افشاء سلام یعنى انتشار و گسترش دادن سلام كه نباید محدود به افراد آشنا شود - كما اینكه امروزه عادت بر آن شده - چه از روایات بر میآید که به هر كس از مسلمانان كه برخورد مى شود، ابتدا سلام شود، حتى به كودكان هم سلام كردن سبب ایجاد تواضع و فروتنى در فرد سلام كننده مى شود و سلام، موجب سلامتى روحى و دور شدن از كبر و باعث ایجاد انس و الفت مى شود.
سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ (سوره یس آیه 58). در آن روز به عنوان پیام از پروردگار مهربان به ایشان ابلاغ سلام مى شود.
مـى فـرمـایـد:" بـراى آنها سلام و تهنیت الهى است ، این سخنى است از ناحیه پروردگار رحیم و مهربان آنها" (سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ) .
این نداى روح افزا و نشاط بخش و مملو از مهر و محبت چنان روح انسان را در خود غرق مى كـنـد، و بـه او لذت و شـادى و مـعـنـویـت مـى بخشد، كه با هیچ نعمتى برابر نیست، آرى شنیدن نداى محبوب، ندایى آمیخته با محبت، و آكنده از لطف، سر تا پاى بهشتیان را غرق سرور مى كند، كه یك لحظه آن بر تمام دنیا و آنچه در آن است برترى دارد! در روایتى از پـیـغـمـبـر گـرامـى اسـلام صلی الله علیه و آله و سلم آمـده اسـت:" در هـمـان حال كه بهشتیان غرق در نعمتهاى بهشتى هستند نورى بر بالاى سر آنها آشكار مى شود، این نـور لطـف خـداسـت كـه بـر آنـهـا پرتو افكنده، ندایى میآید كه سلام بر شما اى بهشتیان و این همان است كه در قرآن آمده: سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ، اینجاست كه نظر لطف خـداونـد چـنـان آنـهـا را مـجـذوب مـى كـنـد كـه از هـمـه چـیـز جـز او غـافـل مـى شـونـد، و هـمـه نـعـمـتـهـاى بـهـشـتـى را در آن حال به دست فراموشى مى سپارند، و اینجاست كه فرشتگان از هر درى بر آنها وارد مى شوند و مى گویند درود بر شما".
آرى جـذبـه شـهود محبوب، و دیدار لطف یار، آن قدر لذت بخش و شوق انگیز است كه یك لحـظـه از آن با هیچ نعمتى حتى با تمام جهان برابر نیست، و عاشقان دیدار او آن چنانند كـه اگـر این افاضه معنوى از آنها قطع شود قالب تهى مى كنند، چنان كه در حدیثى از امـیـر مـؤ مـنـان علیه السلام آمـده اسـت كـه فرمود: لو حجبت عنه ساعة لمت !" اگر یك ساعت از دیدار او محجوب بمانم جان مى دهم "!.
جـالب ایـنـكه ظاهر آیه این است كه این سلام پروردگار كه نثار مؤ منان بهشتى مى شود سـلامـى اسـت مـسـتـقیم و بى واسطه ، سلامى است از رب و پروردگار آنهم سلامى كه از رحـمـت خـاصه او یعنى مقام رحیمیتش سرچشمه مى گیرد و تمام الطاف و كرامات در آن جمع است، و چه نعمتى.» انواع سلامهایى كه نثار بهشتیان مى شود:اصولا بهشت " دار السلام " است همانگونه كه در آیه 25 سوره یونس مى خوانیم : [وَ اللّهُ یـَدْعـُوا إِلى دارِ السَّلامِ]: خـداونـد مـردم را دعـوت بـه دار السلام و سرزمین سلامت و آرامـش مـى كـنـد" و بـهشتیان كه ساكنان این سرزمینند گاه با سلام فرشتگان روبرو مى شـوند كه به هنگام ورود در بهشت از هر درى بر آنها وارد مى شوند و مى گویند:" سلام بـر شـمـا بـه خـاطـر شـكـیـبـاییهایى كه داشتید و چه پایان خوبى است این سرایى كه نـصـیـبـتـان شـده [ وَ الْمـَلائِكـَةُ یـَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ كُلِّ بابٍ سَلامٌ عَلَیْكُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدّارِ] (رعد- 24). و گاه ساكنان اعراف آنها را صدا مى زنند و مى گویند:" سلام بر شما" [وَ نادَوْا أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ سَلامٌ عَلَیْكُمْ] (اعراف - 46). گـاه پـس از ورود در بهشت با سلام و تحیت فرشتگان روبرو مى شوند و گاه به هنگام قـبـض روح ایـن سلام از ناحیه فرشتگان مرگ به آنها نثار مى شود و مى گویند:" سلام بـر شـمـا وارد بـهـشـت شـویـد بـه خـاطـر اعـمـالى كـه انجام مى دادید [ الَّذِینَ تَتَوَفّاهُمُ الْمـَلائِكـَةُ طـَیِّبـِیـنَ یـَقـُولُونَ سـَلامٌ عـَلَیـْكـُمْ ادْخـُلُوا الْجـَنَّةَ بـِمـا كـُنـْتـُمْ تـَعـْمـَلُونَ] (نحل - 32) و گـاه خـودشـان بـه یكدیگر سلام و درود مى فرستند، و اصولا" تحیت آنها در آنجا همان سلام است [تَحِیَّتُهُمْ فِیها سَلامٌ] (ابراهیم - 23) و بالا خره برتر و بالاتر از همه اینها سلام پروردگار است [سَلامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ].
خـلاصـه ایـنكه " در آنجا نه سخن لغوى شنیده مى شود و نه كلام بیهوده اى، تنها سلام است سلام [ لا یَسْمَعُونَ فِیها لَغْواً وَ لا تَأْثِیماً إِلاّ قِیلًا سَلاماً سَلاماً] امـا نه سلامى كه تنها در لفظ باشد بلكه سلامى كه اثر آرام بخش و سلامت آفرین آن در اعماق روح و جان انسان نفوذ مى كند و همه را غرق در آرامش و سلامت مى سازد.» تحیّت یعنى چه ؟در مواردى از قرآن مجید كلمه (تحیّت) آمده است كه در پاره اى از روایات آن را به سلام تفسیر كرده اند و براى نمونه به دو مورد اشاره مى شود.
در یك جا مى فرماید :
| وَإِذا حُیّیتُم بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّوا بِأحسَنَ مِنها أَو رُدُّوها إِنَّ اللّهَ كانَ عَلى كُلِّ شَیءٍ حَسیبا هنگامى كه كسى به شما تحیّت گوید با كیفیّت بهتر یا به همان گونه آن را پاسخ گویید كه خداوند حساب همه چیز را دارد .نساء : 86 |
و نیز مى فرماید :
| ... فَإِذا دَخَلتُم بُیُوتا فَسَلِّمُوا عَلى أَنفُسِكُم تَحِیَّةً مِن عِندِ اللّهِ مُبارَكَةً طَیِّبَةً ... ... هنگامى كه داخل خانه اى شدید بر خویشتن سلام كنید ، سلام و تحیّتى از سوى خداوند ، سلام و تحیّتى با بركت و پاكیزه ... یعنى حتى اگر كسى در خانه نبود از جانب خدا به خودتان سلام بگویید و این دلیل بر اهمیّت سلام كردن است . نور : 61 |
» روش رسولخدا صلّى اللّه علیه و آله
رسول گرامى اسلام صلّى اللّه علیه و آله اهمیت زیادى به سلام كردن مى داد .
