فتح خرمشهر، فتح ارزش‌ها
خرمشهر به دليل واقع شدن در محل تلاقي رودخانه كارون و اروندرود از شمال به اراضي شوره زار دشت آزادگان، از شرق به شادگان، از جنوب به رودخانه كارون و شهر آبادان و از غرب به كشور عراق محدود مي‌شود. و از طرف ديگر رودخانه كارون اين شهر را به دو قسمت شرقي و غربي تقسيم كرده است.
تاريخ‌نويسان خرمشهر را بازمانده شهر «بيان» (معرب پيان) مي‌دانند كه تا سده چهار هجري‌قمري آثاري از آن بر جا بود. اين شهر در زمان حكومت شيخ خزعل به دليل اينكه قسمت عظيمي از سواحل شهر در بيشتر روز‌هاي سال به علت جزر و مد دريا به رنگ قرمز درمي‌آمد «محمره» نام گرفت و در سال 1314 خورشيدي به نام «خرمشهر» تغيير يافت هرچند كه در زمان جنگ تحميلي با عنوان «خونين شهر» هم از آن ياد مي‌شد.
اسوه مقاومت
خرمشهر حديث مقاومت و جانبازي دليرمردان، سمبل شجاعت، پايمردي و سند افتخار ملتي است كه براي دفاع از حيثيت خود از جوانان برومند خويش گذشتند تا بر دروازه شهر خونين، براي هميشه تاريخ حجله فتح و ظفر ببندند.
خرمشهر تاريخ مجسم و نمونه عيني صلابت و استواري جوانان جان بر كفي است كه صادقانه و بي‌ريا و گمنام به استقبال شهادت رفتند چرا كه معتقد بودند مرگ سرخ به از زندگي توام با ذلت و خواري است.
خرمشهر حديث به معراج رفتگاني است كه با خون وضوي عشق ساختند و ققنوس‌وار در آتش عشق دفاع از ميهن اسلامي سوختند و با دشمن نساختند.
خرمشهر دفتري است ناگشوده و نانوشته كه اوراق زرين آن را بايد با خون نگاشت چرا كه آن سرزمين مقدس، قدمگاه مردان شيردلي بوده است كه با عشق مقدس به استقبال مرگ رفتند.
تاريخ پر فراز و نشيب خرمشهر سرشار از حماسه‌هاي غرورآفرين و مقاومت دليرمردان ايراني است كه با شور و شوق وصف‌ناپذير به استقبال خطر رفتند و جان بر كف ماندگارترين و حماسي‌ترين لحظه‌هاي تاريخ را به نام خود و ايران در برگ‌هاي زرين تاريخ قرن ثبت كردند. مهم‌ترين برهه‌هاي تاريخي كه بر خرمشهر گذشته است را مي‌توان در اين چند فصل خلاصه كرد.
1- سال 1217 (هجري-شمسي) اين شهر بندري نخستين بار به تصرف ارتش عثماني قرار گرفته و «محمره» ناميده شد.
2- سال 1320 (هجري- شمسي) همزمان با جنگ جهاني دوم اين شهر به تصرف ارتش انگلستان درآمد و چندين سال طول كشيد تا خرمشهر دوباره خرمشهر شد.
3- سال 1359 در 31 شهريور ماه سردار دروغين قادسيه (رژيم بعثي عراق) با هدايت و حمايت امريكا و ديگر كشورهاي غربي و شرقي با خيال تصاحب 3 روزه خوزستان به اين شهر حمله كرد اما با مقاومت مردم و فرزندان خرمشهر در دستيابي سريع به اهدافش و اشغال سه روزه خوزستان ناكام ماند.
34 روز مقاومت
31 شهريور 1359 خرمشهر زير آتش سنگين ارتش عراق قرار گرفت. انبوهي از آتش خمپاره‌ها و توپ‌هاي دشمن روي شهر باريدن گرفت. همه غافلگير شده بودند و حيران، شهر در آتش مي‌سوخت و صداي انفجار لحظه‌اي قطع نمي‌شد. طولي نكشيد كه بيمارستان پر شد از انبوه مجروحان و شهدا. زنان و كودكان و سالخوردگان آواره بيابان‌ها و جاده‌ها شدند و مردم به خصوص جوانان روي به مسجد جامع و ديگر پايگاه‌ها آوردند تا براي مقاومت سازمان‌دهي شوند.
