مجموعه گورستان و زیارتگاه خالد نبی در یک منطقه کوهستانی و در فاصله ۹۰ کیلو متری شمال شرقی شهرستان گنبد کاووس و ۵۵ کیلو متری شمال شرقی شهرستان کلاله و ۶ کیلومتری روستای گچی سو نزدیک آی تمر از توابع بخش مراوه تپه و بر فراز قله کوه گوگجه داغ در ارتفاع 700 متری واقع شده است.
زیارتگاه خالد نبی براساس اعتقادات مردم ترکمن، محل دفن خالد نبی (خالد بن سنان) یکی از چهار پیامبری است که در فاصله پیامبری حضرت عیسی و حضرت محمد، مردم زمان خود را به شریعت خدا دعوت میکرده است و از اعراب بوده است. در نزدیکی و پایین تر از بقعه خالد نبی بقعههای عالم بابا و چوپان آتا و درهای به نام پنج شیر و همچنین چشمهای به نام خضر قرار دارد. طبق روایات عالم بابا؛ پدر همسر خالد نبی و چوپان آتا یکی از اولیای گمنام است که مورد توجه و احترام هم وطنان ترکمن است.
گورستان خالد نبی در شرق بقعه عالم بابا و بر روی یک رشته تپههای ماهوری وسیع، با منظره خیره کننده و عجیبی قرار دارد که به نظر میرسد بیش از 600 سنگ قبر درآن وجود دارد که سنگ قبرهای آن به شکل استوانههایی به ارتفاع 2 متر ( حداقل 5/0 و حداکثر 5 متر ) و با قطری بیش از 50 سانتی متر و وزنی بالغ بر 2 تن بصورت ایستاده که از سنگ یک پارچه حجاری شده و تراشیده شده است. عموم سنگ مزارهای خالد نبی بدون کتیبه و نوشتار هستند و تمامی آنها به شکل های مختلف انسانی و تجریدی تراش خورده اند و اگر سنگ مزاری دارای کتیبه باشد غیر ماهرانه و تقلیدی ناشیانه از سنگ مزار های قدیمی و کتیبه آن بسیار مختصر و در حد معرفی فرد متوفی است .
سنگ مزارهای استوانه ای بلند ، مستقیم و عمود به شکل آلت مردان ساخته اند، که احتمالاٌ مخصوص گور مردان بوده است . بدنه و مقطع آنها مدور که گاهی با شکلی شبیه شمع کوچک حجاری شده است. برخی از آنها در انتهای به شکل شبکلاه یا کلا ه خود تراشیده اند. ارتفاع آنها ار حداقل یک متر تا حداکثر پنج متر و ارتفاع مرئی آنها از سطح زمین در این گروه از سنگ مزارها از حداقل 60 سانتی متر تا حداقل 4 متر می باشد. این نوع سنگ مزارها اغلب یک خط عمودی را نمایش می دهد .
سنگ مزارهایی صلیبی شکل و یا بصورت نیم کره و شبیه دو پستان بزرگ نیز ساخته شده اند که احتمالاٌ مخصوص گور زنان بوده است. اندازه آنها کوتاهتر از سنگ مزارهای گروه اول و مقطع آنها مستطیل شکل می باشد. و در قسمت پهن و گرد که از بالا به پایین آویخته شده است. نمونه هایی از آنها انسان هایی را در ذهن تداعی می کنند که ایستاده و دست به کمر زده اند .
سنگ مزار هایی نیز به شکل شاخ قوچ ساخته شده اند. در فرهنگ قدیمی ترکمن ها قوچ مظهر قدرت و فرمانروایی است. و نقش شاخ قوچ متداول ترین نماد قدم ترکمن است . که این نقش را در سنگ مزارها ، سر ستون خانه ها ، در بافته ها و گلیم و مخصوصاٌ در نقش نمد ها ، به اشکال مختلف و بسیار زیبا طراحی کرده اند . از حیث تعداد، سنگ مزارهای دسته سوم کمتر از دو دسته دیگر یافت می شود .
راه ارتباطی زیارتگاه خالد نبی کوهستانی بوده، ولی از طریق کلاله و تمرقره قوزی تا آن محل راه دشواری نیست. بدلیل دوری راه و نبود وسیله نقلیه و کمبود تسهیلات رفاهی در محل و همچنین گرمای شدید تابستان و سرمای زمستان، بهترین زمان برای گردشگری ماههای فروردین و اردیبهشت است.
قبرستان خالد نبی بیشک یکی از اسرارآمیزترین نقاط ایران است. به این دلیل که هنوز در مورد زمان و چگونگی پیدایش آن ابهامات فراوانی وجود دارد. شاید یکی از دلایل این مساله عدم انجام تحقیقات و کارشناسیهای مختلف باشد. از سوی دیگر هر چند این مجموعه در سال ۱۳۸۰ توسط اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان گلستان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده اما تاکنون تمهیداتى براى حفاظت از آن در برابر سرقت و تخریب لحاظ نشده است. بسیاری از سنگ قبرها افتادهاند و یا شکستهاند. عدهای از بازدیدکنندگان نیز از آنها بالا میروند. به علاوه در برخی نقاط گودالهایی وجود دارد که حاکی از تلاشهای غیرقانونی برای یافتن آثار باستانی و قیمتی است. در واقع به نظر می رسد مسئولان با توجه به شکل و شمایل سنگقبرها سکوت کردهاند و بدشان نمیآید که این مجموعه به کلی از بین برود.
پیشنهاد ویژه
به دلیل دوری راه و نبود وسیله نقلیه و کمبود تسهیلات رفاهی در محل و همچنین گرمای شدید تابستان و سرمای زمستان، بهترین زمان برای گردشگری، ماههای فروردین و اردیبهشت است.