ابن شهرآشوب یكى از مورخین نامى در مورد رفتار رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم مى نویسد :
| ... وِیَبدَأُ مَن لَقِیَهُ بِالسَّلَام پیامبر به هر كس برخورد مى كرد در سلام كردن بر او سبقت مى جست .بحارالانوار ج16 ص226 |
آن حضرت حتى بر كودكان و خردسالان نیز سلام مى كرد تا پس از آن بزرگوار سلام كردن به عنوان یك سنّت زنده بماند و مردم سبقت در سلام را شیوه خود قرار دهند . از این رو فرمود :
| مُحَمَّدُ بنُ عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ فِی العِلَلِ وَعُیُونِ الاَخبَارِ عَنِ المُظَفَّرِ بنِ جَعفَرِ بنِ مُظَفَّرٍ العَلَوِیِّ عَن جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدِ بنِ مَسعُودٍ العَیَّاشِیِّ عَن أَبِیهِ عَن عَلِیِّ بنِ الحَسَنِ بنِ عَلِیِّ بنِ فَضَّالٍ عَن مُحَمَّدِ بنِ الوَلِیدِ عَنِ العَبَّاسِ بنِ هِلَالٍ عَن عَلِیِّ بنِ مُوسَى الرِّضَا عَن آبَائِهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله وسلم خَمسٌ لَا أَدَعُهُنَّ حَتَّى المَمَاتِ وَالتَّسلِیمُ عَلَى الصِّبیَانِ لِتَكُونَ سُنَّةً مِن بَعدِی پنج خصلت را تا هنگام مرگ ترك نخواهم كرد ... [ كه از جمله آنها ] سلام كردن بر كودكان است تا پس از من روش عمومى باشد و به عنوان سنّت اسلامى مردم به آن رفتار كنند .وسائل الشیعة ج12 ص62 |
تقیّد به این سنّت اسلامى چندان مهم است كه پیامبر گرامى صلّى اللّه علیه و آله فرمود :
| وَفِی الخِصَالِ عَن أَبِیهِ عَن سَعدِ بنِ عَبدِ اللَّهِ عَن إِبرَاهِیمَ بنِ هَاشِمٍ عَنِ الحُسَینِ بنِ یَزِیدَ النَّوفَلِیِّ عَن إِسمَاعِیلَ بنِ أَبِی زِیَادٍ عَن أَبِی عَبدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله وسلم مَن بَدَأَ بِالكَلَامِ قَبلَ السَّلَامِ فَلَا تُجِیبُوه كسى كه قبل از سلام شروع به سخن كند پاسخ او را نگویید .وسائل الشیعة ج12 ص56 |
در مورد احترام و اكرام به اشخاص تنها سلام كردن و برخاستن كافى نیست ، زیرا گاهى سلام و قیام به عنوان تمسخر انجام مى پذیرد و هیچ گونه احترامى در آن ملحوظ نمى شود . سلام و قیام در صورتى تحیّت و احترام است كه با این قصد انجام گیرد
» نكوهش از ترك سلام
امام صادق علیه السلام فرمود كه خداى متعال مى فرماید :
| عَنهُ عَنِ ابنِ فَضَّالٍ عَن مُعَاوِیَةَ بنِ وَهبٍ عَن أَبِی عَبدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ قَالَ إِنَّ البَخِیلَ مَن یَبخَلُ بِالسَّلَامِ بخیل كسى است كه حتى از سلام كردن بخل ورزد .الكافی ج2 ص645 |
برخى افراد تنها به دوستان و آشنایان خود سلام مى كنند ، ولى اسلام این گونه طرز تفكّر را مردود شناخته و مسلمانان را موظف مى داند كه به هر كس برسند سلام كنند .
سید قطب در تفسیر خود مى نویسد :
و قد سئل رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله :
| أىّ العمل خیر ؟ قال تطعم الطّعام وتقرأ السّلام على من عرفت ومن لم تعرف . از پیامبر اكرم صلّى اللّه علیه و آله سؤال شد : كدام عمل بهتر است ؟ فرمود : اطعام طعام و سلام كردن به هر كس كه مى شناسى و نمى شناسىـ المجموع ـ محیى الدین النووی ج4 ص593 |
» سلام كردن نوعى از صله رحم مى باشد :
هدف از صله رحم برقرار كردن ارتباط و پیوند خویشاوندى است دین مقدّس اسلام مى فرماید این وظیفه را حتى با دادن یك جرعه آب و آزار نرساندن به آنان و نیز سلام كردن به یكدیگر مى توانید انجام دهید و از اجر و پاداشى كه خدا براى صله رحم مقرر فرموده است بهره ببرید .
رسول گرامى اسلام صلّى اللّه علیه و آله فرمود :
| عَنهُ عَن أَحمَدَ بنِ مُحَمَّدِ بنِ أَبِی نَصرٍ عَن أَبِی الحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام قَالَ قَالَ أَبُو عَبدِ اللَّهِ علیه السلام صِل رَحِمَكَ وَلَو بِشَربَةٍ مِن مَاءٍ وَأَفضَلُ مَا تُوصَلُ بِهِ الرَّحِمُ كَفُّ الاَذَى عَنهَا صله رحم كن گرچه با جرعه اى آب باشد ، و بهترین راه براى خدمت خویشان و نزدیكان این است كه آنان را اذیت نكنى و به آنها آزار نرسانى . الكافی ج2 ص151 |
رسول گرامى اسلام صلّى اللّه علیه و آله فرمود :
| بُلُّوا أَرحَامَكُم وَلَو بِالسَّلَام بین خود و خویشانتان تجدید محبت كنید اگر چه با سلام كردن باشد .بحارالانوار ج74 ص166 |
امیر مؤمنان علیه السلام در این باره فرمود :
| وَعَنهُ عَنِ القَاسِمِ بنِ یَحیَى عَن جَدِّهِ الحَسَنِ بنِ رَاشِدٍ عَن أَبِی بَصِیرٍ عَن أَبِی عَبدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ أَمِیرُ المُؤمِنِینَ علیه السلام صِلُوا أَرحَامَكُم وَلَو بِالتَّسلِیمِ ... صله ارحام كنید : [ با ارحام خود بپیوندید ] گرچه با سلام كردن باشد ...الكافی ج2 ص155 |
» انتظار بیجا
متأسفانه بعضى از افراد متكبّر و خودخواه و مغرور این سنّت اسلامى را نادیده گرفته و انتظار دارند كه تمام مردم به آنها سلام كنند . خودخواهى و غرور برخى از آنان تا حدّى است كه متوقع اند كسانى كه نشسته اند به احترام آنها از جا برخیزند و به آنها سلام كنند . این گونه افراد با این انتظار بى مورد دو سنّت اسلامى را نادیده انگاشته اند كه یكى از آن دو ، سلام كردن و دیگرى آداب سلام كردن است ، چون در اسلام تمام این نكات به طور دقیق بیان شده است .
» آداب سلام و افشاء سلام (بلند سلام كردن)
چه كسى باید آغاز به سلام كند؟
در احادیث معصومین علیهم السلام در این باره دستورهاى جالب و دقیقى دیده مى شود .