مسجد جامع خرمشهر نقش اساسي در اين مدت داشت: مركز پشتيباني، امداد و اطلاعات جنگ، توزيع اسلحه‌ها، ساخت بمب دستي، توزيع غذا، توزيع نيروهاي اعزامي، استقرار بي‌سيم مادر، مقر فرماندهي و در واقع مسجد جامع مثل مادري بود كه فرزندان خويش را زير بال و پر گرفته بود. و مانند قلبي بود كه علي‌رغم تلاش دشمن در تخريب مراكز نظامي و پشتيباني شهر با سلاح‌هاي دوربرد تا آخرين ساعت‌ها مي‌تپيد و تلاش فرزندان خرمشهر همچون محمد جهان‌آرا، بهروز مرادي، احمد شوش، بهنام محمدي، امير رفيعي، محمددشتي‌زاده، نوراني و... و ياران اندك آنان اگر چه نتوانست خرمشهر را نجات دهد ولي دشمن را در دستيابي سريع به اهدافش ناكام گذاشت تا اينكه پس از سي و چهار روز پايداري و مقاومت در چهارم آبان 1359 (هـ.ش) خرمشهر، خونين شهر شد و به دست دشمن افتاد.
578 روز اسارت
خرمشهر يكي از استراتژيك‌ترين بنادر خاورميانه و از بنادر صادراتي و وارداتي ايران به دلايل بسياري از جمله موارد ذيل به مدت 19 ماه در اشغال متجاوزان عراقي بود.
1- موانع طبيعي، وجود چند رودخانه پرآب از جمله كارون، كرخه، اروندرود و نيز وجود نخلستان‌هاي وسيع و همچنين دشت‌هاي شني و رملي بزرگي همچون دشت عباس و غيره و نيز باتلاق‌هاي غيرقابل دسترسي.
2- استحكامات نظامي دشمن، مانند سيم‌هاي خاردار حلقه‌اي، ميدان‌هاي گسترده مين، كانال‌هاي مصنوعي پر از آب، پدافندهاي هوايي و زميني مستقر در منطقه.
3- اهميت اين شهر و تأثير آن در روحيه ارتش عراق و خلل‌ناپذير نشان دادن اراده فرماندهي نظامي و نيز جايگاه آن در دفاع از شهر بصره.
4- تجهيزات و امكانات رفاهي دشمن در اين منطقه نشان مي‌داد رژيم بعثي عراق خرمشهر را به عنوان نماد پيروزي خود در جنگ به حساب آورده و قصد داشت به هر قيمت، اين شهر را در تصرف نيروهاي خويش نگهدارد.
5- باز پس‌گيري خرمشهر مي‌توانست از نظر سياسي تأثير زيادي در منطقه و معادلات بين‌المللي داشته باشد و مواضع و حمايت كشورهاي حامي «صدام حسين» را نيز تحت‌الشعاع خود قرار دهد.
اما سرانجام به لطف خداوند متعال و مساعدت همه مردم به ويژه رزمندگان و شش هزار شهيد در خون غلتيده نبرد بزرگ و سرنوشت‌ساز و غرورآفرين بيت‌المقدس با رمز يا علي‌ابن‌ابيطالب(ع) در چهار مرحله با هدف آزادسازي خرمشهر اجرايي شد.
مرحله اول: 57 گردان از سپاه ارتش در قالب سه قرارگاه عملياتي (قدس در شمال- خاتم در مركز، نصر در جنوب) تحت فرماندهي قرارگاه كربلا در تاريخ 10/2/61 عمليات را شروع كردند و رزمندگان با عبور از رودخانه كارون موفق شدند قسمتي از جاده اهواز- خرمشهر را فتح كنند.
مرحله دوم: در شامگاه 16/2/61 اين عمليات با هدف پيشروي قرارگاه فتح و نصر به سمت مرز عراق آغاز شد كه علاوه بر بخش ديگر جاده اهواز- خرمشهر مناطقي همچون جفير، پادگان حمير و هويزه آزاد شدند.
مرحله سوم: در تاريخ 19/2/61 مرحله سوم عمليات آغاز شد اما به دليل هوشياري دشمن و تمركز نيرو در خطوط پدافندي، رزمندگان در انجام مأموريت توفيق نيافتند و تكرار اين عمليات در روز بعد نيز به شكست انجاميد.
مرحله چهارم: در تاريخ 1/3/61 مرحله چهارم با هدف آزادسازي خرمشهر با رمز يا محمدبن‌عبدالله (ص) آغاز شد و در برابر تك سريع و غافلگيرانه رزمندگان اسلام و درگيري شديد بين قواي ايراني و نيروهاي عراقي خرمشهر از لوث متجاوزان تطهير و به طور كامل آزاد شد و پرچم پرافتخار ايران برفراز مسجد جامع و پل تخريب شده خرمشهر به اهتزاز درآمد.
