از طرفی افراد خاصی هستند كه دچار بیماری‌های تغذیه‌ای و ژنتیكی متنوعی هستند. مثلا فردی كه به لاكتوز‌ حساسیت دارد، نمی‌تواند شیر معمولی كه حاوی قند لاكتوز است مصرف‌ كند و مجبور است از شیر بدون لاكتوز و با آنزیم لاكتاز بهره ببرد تا مشكلی برایش پیش نیاید یا كسانی كه به بیماری خود ایمنی سلیاك (حساسیت به گلوتن گندم) دچار هستند نمی‌توانند گندم، جو، سبوس، شیر مالت و موادی كه گلیادین دارند را مصرف كنند و نكته مهم این است كه این مواد ممكن است در غذاهایی مثل اسپاگتی، ماكارونی، سوسیس، كالباس، سس گوجه‌فرنگی،‌ خردل و حتی آدامس نیز به كار رفته باشد و اگر این افراد به برچسب این مواد غذایی دقت نكنند و آنها را مصرف كنند،‌ با مشكلات زیادی مواجه خواهند شد. همچنین بیماران دیگری مثل مبتلایان به فنیل كتون اوری )PKU( باید غذاهای حاوی فنیل آلانین كم مصرف كنند وگرنه از همان ابتدای كودكی دچار عقب‌ماندگی ذهنی می‌شوند، این افراد باید در همان اوان نوزادی تشخیص داده شوند و از شیرهای بدون فنیل آلانین استفاده كنند. یا افراد مبتلا به بیماری شربت درخت افرا (یك بیماری ارثی دیگر) باید از شیر خشك‌های خاصی با محدودیت برخی از اسیدهای آمینه استفاده كنند و همینطور افراد مبتلا به فاویسم نباید از باقلا استفاده كنند.

افراد مختلف نیازهای متعددی به دقت در محتویات مواد غذایی كه مصرف می‌كنند،‌ دارند. در برچسب محتویات مواد غذایی،‌ محتویات باید براساس مقدار آنها از بیشترین به كمترین نوشته شود و برای كمك به مصرف‌كنندگان مبتلا به آلرژی یا عدم تحمل غذایی،‌ منابع مواد باید ذكر شود. برچسب غذایی باید حاوی اطلاعات كاملی باشد.

جداول حرف می‌زنند

جدول اطلاعات تغذیه‌ای، اطلاعاتی را درباره محتوای كالری یك واحد از آن ماده غذایی و كالری به دست آمده از چربی آن ماده را در اختیار قرار می‌دهد. این جدول مقدار كل چربی، چربی اشباع، كلسترول، سدیم، كل كربوهیدرات، فیبر رژیمی، قند و پروتئین (به گرم) را نیز نشان می‌دهد. برای بسیاری از این مواد مغذی، درصد هر كدام در یك واحد از آن ماده غذایی در روز نیز آورده شده است. محتوای ویتامین A و C ، كلسیم و آهن غذاها فقط به شكل درصد آورده شده است. مواد مغذی كه به آنها اشاره شد،‌ باید در برچسب غذایی فهرست شده باشد. بعضی مواد مغذی كه تولیدكننده به دلخواه در برچسب غذایی می‌آورند نیز مهم هستند. نظیر چربی غیراشباع با یك پیوند دوگانه (MUFA) ، پتاسیم، ویتامین‌هایی مثل تیامین و ریبوفلاوین و مواد معدنی نظیر ید و منیزیم و غیره. از آنجا كه توصیه‌های تغذیه‌ای در حال تجدیدنظر و بازبینی هستند، قوانین برچسب‌گذاری هم باید به‌روز شوند.

لغاتی كه برای نشان‌دادن محتوای مواد مغذی به‌كار می‌روند، مثل سدیم كاهش یافته، بدون چربی و كم‌كالری باید مطابق تعاریف صحیح باشند تا قابل تعمیم به همه غذاها باشند.

برای مثال گوشت لخم (Lean) به یك واحد گوشت حیوانات، ماكیان، غذاهای دریایی یا هر نوع گوشت شكار دیگری گفته می‌شود كه كمتر از 10 گرم چربی، كمتر از 4 گرم چربی اشباع‌شده و كمتر از 95 میلی‌گرم كلسترول در هر واحد یا در هر 100 گرم غذا داشته باشد.