امام صادق علیه السلام فرمود :
| مُحَمَّدُ بنُ یَحیَى عَن أَحمَدَ بنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الحُسَینِ بنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضرِ بنِ سُوَیدٍ عَنِ القَاسِمِ بنِ سُلَیمَانَ عَن جَرَّاحٍ المَدَائِنِیِّ عَن أَبِی عَبدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ یُسَلِّمُ الصَّغِیرُ عَلَى الكَبِیرِ وَالمَارُّ عَلَى القَاعِدِ وَالقَلِیلُ عَلَى الكَثِیرِ كوچك بر بزرگ ، رهگذر بر نشسته و گروه اندك بر گروه انبوه باید سلام كنند .الكافی ج2 ص646 |
عِدَّةٌ مِن أَصحَابِنَا عَن سَهلِ بنِ زِیَادٍ عَن عَلِیِّ بنِ أَسبَاطٍ عَنِ ابنِ بُكَیرٍ عَن بَعضِ أَصحَابِهِ عَن أَبِی عَبدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ سَمِعتُهُ یَقُولُ یُسَلِّمُ الرَّاكِبُ عَلَى المَاشِی وَالمَاشِی عَلَى القَاعِدِ وَإِذَا لَقِیَت جَمَاعَةٌ جَمَاعَةً سَلَّمَ الاَقَلُّ عَلَى الاَكثَرِ وَإِذَا لَقِیَ وَاحِدٌ جَمَاعَةً سَلَّمَ الوَاحِدُ عَلَى الجَمَاعَةِِ امام صادق علیه السلام فرمود :
سواره بر پیاده و پیاده بر نشسته سلام كنند و در برخورد دو گروه با یكدیگر ، آنها كه كمترند بر آنها كه بیشترند سلام كنند و اگر شخصى به جمعیتى برخورد كرد بر آنان سلام كند .الكافی ج2 ص647 |
عِدَّةٌ مِن أَصحَابِنَا عَن سَهلِ بنِ زِیَادٍ عَن جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ الاَشعَرِیِّ عَنِ ابنِ القَدَّاحِ عَن أَبِی عَبدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ إِذَا سَلَّمَ أَحَدُكُم فَلیَجهَر بِسَلَامِهِ لَا یَقُولُ سَلَّمتُ فَلَم یَرُدُّوا عَلَیَّ وَلَعَلَّهُ یَكُونُ قَد سَلَّمَ وَلَم یُسمِعهُم فَإِذَا رَدَّ أَحَدُكُم فَلیَجهَر بِرَدِّهِ وَلَا یَقُولُ المُسَلِّمُ سَلَّمتُ فَلَم یَرُدُّوا عَلَیَّ ثُمَّ قَالَ كَانَ عَلِیٌّ علیه السلام یَقُولُ لَا تَغضَبُوا وَلَا تُغضِبُوا أَفشُوا السَّلَامَ وَأَطِیبُوا الكَلَامَ وَصَلُّوا بِاللَّیلِ وَالنَّاسُ نِیَامٌ تَدخُلُوا الجَنَّةَ بِسَلَامٍ ثُمَّ تَلَا علیه السلام عَلَیهِم قَولَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ السَّلامُ المُؤمِنُ المُهَیمِنُ امام صادق علیه السلام فرمود :
هر گاه یكى از شما بر دیگرى سلام كرد باید بلند سلام كند و نگوید من سلام كردم و جواب مرا ندادند ، به خاطر اینكه شاید سلام كرده و آنها نشنیده اند ، و هر كس كه جواب سلام را مى دهد باید بلند جواب دهد تا كسى كه سلام كرده نگوید من سلام كردم ولى جواب مرا ندادند . سپس فرمود : همیشه على علیه السلام مى فرمود : خشم نكنید و كسى را به خشم نیاورید ، آشكارا سلام كنید ، سخن خوب بگویید ، شب هنگام كه مردم در خواب هستند نماز شب بخوانید تا به سلامت وارد بهشت شوید . آنگاه این آیه را براى آنان تلاوت كرد كه (السلام المؤمن) 59 : 23الكافی ج2 ص645 |
... یعنى یكى از اسماء حسنى خداوند (سلام) است .
عِدَّةٌ مِن أَصحَابِنَا عَن سَهلِ بنِ زِیَادٍ عَن جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ الاَشعَرِیِّ عَن عَبدِ اللَّهِ بنِ مَیمُونٍ القَدَّاحِ عَن أَبِی عَبدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ أَمِیرُ المُؤمِنِینَ علیه السلام المُؤمِنُ مَألُوفٌ وَلَا خَیرَ فِیمَن لَا یَألَفُ وَلَا یُؤلَفُ امیر المؤمنین علیه السلام مى فرمایند :
مؤمن الفت گیرنده است ، و هر كه الفت نگیرد و با او الفت نگیرند خیرى در او نیست .الكافی ج2 ص102 |
و این است سرّ ترغیب بر سلام كردن رسول خدا صلى اللّه علیه و آله فرمود :
| وَعَن عَلِیِّ بنِ إِبرَاهِیمَ عَن أَبِیهِ عَنِ النَّوفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَن أَبِی عَبدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله وسلم أَولَى النَّاسِ بِاللَّهِ وَبِرَسُولِهِ مَن بَدَأَ بِالسَّلَامِ سزاوارترین مردم به خدا و رسول او كسى است كه به سلام آغاز كند .وسائل الشیعة ج12 ص56 |
وَعَن هُم عَن سَهلٍ عَن جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ الاَشعَرِیِّ عَنِ ابنِ القَدَّاحِ عَن أَبِی عَبدِ اللَّهِ علیه السلام فِی حَدِیثٍ قَالَ كَانَ عَلِیٌّ علیه السلام یَقُولُ لَا تَغضَبُوا وَلَا تُغضِبُوا أَفشُوا السَّلَامَ وَأَطِیبُوا الكَلَامَ وَصَلُّوا بِاللَّیلِ وَالنَّاسُ نِیَامٌ تَدخُلُوا الجَنَّةَ بِسَلَامٍ امیر المؤمنین علیه السلام مى فرمایند :
خشم مگیرید و بخل مورزید ، بلند سلام كنید ، و خوش سخن باشید ، و شب هنگام كه مردم در خوابند نماز گزارید تا به سلامت داخل بهشت شوید .وسائل الشیعة ج12 ص59 |
عِدَّةٌ مِن أَصحَابِنَا عَن أَحمَدَ بنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابنِ فَضَّالٍ عَن ثَعلَبَةَ بنِ مَیمُونٍ عَن مُحَمَّدِ بنِ قَیسٍ عَن أَبِی جَعفَرٍ علیه السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ یُحِبُّ إِفشَاءَ السَّلَامِ امام باقر علیه السّلام فرمود :
خداوند بلند و آشكار سلام كردن را دوست دارد .الكافی ج2 ص645 |
وَعَنهُم عَن أَحمَدَ بنِ مُحَمَّدٍ عَن عُثمَانَ بنِ عِیسَى عَن هَارُونَ بنِ خَارِجَةَ عَن أَبِی عَبدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ مِنَ التَّوَاضُعِ أَن تُسَلِّمَ عَلَى مَن لَقِیتَ . امام صادق علیه السلام فرمود :
از تواضع است كه به هر كه مى رسى سلام كنى .وسائل الشیعة ج12 ص59 |
و پیغمبر اكرم صلى اللّه علیه و آله فرمود :
| عِدَّةٌ مِن أَصحَابِنَا عَن أَحمَدَ بنِ مُحَمَّدِ بنِ خَالِدٍ عَن بَعضِ أَصحَابِهِ عَن مُحَمَّدِ بنِ المُثَنَّى عَن أَبِیهِ عَن عُثمَانَ بنِ زَیدٍ عَن جَابِرٍ عَن أَبِی جَعفَرٍ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله وسلم إِذَا لَقِیَ أَحَدُكُم أَخَاهُ فَلیُسَلِّم عَلَیهِ وَلیُصَافِحهُ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ أَكرَمَ بِذَلِكَ المَلَائِكَةَ فَاصنَعُوا صُنعَ المَلَائِكَة چون یكى از شما برادر خود را ملاقات كند باید به او سلام كند و با او دست بدهد ، كه خداى تعالى فرشتگان را بدین كار گرامى داشته ، پس شما نیز كار فرشتگان كنید .الكافی ج2 ص181 |
فخر رازى در تفسیر خود روایتى از رسولخدا صلّى اللّه علیه و آله نقل مى كند كه بر اساس آن ، كسانى كه مركبشان از مركب دیگران از نظر قیمت بالاتر است باید بر آنها كه مركب ارزان ترى دارند سلام كنند .