فتح خرمشهر
خبر آزادي خرمشهر آن‌چنان شگفت‌آور بود كه در سراسر ميهن اسلامي ما مردم را به وجد آورد. با اعلام خبر فتح خرمشهر مردم ايران بسان خانواده‌اي بزرگ كه فرزند از دست رفته خود را بازيافته اشك‌هاي شادي و شعف خود را نثار روح شهداي حماسه‌آفرين صحنه‌هاي شورانگيز اين نبرد كردند.
براي پي‌بردن به عظمت اين نبرد حماسي كافي است بدانيم كه نيروهاي متجاوز عراق پيش از نبرد سرنوشت‌ساز رزمندگان ما براي آزادي خرمشهر در اطلاعيه‌اي به نيروهاي خود دستور داده بودند كه دفاع از خرمشهر را به منزله دفاع از بصره، بغداد و تمام شهرهاي عراق محسوب دارند.
فتح خرمشهر ضربه‌اي سهمگين و كمرشكن به توان رزمي و جنگ طلبي‌هاي دشمن مهاجم وارد ساخت كه در يك تحليل فشرده بايد گفت: فتح خرمشهر باعث شد تا توازن نظامي مورد نظر امريكا در منطقه خاورميانه بر هم بخورد.
به دنبال فتح خرمشهر وزير امور خارجه «اسبق» امريكا (الكساندر هيك) رسماً در شوراي امور خاورميانه وزارت خارجه‌شان گفت: پيروزي‌هاي اخير ايران در جنگ با عراق براي امريكا نگران‌كننده است و منافع غرب خصوصاً امريكا را در منطقه به خطر انداخته است.
آزادي خرمشهر مرهون ايثار كساني است كه مسجد جامع را پايگاه مقاومت مردمي كردند و شش هزار شهيد در خون خود غلتيدندتا تاريخ حماسه خرمشهر جاودانه بماند. همچنان كه پس از 27 سال خاطره شيرين آزادسازي خرمشهر در اذهان ملت ايران همچنان غرورآفرين است و ياد همه آنان كه با چهره‌هاي غبارگرفته از خاك خونين‌شهر در حالي كه لبخند پيروزي بر لب داشتند در مسجد جامع جمع شده و ياد فاتحان خرمشهر، شهيد محمد جهان‌آرا، شهيد حسين خرازي، زنده‌ياد حاج احمد متوسليان، شهيد مهدي باكري، شهيد حسن باقري، شهيد صيادشيرازي، شهيد احمدكاظمي و... را گرامي مي‌داريم.
آري سوم خردادماه يادآور حماسه‌اي پرشكوه از تجلي قدرت ايمان و عظمت اراده رزمندگان فداكاري است كه با عينيت بخشيدن به مفهوم والاي ايثار و از خودگذشتگي آزادي خرمشهر را به ارمغان آوردند كه همواره در تاريخ كشور اين ايثارگري‌ها، رشادت‌ها و حماسه‌هاي پرشور فراموش نشدني است.
آن روز‌ها پير جماران و فرمانده كل قوا به مناسبت اين پيروزي چنين فرمودند:
فتح خرمشهر فتح خاك نيست، فتح ارزش‌هاي اسلامي است، خرمشهر شهر لاله‌هاي خونين است، خرمشهر را خدا آزاد كرد. مبارك باد بر ملت عظيم‌الشأن ايران اين چنين فرزندان سلحشور و جان بر كفي كه نام آنان و كشورشان را جاويدان كردند و مبارك باد بر اسلام بزرگ اين متابعاني كه در دو جبهه با دشمن باطني و دشمنان ظاهري پيروزمندانه و سرافراز امتحان خويش را دادند و براي اسلام سرافرازي آفريدند.
و چه زيبا فرمود خلف شايسته او فرمانده كل قوا مقام معظم رهبري(مدظله‌العالي) كه:
«حماسه فتح خرمشهر و عمليات عظيم بيت‌المقدس در اين كشور خواهد ماند، هم در آن روزي كه اين حادثه اتفاق افتاد، هم هر وقت كه اين گونه حوادث براي افكار مردم تشريح گردد»
فرا رسيدن سوم خردادماه سالروز فتح شهر عشق و شهادت، خونين‌شهر- خرمشهر قهرمان و روز مقاومت،ايثار و پيروزي بر امت حزب‌الله مبارك‌باد.
منابع:
- اطلس راهنما 2
- خرمشهر در جنگ، تهيه مركز مطالعات و تحقيقات جنگ
- اخبار، فتح خرمشهر
- نشريه روايت نزديك
- پيام امام خميني(ره) به مناسبت آزادسازي خرمشهر 3/3/61
- بيانات مقام معظم رهبري (مدظله‌العالي) 3//3/78
