دسته‌بندی كارت‌های هوشمند
كارت‌های هوشمند را بر حسب موارد مختلفی دسته‌بندی می‌كنند؛ در ادامه به دو مورد آن می‌پردازیم:

دسته‌بندی بر اساس نحوه ارتباط با
كارت‌خوان
بر اساس این دسته‌بندی، كارت‌های هوشمند به سه گروه تقسیم می‌شوند:
1- كارت هوشمند تماسی
برای استفاده از این قبیل كارت‌ها، باید اتصال فیزیكی بین كارت و دستگاه كارت‌خوان برقرار گردد. داده‌های موجود بر روی كارت، به صورت سریال به كارت‌خوان ارسال می‌شود و پس از پردازش، اطلاعات جدید از طریق همان پورت به روی كارت منتقل می‌شود. به عنوان نمونه، كارت‌های تلفن عمومی جزو این دسته محسوب می‌شوند. مشكل اصلی این قبیل كارت‌ها، خراب شدن كنتاكت‌های فلزی (محل‌های تماس) بر اثر عوامل خارجی نظیر ضربه و شرایط فیزیكی محیط است.
2- كارت هوشمند غیرتماسی
در این نوع كارت هوشمند، ارتباط بین كارت و كارت‌خوان به صورت فیزیكی برقرار نمی‌شود؛ بلكه از طریق میدان‌های الكترومغناطیسی و یا امواج RF صورت می‌گیرد. برای برقراری ارتباط، آنتن مخصوصی بین تراشه‌های كارت قرار داده شده است كه در فاصله‌های كم، تا حدود 50 سانتیمتر، می‌تواند ارتباط ایجاد كند. كاربرد اصلی این قبیل كارت‌ها در مواردی است كه عملیات مورد نظر باید سریع انجام گیرد، به عنوان نمونه، می‌توان به كارت‌های مترو اشاره كرد. مزیت اصلی این قبیل كارت‌ها علاوه بر سهولت استفاده، عمر طولانی‌تر و ضریب ایمنی بالاتر آن است؛ زیرا در این نوع كارت، تراشه به همراه آنتن در میان لایه‌های تشكیل‌دهنده كارت قرار می‌گیرد.
3- كارت هوشمند تركیبی
این نوع كارت تركیبی از كارت‌های هوشمند تماسی و غیرتماسی است كه با هر دو نوع دستگاه‌های كارت‌خوان سازگار است. از این نوع كارت‌ها برای ساخت كارت‌های چند منظوره استفاده می‌شود.
دسته‌بندی بر اساس نوع تراشه به كار
رفته در كارت
1- كارت حافظه
این نوع كارت شامل واحدهای حافظه است كه توسط یك سیستم امنیتی سخت‌افزاری محافظت می‌شود.
در واحد حافظه ROM اطلاعات غیرقابل تغییر، نظیر شماره كارت و شماره دارنده كارت ذخیره می‌شود. از واحد حافظه EEPROM نیز برای نگهداری اطلاعاتی در طول زمان یا براساس نیاز كاربر تغییر می‌كنند، استفاده می‌شود، به عنوان مثال اطلاعات مربوط به اعتبار باقیمانده در كارت.
از جمله كاربردهای این نوع كارت‌ها می‌توان به كارت تلفن همگانی، سیستم كنترل و شناسایی و مواردی از این قبیل اشاره كرد.
2- كارت هوشمند میكرپروسسوری
این نوع كارت‌ها دارای CPU هستند و قدرت پردازش اطلاعات و انجام محاسبات را دارند.
قیمت این كارت‌ها از كارت‌های نوع قبل بیشتر است و كاربرد آنها برای ساخت كارت‌های مالی، كارت‌های شناسایی و نظایر آن است. در ادامه به نقش هر یك از واحدهای حافظه در این نوع كارت اشاره شده است:
ROM: نگهداری سیستم عامل كارت هوشمند
RAM: نگهداری موقت داده‌ها
EEPROM: نگهداری برنامه كاربردی و داده‌های مرتبط با آن
واحد واسطه (Interface) این كارت ممكن است به یكی از صورت‌های تماسی، غیرتماسی و یا تركیبی باشد كه وظیفه برقراری ارتباط با محیط خارج از كارت را برعهده دارد.