و اینك متن روایت و بابى كه در وسائل تعدادى روایت در آن نقل شده :
| بَابُ استِحبَابِ تَسلِیمِ الصَّغِیرِ عَلَى الكَبِیرِ وَالقَلِیلِ عَلَى الكَثِیرِ وَالمَارِّ عَلَى القَاعِدِ وَالرَّاكِبِ عَلَى المَاشِی وَرَاكِبِ البَغلِ عَلَى رَاكِبِ الحِمَارِ وَرَاكِبِ الفَرَسِ عَلَى رَاكِبِ البَغلِ السنّة أن یسلّم الرّاكب على الماشى وراكب الفرس على راكب الحمار والصّغیر على الكبیر والاقلّ على الاكثر والقائم على القاعد سنّت اسلام این است كه سواره بر پیاده ، اسب سوار بر الاغ سوار ، كوچك بر بزرگ ، عدّه كم بر جمعیت زیاد و ایستاده بر نشسته سلام كنند.الكافی ج2 ص181 |
فخر رازى پس از بیان این روایت مى گوید : دو دلیل براى این مسئله هست :
1 ـ علت اینكه باید سواره بر پیاده سلام كند این است كه سوار هیبت و ابهت بیشترى دارد ، از این رو هنگامى كه سلام مى كند ترس مردم از میان مى رود .
2 ـ و علت اینكه آن كس كه مركب او گرانقیمت تر است بر كسى كه مركب ارزان ترى دارد باید سلام كند این است كه این خود نوعى مبارزه با كبر است [ كه سرچشمه این تكبّر ، ثروت است ] .
زیرا برخى تصور مى كنند چون از ثروت زیادى برخوردارند باید دیگران با دیده احترام به آنها بنگرند . به این جهت مى گوید این گونه افراد براى سلام كردن بر دیگران سزاوارترند ، چرا كه این خود وسیله اى براى درهم شكستن كبر و غرور آنها است .
» جواب سلام و آداب آن
چنانكه گفته شد ابتداى به سلام مستحب و جواب آن واجب است . حتى اگر در نماز باشید باید جواب سلام را بدهید به همان گونه اى كه سلام كننده سلام كرده .
اما آداب آن :
الف : بهتر است جواب سلام رساتر و پربارتر از سلام باشد (البته در غیر نماز ، ولى در نماز لازم نیست بلند جواب داد و بیشتر از حدّ لازم نماز را باطل مى كند) . قرآن كریم در این باره مى گوید :
| ... اذا حُیّیتُم بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّوا بِاحسَنَ مِنها او رُدُّوها ... تحیّت را با تحیّت بهتر یا مانند آن پاسخ دهید .نساء : 86 |
ملاحظه كنید نخست تحیّت بهتر را ذكر مى كند و سپس تحیّت برابر را ، و از این تقدیم مى فهمیم كه آنچه مطلوب خداى تعالى است تحیّت احسن است .
تحیّت به احسن آن است كه پاسخ با عباراتى كامل تر و محتوایى برتر همراه باشد مثلا در جواب سلام بگوییم السلام علیكم و رحمه الله و بركاته
مرحوم طبرسى در این باره مى نویسد :
... أَنَّ رَجُلًا دَخَلَ عَلَى النَّبِیِّ صلى الله علیه وآله وسلم فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیكَ فَقَالَ النَّبِیُّ صلى الله علیه وآله وسلم وَعَلَیكَ السَّلَامُ وَرَحمَةُ اللَّهِ فَجَاءَهُ آخَرُ فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیكَ وَرَحمَةُ اللَّهِ فَقَالَ صلى الله علیه وآله وسلم وَعَلَیكَ السَّلَامُ وَرَحمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ فَجَاءَهُ آخَرُ فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیكَ وَرَحمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ فَقَالَ النَّبِیُّ صلى الله علیه وآله وسلم وَعَلَیكَ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ زِدتَ لِلاَوَّلِ وَالثَّانِی فِی التَّحِیَّةِ وَلَم تَزِد لِلثَّالِثِ فَقَالَ إِنَّهُ لَم یَبقَ لِی مِنَ التَّحِیَّةِ شَیئاً فَرَدَدتُ عَلَیهِ مِثلَهُ . شخصى خدمت پیامبر اكرم صلّى اللّه علیه و آله رسید و عرض كرد : السلام علیك . پیامبر صلّى اللّه علیه و آله فرمود : علیك السلام و رحمة اللّه . دیگرى عرض كرد : السلام علیك و رحمة اللّه . پیامبر صلّى اللّه علیه و آله فرمود :
و علیك السلام و رحمة اللّه و بركاته .
شخص دیگرى خدمت حضرت رسید و گفت : السلام علیك و رحمة اللّه و بركاته . پیامبر صلّى اللّه علیه و آله فرمود : و علیك السلام و رحمة اللّه و بركاته . هنگامى كه از پیامبر اكرم صلّى اللّه علیه و آله سؤال شد چرا تحیّت اول و دوم را با تحیّت بیشترى پاسخ دادید اما بر تحیّت سوم چیزى نیفزودید ؟ فرمود : او چیزى از تحیت براى من باقى نگذاشت ، از این رو همان را به او باز گردانیدم .بحارالانوار ج81 ص274 |
ب : یكى دیگر از آداب جواب سلام آن است كه بلا فاصله پاسخ بگوید و پاسخ را طورى ادا كند كه سلام كننده بشنود .
پ : یكى دیگر آداب جواب سلام آنكه پاسخ را با زبان و با همان عبارات مرسوم بگوید و چنانچه به اشاره سر و دست ادا كند به وظیفه خود عمل نكرده است . البته اگر آغاز كننده طبق آداب مرسوم میان خودشان با بلند كردن دست و یا برداشتن كلاه اداى احترام كند طبق آیه كریمه أو رُدّوُها نساء : 86 مى توان همان گونه پاسخ داد .
ت : تواضع در برابر متجاهر به فسق و تارك الصّلوة :
از مواردى كه تواضع پسندیده نیست تواضع نسبت به كسانى است كه متجاهر به فسق از قبیل میگسارى و رباخوارى و ترك نماز و امثال آن باشند .
اسلام اجازه نمى دهد با این گونه اشخاص طورى رفتار كنیم كه در گناه و عصیان جرأ ت پیدا كنند ، از این رو حتى از سلام كردن به آنها نهى كرده است .
