قرّاعه گفته است: تاریخ در مقابل عظمت حضرت خدیجه سر فرود می آورد و در برابرش متواضعانه و دست بسته می ایستد.

مقام حضرت خدیجه (س) در بهشت

از فضیلت های حضرت خدیجه علیها السلام، مقامی است در بهشت که از سوی خداوند به ایشان وعده داده شده است.

پیامبراکرم صلی الله علیه و آله نیز بارها این مسئله را به خدیجه بشارت می داد و می فرمود: «در بهشت، خانه ای داری که در آن رنج و سختی نمی بینی.» امام صادق علیه السلام نیز می فرماید: هنگامی که خدیجه وفات یافت، فاطمه خردسال بی تابی می کرد و گرد پدرش می گشت و سراغ مادر را از او می گرفت. پیامبر از این حالت دخت کوچکش بیشتر محزون می شد و دنبال راهی بود تا او را آرام کند. فاطمه همچنان بی تابی می کرد تا اینکه جبرئیل بر پیامبر (ص) نازل شد و فرمود: «به فاطمه (س) سلام برسان و بگو مادرت در بهشت خانه ای کنار آسیه، همسر فرعون و مریم، دختر عمران نشسته است.» هنگامی که فاطمه (س) این سخن را شنید، آرام گرفت و دیگر بی تابی نکرد.

وصیت حضرت خدیجه (س)

حضرت خدیجه (س) سه سال قبل از هجرت بیمار شد.

پیغمبر (ص) به عیادت وی رفت و فرمود: ای خدیجه، اما علمت ان الله قد زوجنی معک فی الجنه

 آیا می دانی که خداوند تو را دربهشت نیز همسرم ساخته است!؟

آنگاه از خدیجه دل جویی و تفقد کرد؛ او را وعده بهشت داد ودرجات عالی بهشت را به شکرانه خدمات او توصیف فرمود.

چون بیماری خدیجه شدت یافت، عرض کرد: یا رسول الله! چند وصیت دارم: من در حق تو کوتاهی کردم، مرا عفو کن.

پیامبر (ص) فرمود: هرگز از تو تقصیری ندیدم و نهایت تلاش خود را به کار بردی. در خانه ام بسیار خسته شدی و اموالت را درراه خدا مصرف کردی.

عرض کرد: یا رسول الله! وصیت دوم من این است که مواظب این دختر باشید؛ و به فاطمه زهرا (س) اشاره کرد. چون او بعد ازمن یتیم و غریب خواهد شد. پس مبادا کسی از زنان قریش به اوآزار برساند. مبادا کسی به صورتش سیلی بزند. مبادا کسی بر اوفریاد بکشد. مبادا کسی با او برخورد غیر ملایم و زننده ای داشته باشد.

اما وصیت سوم را شرم می کنم برایت بگویم. آن را به فاطمه عرض می کنم تا او برایت بازگو کند. سپس فاطمه را فراخواند و به وی فرمود: نور چشمم! به پدرت رسول الله بگو: مادرم می گوید: من از قبر در هراسم؛ از تو می خواهم مرا درلباسی که هنگام نزول وحی به تن داشتی، کفن کنی.

پس فاطمه زهرا (س) از اتاق بیرون آمد و مطلب را به پیامبر (ص) عرض کرد. پیامبر اکرم (ص) آن پیراهن را برای خدیجه فرستاد و او بسیار خوشحال شد. هنگام وفات حضرت خدیجه(س)، پیامبراکرم (ص) غسل و کفن وی را به عهده گرفت. ناگهان جبرئیل درحالی که کفن از بهشت همراه داشت، نازل شد و عرض کرد: یا رسول الله، خداوند به تو سلام می رساند و می فرماید: ایشان اموالش را در راه ما صرف کرد و ما سزاوارتریم که کفنش را به عهده بگیریم.

  
بارگاه حضرت خدیجه (س) قبل از تخریب در سال 1344 قمری                                         بارگاه حضرت خدیجه (س) هم اکنون

وفات حضرت خدیجه (س)

حضرت خدیجه (س) در سن 65 سالگی در ماه رمضان سال دهم بعثت در خارج از شعب ابوطالب جان به جان آفرین تسلیم کرد. پیغمبر خدا (ص) شخصا خدیجه را غسل داد، حنوط کرد و با همان پارچه  ای که جبرئیل  از طرف خداوند عزوجل برای خدیجه آورده بود، کفن کرد. رسول  خدا (ص) شخصا درون قبر رفت، سپس خدیجه را در خاک نهاد و آنگاه سنگ لحد را در جای خویش استوار ساخت. او بر خدیجه اشک می ریخت، دعا می کرد و برایش آمرزش می طلبید. آرامگاه خدیجه درگورستان مکه در «حجون » واقع است.

 

رحلت حضرت خدیجه برای پیغمبر (ص) مصیبتی بزرگ بود؛ زیرا حضرت خدیجه(س)  یاور پیغمبر خدا (ص) بود و به احترام او بسیاری به حضرت محمد (ص) احترام می گذاشتند و از آزار وی خودداری می کردند.

 

اشعار وفات حضرت خدیجه(س)

گفتگو با 

 

استاد جاوان

استاد صدیقی

استاد قرنی

استاد نظری منفرد

استاد عندلیب همدانی

استاد شریعت راده