گوشت بسیار كم‌چربی به آن دسته از گوشت حیوانات یا ماكیان گفته می‌شود كه كمتر از 5 گرم چربی، كمتر از 2 گرم چربی اشباع‌شده و كمتر از 95 میلی‌گرم كلسترول در هر 100 گرم محصول داشته باشد.

برخی اصطلاحات به‌كار رفته در برچسب‌گذاری غذایی به این شرح‌ می‌باشد: در مورد كالری، عبارت بدون كالری به‌معنای كمتر از 5 كالری در هر واحد است. كم‌كالری یعنی 40 كالری یا كمتر، در هر واحد یا در هر 50 گرم از غذا و كالری كاهش‌یافته یعنی كالری هر واحد حداقل 25 درصد كمتر از غذای مرجع است.در مورد چربی، عبارت بدون چربی، معرف كمتر از 5دهم گرم چربی در هر واحد است.

بدون چربی اشباع‌شده درصد اسیدهای چرب ترانس بیش از یك‌درصد كل چربی نیست، كم‌چربی یعنی 3 گرم یا كمتر چربی در هر واحد یا در هر 50 گرم غذاست و چربی كاهش‌یافته یعنی هر واحد حداقل 25 درصد كمتر از غذای مرجع چربی دارد. در مورد كلسترول، عبارت بدون كلسترول معرف كمتر از 2 میلی‌گرم كلسترول و 2 گرم یا كمتر چربی اشباع‌شده در هر واحد است. كم‌كلسترول یعنی 20 میلی‌گرم یا كمتر كلسترول و 2 گرم یا كمتر چربی اشباع‌شده در هر واحد یا در 50 گرم غذا موجود است.

در مورد سدیم، عبارت بدون سدیم یعنی كمتر از 5 میلی‌گرم در هر واحد سدیم است. كم‌سدیم یعنی 140 میلی‌گرم یا كمتر در هر واحد یا در هر 50 گرم غذا دارد و بسیار كم‌ سدیم یعنی 35 میلی‌گرم یا كمتر در هر واحد یا در هر 50 گرم غذاست. در مورد فیبر، عبارت پرفیبر بر 5 گرم یا بیشتر فیبر در هر واحد تاكید دارد. (غذاهای پرفیبر باید كم‌چرب نیز بوده یا مقدار كل چربی باید در كنار آن آورده شود.)

به درصد‌ها توجه كنید

در مورد قند كه برای افراد دیابتی مخصوصا مبتلایان به دیابت نوع یك بسیار مهم است، عبارت بدون قند معرف كمتر از 5دهم گرم در هر واحد است.

بدون قند افزوده‌شده یا بدون شكر افزوده‌شده یعنی هیچ قندی در حین فرآوری یا بسته‌بندی افزوده نشده كه در مورد موادی كه خود حاوی قند هستند (مثل آبمیوه‌ها) استفاده می‌شود. نكته دیگر این‌كه اگر غذا، معیارهای لازم برای غذای كم‌كالری یا كالری كاهش‌یافته را نداشته باشد، حتما باید روی محصول قید شده باشد كه كم‌كالری یا با كالری كاهش‌یافته نیست و توجه مصرف‌كننده را به محتوای قند و كالری غذا جلب كند.

در كل محصولاتی «سالم» هستند كه در هر واحد بیش از 3 گرم چربی، یك گرم چربی اشباع‌شده، 480 میلی‌گرم سدیم یا 60‌میلی‌گرم كلسترول ندارند و حداقل 10 درصد ارزش روزانه برای حداقل یكی از 6 مواد مغذی ویتامینA ،C ، كلسیم، آهن، پروتئین و فیبر را تامین كنند. بنابراین این مهم است كه در مورد محتویات مواد غذایی اشتباه نكنید، مثلا اگر امروز می‌خواهید یك بستنی بخورید و جزو خیل عظیمی هستید كه به كاهش وزن علاقه دارید! از بین دو بستنی، آن را انتخاب كنید كه در واحد و وزن برابر (مثلا در هر 100 گرم) انرژی (برحسب كالری) كمتری داشته باشد.

نویسنده:محمد علی پازوكی مهر

منبع: جام جم