» خلاصه بحث
خلاصه اینكه تواضع هنگامى ستوده است كه براى خدا و در راه خدا باشد و از انگیزه هاى عالى و اهداف بلند آسمانى نشأت بگیرد ، ولى اگر هدف از تواضع خدا نباشد و براى خدا فروتنى نكند ، این ذلّت و خوارى است و انسان مؤمن و متخلّق به اخلاق حسنه زیر بار ذلّت و خوارى نمى رود . بنابر این ، مطلق گرایى در مسائل اخلاقى نادرست است و به قول شاعر :
جهان چون خطّ و خال و چشم و ابروست كه هر چیزى به جاى خویش نیكوست .
رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرمود :
| ـ روى ذلك صاحب الاحیاء ـ لا یستكمل العبد الا یمان حتّى یكون فیه ثلاث خصال : الاِنفَاقُ مِنَ الاِقتَارِ وَالاِنصَافُ مِن نَفسِكَ وَبَذلُ السَّلَامِ لِجَمِیعِ العَالَم ایمان بنده كامل نشود تا در او سه خصلت باشد : انفاق در راه خدا با وجود تنگدستى و انصاف درباره خود و سلام كردن به همه .التحفة السنیة مخطوط ـ السید عبد الله الجزائری ص65 |
و امیر مؤمنان علیه السّلام فرمود :
| وَعَنهُ عَنِ القَاسِمِ بنِ یَحیَى عَن جَدِّهِ الحَسَنِ بنِ رَاشِدٍ عَن أَبِی بَصِیرٍ عَن أَبِی عَبدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ أَمِیرُ المُؤمِنِینَ علیه السلام صِلُوا أَرحَامَكُم وَلَو بِالتَّسلِیمِ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى وَاتَّقُوا اللّهَ الَّذِی تَسائَلُونَ بِهِ وَالاَرحامَ إِنَّ اللّهَ كانَ عَلَیكُم رَقِیباً صله ارحام بجا آورید اگر چه با سلام كردن باشد ، كه خداى تعالى مى فرماید : از خدائى كه به نام او درخواست مى كنید و از [ بریدن ] خویشاوندیها پروا كنید ، كه خداوند مراقب شماست .الكافی ج2 ص155 |
و امام صادق علیه السّلام فرمود :
| وَعَنهُ عَنِ القَاسِمِ بنِ یَحیَى عَن جَدِّهِ الحَسَنِ بنِ رَاشِدٍ عَن أَبِی بَصِیرٍ عَن أَبِی عَبدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ قَالَ أَمِیرُ المُؤمِنِینَ علیه السلام صِلُوا أَرحَامَكُم وَلَو بِالتَّسلِیمِ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى وَاتَّقُوا اللّهَ الَّذِی تَسائَلُونَ بِهِ وَالاَرحامَ إِنَّ ا للّهَ كانَ عَلَیكُم رَقِیباً صله رحم و احسان حساب را آسان مى كنند و از گناهان نگه مى دارند ، پس صله رحم كنید و به برادران خود نیكى نمائید اگر چه با خوب سلام كردن و جواب سلام دادن باشد .الكافی ج2 ص157 |
» پاداش سلام كردن
رسول گرامى اسلام صلّى اللّه علیه و آله فرمود :
| وَعَن أَحمَدَ بنِ مُحَمَّدِ بنِ یَحیَى عَن سَعدِ بنِ عَبدِ اللَّهِ عَن أَحمَدَ بنِ مُحَمَّدِ بنِ عِیسَى عَن أَبِیهِ عَن مُحَمَّدِ بنِ أَبِی عُمَیرٍ عَن عَلِیِّ بنِ أَبِی حَمزَةَ عَن أَبِی بَصِیرٍ عَنِ الصَّادِقِ عَن آبَائِهِ علیه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله وسلم إِنَّ فِی الجَنَّةِ غُرَفاً یُرَى ظَاهِرُهَا مِن بَاطِنِهَا وَبَاطِنُهَا مِن ظَاهِرِهَا لَا یَسكُنُهَا مِن أُمَّتِی إِلَّا مَن أَطَابَ الكَلَامَ وَأَطعَمَ الطَّعَامَ وَأَفشَى السَّلَامَ وَأَدَامَ الصِّیَامَ وَصَلَّى بِاللَّیلِ وَالنَّاسُ نِیَامٌ در بهشت خانه هایى وجود دارد كه برون آن از درون و درون آن از برون دیده مى شود . از امّت من كسانى كه سخن خوب بگویند و مردم را اطعام نمایند و به طور آشكار سلام كنند و هنگامى كه مردم در خواب هستند به نماز : [ نماز شب ] برخیزند در این خانه ها سكوت خواهند كرد .وسائل الشیعة ج12 ص60 |
و نیز از امام صادق علیه السلام نقل شده است كه رسولخدا صلّى اللّه علیه و آله فرزندان عبد المطّلب را دعوت كرد و فرمود :
| (المحاسن) عُثمَانُ بنُ عِیسَى عَن سَمَاعَةَ عَن أَبِی عَبدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ جَمَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله بَنِی عَبدِ المُطَّلِبِ فَقَالَ یَا بَنِی عَبدِ المُطَّلِبِ أَفشُوا السَّلَامَ وَصِلُوا الاَرحَامَ وَتَهَجَّدُوا وَالنَّاسُ نِیَامٌ وَأَطعِمُوا الطَّعَامَ وَأَطِیبُوا الكَلَامَ تَدخُلُوا الجَنَّةَ بِسَلَامٍ اى فرزندان عبد المطّلب آشكارا سلام كنید و صله رحم را انجام دهید ، و هنگامى كه مردم در خواب هستند شب زنده دارى كنید و به عبادت خدا بپردازید و مردم را اطعام كنید و سخن خوب بگویید تا به سلامت وارد بهشت شوید .بحارالانوار ج66 ص393 |
» سبقت گرفتن در سلام
اكنون كه رجحان و خوبى سلام كردن معلوم شد ، بى تردید ، مسابقه از یكدیگر پیشى گرفتن در این امر خیر نیز مطلوب و پسندیده است ، چرا كه قرآن مجید مى فرماید :
| فَاستَبِقُوا الخَیراتِ در انجام امور خیر از یكدیگر پیشى بگیرید .بقره : 148 |
همچنین در این باره توصیه هاى فراوانى شده است ، زیرا در صورتى كه سلام كردن و پاسخ دادن به آن توأم با محبت و صفا و صمیمیت باشد ، علاوه بر آثار اجتماعى ، نتیجه هاى معنوى و دینى نیز دارد . در این مورد به دو حدیث اشاره مى كنیم :
امام صادق علیه السلام فرمود :