كاربردهای كارت هوشمند
امروزه در بسیاری از كشورها، از كارت‌های هوشمند در كاربردهای مختلفی استفاده می‌شود، این كاربردها به طور كلی به سه دسته طبقه‌بندی می‌شوند:
1- كاربردهای شناسایی: از این كارت‌ها برای شناسایی هویت افراد و صاحبان آنها استفاده می‌شود؛ مثل كارت تردد، كارت پاركینگ.
2- كاربردهای مالی
2-1- كارت‌های پیش پرداخته: این كارت‌ها را كاربر می‌خرد و با ارایه آن به دستگاه كارت‌خوان، به جای پرداخت پول، هزینه مورد نظر از موجودی كارت كسر می‌شود. مانند كارت تلفن همگانی.
2-2- كارت‌های بانكی: این كارت‌ها را بانك‌ها به مشتریان خود عرضه می‌كنند كه معرف هویت الكترونیكی مشتری نزد بانك صادركننده است. با ارایه این كارت‌ها به دستگاه‌های خودپرداز، مشتری می‌تواند از خدمات بانك بهره‌مند شود.
3- كاربردهای نگهداری اطلاعات: در این قبیل كارت‌ها، كد شناسایی و اندكی از اطلاعات شخصی فرد درج شده است كه با ارایه به دستگاه كارت‌خوان، از این اطلاعات استفاده می‌شود. كارت‌هایی نظیر كارت گواهینامه هوشمند، كارت‌های درمان، كارت‌های شناسنامه، كارت دانشجویی از این نوع محسوب می‌شود.
مزایای كارت هوشمند
1- اندازه:اندازه این قبیل كارت كوچك است و نیاز به حمل مدارك و پول را برطرف می‌سازد.
2- امنیت: به دلیل وجود سیستم‌های حفاظتی روی كارت نظیر رمزنگاری، از داده‌های موجود بر روی آن به خوبی محافظت می‌شود.
3- حجم اطلاعات قابل حمل: كارت‌های هوشمند قادرند حجم زیادتری از اطلاعات را در مقایسه با كارت‌های مغناطیسی در خود ذخیره كنند.
كارت هوشمند چند منظوره چیست؟
توسعه و گسترش كاربرد كارت‌های هوشمند از جمله الزامات استقرار و تحقق برنامه‌های دولت الكترونیك محسوب می‌شود. بنابراین، در دولت الكترونیك هر فرد نیاز به چندین كارت از انواع ذكر شده دارد. اما تعدد كارت‌ها مشكلاتی به همراه دارد؛ از قبیل:
صرف هزینه جداگانه برای هر كارت:
زحمت بیشتر در حمل كارت‌های متعدد و در نتیجه كاهش استقبال از آنها:
بالا رفتن مراجعات اداری برای دریافت كارت.
برای حل این مشكل، طرح تجمیع كارت‌های هوشمند راهكار مناسبی است كه علاوه بر افزایش ضریب ایمنی، سبب می‌شود تعداد كارت‌های مورد نیاز هر فرد كاهش یابد.
تجربه كشور مالزی
پروژه كارت هوشمند چند منظوره دولتی مالزی، از جمله فعالیت‌هایی است كه در چارچوب برنامه MSC این كشور اجرا شده است. این پروژه در سال 1999 آغاز شد و هدف اصلی آن ارائه یك كارت هوشمند چند منظوره برای كاربردهای بخش دولتی و خصوصی بود. دولت مالزی از اواخر سال 2001، توزیع این كارت جدید را آغاز كرده است و به تدریج تمامی شهروندان بالای 12 سال در این كشور، دارای یك كارت هوشمند چند منظوره دولتی با نام MyKad خواهند بود.
دولت مالزی برای اجرای این پروژه با دو چالش اساسی مواجه بود: مشكلات فنی و مسأله فرهنگ‌سازی و آمادگی مردم برای پذیرش این نوع كارت جدید. برای غلبه بر اولین چالش، اجرای این پروژه به كنسرسیومی بین‌المللی از شركت‌های معتبر در این زمینه سپرده شد و دستگاه‌های دولتی مرتبط نیز موظف به همكاری با این كنسرسیوم شدند. در زمینه فرهنگ‌سازی نیز دولت مالزی برنامه‌های آموزشی متعددی را در مورد مزایای كارت هوشمند چند منظوره تهیه كرد و از طریق رسانه‌های جمعی به آموزش مردم پرداخت.
ـ در مالزی، كارت به عنوان یك كارت هوشمند چند منظوره در كاربردهای زیر استفاده می‌شود:
ـ به عنوان كارت شناسایی ملی و گواهینامه رانندگی.
ـ برای نگهداری اطلاعات گذرنامه (بدون اینكه جایگزین گذرنامه شود).
ـ نگهداری اطلاعات و سوابق پزشكی افراد.
ـ پرداخت عوارض بزرگراه‌ها، هزینه سیستم‌های حمل و نقل عمومی و غیره.
ـ انجام تعاملات بانكی (استفاده از دستگاه‌های خودپرداز یا ATM).
ـ پرداخت هزینه خریدها.

نویسنده:عطا امینی

منبع:ماهنامه اطلاعات علمی