| مُحَمَّدُ بنُ یَحیَى عَن أَحمَدَ بنِ مُحَمَّدِ بنِ عِیسَى عَنِ ابنِ مَحبُوبٍ عَن عَبدِ اللَّهِ بنِ سِنَانٍ عَن أَبِی عَبدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ البَادِی بِالسَّلَامِ أَولَى بِاللَّهِ وَبِرَسُولِهِ كسى كه آغاز به سلام مى كند از نظر قرب و منزلت به خدا و پیامبر نزدیكتر است .الكافی ج2 ص645 |
حضرت على علیه السلام فرمود :
| عَن عَلِیٍّ علیه السلام قَالَ السَّلَامُ سَبعُونَ حَسَنَةً تِسعَةٌ وَسِتُّونَ لِلمُبتَدِی وَوَاحِدَةٌ لِلرَّادِّ سلام هفتاد ثواب دارد . شصت و نه حسنه آن مخصوص آغاز كننده و تنها یك ثواب به پاسخ دهنده سلام تعلق مى گیرد .بحارالانوار ج73 ص11 |
| 1- عـَلِىُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِیـمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِىِّ عَنِ السَّكُونِىِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص السَّلَامُ تَطَوُّعٌ وَ الرَّدُّ فَرِیضَةٌ حـضرت صادق علیه السلام فرمود: رسول خدا (ص ) فرمود: سلام كردن مستحب است و رد (یعنى جواب ) آن واجب است .الكافى ج : 2 ص : 645 |
| 2-وَ بـِهـَذَا الْإِسـْنـَادِ قـَالَ مـَنْ بـَدَأَ بـِالْكـَلَامِ قـَبـْلَ السَّلَامِ فـَلَا تـُجِیبُوهُ وَ قَالَ ابْدَءُوا بِالسَّلَامِ قَبْلَ الْكَلَامِ فَمَنْ بَدَأَ بِالْكَلَامِ قَبْلَ السَّلَامِ فَلَا تُجِیبُوهُ و نـیـز رسـول خـدا (ص ) فـرمـود: هـر كـه پـیش از سلام كردن آغاز بسخن كند پاسخش را نگوئید، و فرمود: پیش از سخن گفتن بسلام كردن آغاز گفتار كنید، و هر كه پیش از سلام كردن آغاز سخن كرد پاسخش ندهید.الكافى ج : 2 ص : 645 |
| 3-وَ بـِهـَذَا الْإِسـْنـَادِ قـَالَ قـَالَ رَسـُولُ اللَّهِ ص أَوْلَى النَّاسِ بـِاللَّهِ وَ بـِرَسـُولِهِ مَنْ بَدَأَ بِالسَّلَامِ و نـیـز رسـول خدا (ص ) فرمود: نزدیكترین مردم بخدا و رسولش كسى است كه با سلام آغاز گفتار كند.الكافى ج : 2 ص : 645 |
| 4-عـِدَّةٌ مـِنْ أَصـْحـَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِى نَجْرَانَ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ ع قَالَ كَانَ سَلْمَانُ رَحِمَهُ اللَّهُ یَقُولُ أَفْشُوا سَلَامَ اللَّهِ فَإِنَّ سَلَامَ اللَّهِ لَا یَنَالُ الظَّالِمِینَ حضرت باقر علیه السلام فرمود: سلمان رحمه اللَّه همیشه میگفت : سلام خدا را آشكار كنید زیرا سلام خدا بستمكاران نمیرسد.الكافى ج : 2 ص : 645 |
توضیح:
فـیض (ره ) گوید: آشكارا كردن سلام باینست كه بهر كس برخورد كردید سلام كنید هر كـه خـواهـد بـاشـد، و مـعناى گفته سلمان اینست كه بهر كه برخورد كردید سلام كنید (و فـكـر نـكـنـیـد كه ممكن است برخى از مردم شایسته سلام نباشند) زیرا اگر سزاوار سلام نباشد مانند اینكه از ستمكاران باشد سلام خدا باو نرسد.
| 5-عـِدَّةٌ مـِنْ أَصـْحـَابـِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُحِبُّ إِفْشَاءَ السَّلَامِ حـضـرت بـاقـر عـلیـه السـلام فـرمـود: بـدرسـتـى كـه خـداى عـز و جل دوست دارد آشكار كردن سلام را.الكافى ج : 2 ص : 645 |
| 6- عـَنـْهُ عـَنِ ابـْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ إِنَّ الْبَخِیلَ مَنْ یَبْخَلُ بِالسَّلَامِ حـضـرت صـادق عـلیـه السـلام فـرمـود: بـخـیـل كـسـى اسـت كـه از سـلام كـرد بخل كند.الكافى ج : 2 ص : 645 |
7- عـِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِىِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا سَلَّمَ أَحَدُكُمْ فَلْیَجْهَرْ بِسَلَامِهِ لَا یَقُولُ سَلَّمْتُ فَلَمْ یَرُدُّوا عَلَیَّ وَ لَعـَلَّهُ یـَكـُونُ قـَدْ سَلَّمَ وَ لَمْ یُسْمِعْهُمْ فَإِذَا رَدَّ أَحَدُكُمْ فَلْیَجْهَرْ بِرَدِّهِ وَ لَا یَقُولُ الْمُسَلِّمُ سَلَّمْتُ فَلَمْ یَرُدُّوا عَلَىَّ ثُمَّ قَالَ كَانَ عَلِىٌّ ع یَقُولُ لَا تَغْضَبُوا وَ لَا تُغْضِبُوا أَفْشُوا السَّلَامَ وَ أَطِیبُوا الْكَلَامَ وَ صَلُّوا بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَامٌ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ بِسَلَامٍ ثُمَّ تَلَا ع عَلَیْهِمْ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ ابـن قـداح گـویـد: حـضـرت صادق علیه السلام فرمود: هر گاه یكى از شماها سلام كند باید بلند سلام كند و نگوید: من سلام كردم و جواب مرا ندادند، زیرا شاید سلام كرده و آنـهـا نـشـنـیده اند، چون یكى از شماها جواب سلام گوید: باید بلند جواب دهد و مسلمانى نـگـویـد: كـه مـن سـلام كـردم و بـمـن جـواب ندادند، سپس فرمود: على علیه السلام همیشه مـیـفـرمـود: خـشم نكنید و كسى را هم بخشم نیاورید، سلام را آشكار گوئید و گفتارتان را خـوش كـنـیـد، در شـب نـماز بخوانید آنگاهى كه مردم در خوابند (مقصود نماز شب است ) تا بـسـلامـتـى بـبـهـشـت رویـد، سـپـس ایـن گـفـتـار خـداى عـز و جل را براى مردم خواند:[السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ] (سوره حشر آیه 23) (یعنى خدائى كه سـالم از هـر گـونـه عـیب و نقصى است و امان دهنده و نگهبان است ، و منظور امام از استشهاد باین آیه اینست كه سلام یكى از نامهاى خدا است ).
.الكافى ج : 2 ص : 645 |
| 8- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الْبَادِى بِالسَّلَامِ أَوْلَى بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ حـضـرت صادق علیه السلام فرمود: آنكه آغاز بسلام كند بخدا و رسولش نزدیك نزدیك تر است .الكافى ج : 2 ص : 645 |
| 9- عـِدَّةٌ مـِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَلِىِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبَانٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْمُنْذِرِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ قَالَ السَّلَامُ عَلَیْكُمْ فَهِىَ عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ مـَنْ قـَالَ السَّلَامُ عـَلَیـْكـُمْ وَ رَحـْمَةُ اللَّهِ فَهِىَ عِشْرُونَ حَسَنَةً وَ مَنْ قَالَ السَّلَامُ عَلَیْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ فَهِىَ ثَلَاثُونَ حَسَنَةً حـسـن بـن مـنظر گوید: شنیدم حضرت صادق میفرمود: هر كس (را) بگوید: [السلام علیكم ]ده حـسـنـه است ، و هر كه (را) بگوید: [السلام علیكم و رحمة اللَّه ]بیست حسنه است ، و هر كه (را) بگوید: [السلام علیكم و رحمة اللَّه و بركاته ]سى حسنه است .الكافى ج : 2 ص : 645 |
| 10- عـَلِىُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِیـمَ عـَنْ أَبـِیـهِ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِىِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ ثَلَاثَةٌ تُرَدُّ عَلَیْهِمْ رَدَّ الْجَمَاعَةِ وَ إِنْ كَانَ وَاحِداً عـِنـْدَ الْعـُطـَاسِ یـُقـَالُ یـَرْحـَمُكُمُ اللَّهُ وَ إِنْ لَمْ یَكُنْ مَعَهُ غَیْرُهُ وَ الرَّجُلُ یُسَلِّمُ عَلَى الرَّجُلِ فَیَقُولُ السَّلَامُ عَلَیْكُمْ وَ الرَّجُلُ یَدْعُو لِلرَّجُلِ فَیَقُولُ عَافَاكُمُ اللَّهُ وَ إِنْ كَانَ وَاحِداً فَإِنَّ مَعَهُ غَیْرَهُ حـضرت صادق علیه السلام فرمود: سه كس هستند كه گرچه یكنفر باشند ولى در باره آنـهـا بـصیغه جمع (مانند صیغه شما در فارسى ) جواب داده شود یكى در جایى كه كسى عـطـسـه زنـد كـه بـاو گـفته شود:]یرحمكم اللَّه ] (یعنى خدا بشما رحمت فرستد كه در اینجا) اگر چه كسى دیگر با او نباشد (بصیغه جمع گفته شود) و دیگر مردى كه بمرد دیـگـرى سـلام كـند كه میگوید: [السلام علیكم ] (یعنى درود بر شما) و دیگر مردى كه بـراى مـرد دیـگـرى دعـا كـنـد كـه مـیـگـوید: [عافاكم اللَّه ] (یعنى خداوند شما را عافیت بـخـشـد) كـه اگـر چـه یـكـى است ولى دیگرى با او هست (مقصود از آن دیگر فرشته هاى نـویـسـنده و نگهبانان و دیگر از ایشان كه با انسان هستند میباشد چنانچه فیض و مجلسى رحمهما اللَّه فرموده اند).الكافى ج : 2 ص : 645 |
| 11- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ رَفَعَهُ قَالَ كَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ ثَلَاثَةٌ لَا یُسَلَّمُونَ الْمَاشِى مَعَ الْجَنَازَةِ وَ الْمَاشِى إِلَى الْجُمُعَةِ وَ فِى بَیْتِ الْحَمَّامِ حضرت صادق علیه السلام میفرمود: سه كس سلام نكنند: كسى كه همراه جنازه رود، و كسى كه بنماز جمعه میرود، و در حمام .الكافى ج : 2 ص : 645 |
شـرح :
فـیـض (ره ) گـویـد: زیـرا كـه ایـن اشـخـاص خـاطـرشـان مشغول و بخود سرگرم هستند پس باكى بر آنها نیست اگر سلام نكنند.
| 12- عـِدَّةٌ مـِنْ أَصـْحـَابـِنـَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَى عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مِنَ التَّوَاضُعِ أَنْ تُسَلِّمَ عَلَى مَنْ لَقِیتَ و نـیـز آن حـضـرت عـلیـه السـلام فـرمـود: از فـروتـنى و تواضع این است كه بهر كه برخورد كردى سلام كنى .الكافى ج : 2 ص : 645 |
| 13- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِىِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قـَالَ إِنَّ مـِنْ تـَمـَامِ التَّحِیَّةِ لِلْمُقِیمِ الْمُصَافَحَةَ وَ تَمَامِ التَّسْلِیمِ عَلَى الْمُسَافِرِ الْمُعَانَقَةَ امـام صـادق عـلیـه السلام فرمود: تكمیل تحیت (سلام گفتن و خوش آمد) براى شخصى كه بـسـفـر نـرفـتـه مـصـافـحـه (و دسـت دادن بـاو) اسـت ، و تـكـمـیـل آن در بـاره آنـكـه از سـفر آمده معانقه (و در آغوش گرفتن و دست بگردن همدیگر انداختن ) است .الكافى ج : 2 ص : 645 |
| 14- عـَلِىُّ بـْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِىِّ عَنِ السَّكُونِىِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قـَالَ أَمـِیـرُ الْمـُؤْمـِنـِیـنَ ع یـُكـْرَهُ لِلرَّجُلِ أَنْ یَقُولَ حَیَّاكَ اللَّهُ ثُمَّ یَسْكُتَ حَتَّى یَتْبَعَهَا بِالسَّلَامِ و نیز فرمود علیه السلام : كه امیر المؤ منین علیه السلام فرموده : براى مرد بد است كه اول بگوید:[حیاك اللَّه ] (یعنى خدایت زنده بدارد) سپس خاموش شود و دنبالش سلام كند.الكافى ج : 2 ص : 645 |
» چه كسى باید سلام را آغاز كند :
| 1- مـُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ جَرَّاحٍ الْمَدَائِنِىِّ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ یُسَلِّمُ الصَّغِیرُ عَلَى الْكَبِیرِ وَ الْمَارُّ عَلَى الْقَاعِدِ وَ الْقَلِیلُ عَلَى الْكَثِیرِ حـضرت صادق علیه السلام فرمود: كوچك بر بزرگ سلام كند، و رهگذر بر نشسته ، و گروه اندك بر گروه بسیار سلام كنند.الكافى ج : 2 ص : 647 |
| 2-عـَلِىُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِیـمَ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِىِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مـُصـْعـَبٍ عـَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الْقَلِیلُ یَبْدَءُونَ الْكَثِیرَ بِالسَّلَامِ وَ الرَّاكِبُ یَبْدَأُ الْمَاشِىَ وَ أَصْحَابُ الْبِغَالِ یَبْدَءُونَ أَصْحَابَ الْحَمِیرِ وَ أَصْحَابُ الْخَیْلِ یَبْدَءُونَ أَصْحَابَ الْبِغَالِ حـضرت صادق علیه السلام فرمود: كمترها به بیشتران سلام كنند، و سواره به پیاده ، و استر سوارها به الاغ سوارها، و اسب سواران باستر سواران سلام كنند.الكافى ج : 2 ص : 647 |
| 3- عـِدَّةٌ مـِنْ أَصـْحـَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِىِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنِ ابْنِ بُكَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ یُسَلِّمُ الرَّاكِبُ عَلَى الْمَاشِى وَ الْمَاشِى عَلَى الْقَاعِدِ وَ إِذَا لَقِیَتْ جَمَاعَةٌ جَمَاعَةً سَلَّمَ الْأَقَلُّ عَلَى الْأَكْثَرِ وَ إِذَا لَقِىَ وَاحِدٌ جَمَاعَةً سَلَّمَ الْوَاحِدُ عَلَى الْجَمَاعَةِ حـضـرت صـادق عـلیـه السـلام فـرمود: سواره بر پیاده و پیاده بر نشسته سلام كنند، و چون گروهى بگروه دیگر برخورند آنان كه كمترند به بیشتران سلام كنند، و چون یك نفر بگروهى برخورد آن یك ب آن گروه سلام كند.الكافى ج : 2 ص : 647 |
| 4- سَهْلُ بْنُ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِىِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ یُسَلِّمُ الرَّاكِبُ عَلَى الْمَاشِى وَ الْقَائِمُ عَلَى الْقَاعِدِ حضرت صادق علیه السلام فرمود: سواره بر پیاده و ایستاده بر نشسته سلام كند.الكافى ج : 2 ص : 647 |
| 5- مـُحـَمَّدُ بـْنُ یـَحـْیـَى عـَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قـَالَ إِذَا كـَانَ قَوْمٌ فِى مَجْلِسٍ ثُمَّ سَبَقَ قَوْمٌ فَدَخَلُوا فَعَلَى الدَّاخِلِ أَخِیراً إِذَا دَخَلَ أَنْ یُسَلِّمَ عَلَیْهِمْالكافى ج : 2 ص : 647 |
| 6- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَى عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُسَلَّمُ عَلَیْهِ وَ هُوَ فِى الصَّلَاةِ قَالَ یَرُدُّ سَلَامٌ عَلَیْكُمْ وَ لَا یَقُولُ وَ عـَلَیـْكـُمُ السَّلَامُ فـَإِنَّ رَسـُولَ اللَّهِ ص كـَانَ قـَائِمـاً یـُصـَلِّى فـَمَرَّ بِهِ عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ فَسَلَّمَ عَلَیْهِ عَمَّارٌ فَرَدَّ عَلَیْهِ النَّبِىُّ ص هَكَذَا سـمـاعـه گـویـد : از امـام صـادق سـوال كـردم از كـسـى كـه در حـال نـمـاز است و به او سلام مى كنند حضرت فرمودند در جواب مى گوید سلام علیكم و نـمـى گـویـد عـلیـكـم السـلام چـون رسولخدا در حال نماز بود كه عمار بر او سلام كرد حضرت در جواب او چنین فرمودند سلام علیكمالكافى ج : 3 ص : 366 |
| 7- عـن جـعـفـر بـن مـحـمّد (ع ) عن آبائه عن النّبىّ صلّى اللّه علیه و آله قَالَ: خَمْسٌ لَسْتُ بِتَارِكِهِن حَتَّى الْمَمَاتِ ... وَ تَسْلِیمِى عَلَى الصَّبْیَانِ لِتَكُونَ سُنَّةً مِنْ بَعْدِى . امام صادق علیه السّلام از رسول اكرم نقل كرده است كه میفرمود: پنج چیز است كه تا لحظه مرگ آنها را ترك نمیكنم ، یكى از آنـهـا سـلام گـفـتـن بـكـودكـان اسـت . در انـجـام ایـن اعـمـال مـراقـبـت دارم تـا بـعـد از مـن بـصـورت سـنـتـى بـیـن مـسـلمـیـن بـمـانـد و عمل كنند.روایات تربیتى ، ج 3، ص : 80 |
توضیح:
سـلام بكودك دو اثر روانى دارد: براى سلام كننده باعث تقویت خوى پسندیده تواضع و فـروتـنـى اسـت ، و بـراى كـودك وسـیـله احـیـاء شـخـصـیـت و ایـجـاد اسـتـقـلال اسـت . طـفلى كه بزرگسالان باو سلام كنند و بدین وسیله از وى احترام نمایند، لیـاقـت و شـایـسـتـگـى خـود را باور میكند و از كودكى معتقد مى شود كه جامعه او را انسان میشناسد و مردم باو اهمیت میدهند. كـسـانى كه مایلند عملا از سنت رسول اكرم (ص ) پیروى نمایند لازم است بكودكان سلام كـنـنـد تـا از طـرفـى خـلق پـسـندیده تواضع را در خود تقویت نموده و از طرف دیگر در كـودكـان مـسـلمـیـن از ایـن راه احـیـاء شـخـصـیـت كـنـنـد و آنـان را افـرادى مستقل و متكى بنفس بار آورند.» سلام كردن بر زنان :
| 1- عَلِىُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى عَنْ رِبْعِىِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قـَالَ كـَانَ رَسـُولُ اللَّهِ ص یُسَلِّمُ عَلَى النِّسَاءِ وَ یَرْدُدْنَ عَلَیْهِ السَّلَامَ وَ كَانَ أَمِیرُ الْمـُؤْمـِنـِیـنَ ع یـُسـَلِّمُ عـَلَى النِّسـَاءِ وَ كـَانَ یـَكْرَهُ أَنْ یُسَلِّمَ عَلَى الشَّابَّةِ مِنْهُنَّ وَ یَقُولُ أَتَخَوَّفُ أَنْ یُعْجِبَنِى صَوْتُهَا فَیَدْخُلَ عَلَیَّ أَكْثَرُ مِمَّا أَطْلُبُ مِنَ الْأَجْرِ حضرت صادق علیه السلام فرمود: كه رسول خـدا (ص ) بـزنـهـا سـلام مـیكرد و آنها نیز جواب میدادند، و امیر المؤ منین علیه السلام نیز سلام میكرد و خوش نداشت كه بجوانهاى از زنها سلام كند، و میفرمود: مى ترسم آوازش مرا خوش آید، و زیادتر از آن اجرى كه میجویم (گناه ) بمن رسد.الكافى ج : 2 ص : 648 |
» سلام كردن بر سایر ملل:
| 1- عـَلِىُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِیـمَ عـَنْ أَبـِیـهِ عـَنِ ابْنِ أَبِى عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ ع قَالَ دَخَلَ یَهُودِیٌّ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص وَ عَائِشَةُ عِنْدَهُ فَقَالَ السَّامُ عَلَیْكُمْ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَیْكُمْ ثُمَّ دَخَلَ آخَرُ فَقَالَ مِثْلَ ذَلِكَ فَرَدَّ عَلَیْهِ كَمَا رَدَّ عَلَى صَاحِبِهِ ثُمَّ دَخـَلَ آخـَرُ فَقَالَ مِثْلَ ذَلِكَ فَرَدَّ رَسُولُ اللَّهِ ص كَمَا رَدَّ عَلَى صَاحِبَیْهِ فَغَضِبَتْ عَائِشَةُ فَقَالَتْ عَلَیْكُمُ السَّامُ وَ الْغَضَبُ وَ اللَّعْنَةُ یَا مَعْشَرَ الْیَهُودِ یَا إِخْوَةَ الْقِرَدَةِ وَ الْخَنَازِیرِ فـَقـَالَ لَهـَا رَسـُولُ اللَّهِ ص یـَا عـَائِشـَةُ إِنَّ الْفـُحـْشَ لَوْ كـَانَ مـُمَثَّلًا لَكَانَ مِثَالَ سَوْءٍ إِنَّ الرِّفْقَ لَمْ یُوضَعْ عَلَى شَیْءٍ قَطُّ إِلَّا زَانَهُ وَ لَمْ یُرْفَعْ عَنْهُ قَطُّ إِلَّا شَانَهُ قَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ مـَا سـَمـِعـْتَ إِلَى قَوْلِهِمْ السَّامُ عَلَیْكُمْ فَقَالَ بَلَى أَ مَا سَمِعْتِ مَا رَدَدْتُ عَلَیْهِمْ قُلْتُ عَلَیْكُمْ فَإِذَا سَلَّمَ عَلَیْكُمْ مُسْلِمٌ فَقُولُوا سَلَامٌ عَلَیْكُمْ وَ إِذَا سَلَّمَ عَلَیْكُمْ كَافِرٌ فَقُولُوا عَلَیْكَ حـضـرت بـاقـر عـلیـه السـلام فـرمـود: مـردى یـهـودى وارد شـد بـر رسول خدا (ص ) و عایشه هم در حضور آن حضرت صلى اللَّه علیه و آله بود و گفت :[السـام عـلیـكـم ] (یـعـنـى مـرگ بـر شـمـا، رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله در پاسخ فـرمـود: [عـلیـكـم ] (یـعـنـى بـر شـمـا) سـپـس دیـگرى (از یهود) آمد و مانند همان گفت و رسـول خـدا (ص ) نـیـز مانند رفیقش باو پاسخ داد، پس سومى وارد شد و مانند آن گفت و رسـول خـدا (ص ) هـمـان طـور كـه بـدو نفر رفقایش جواب داده بود جواب او را گفت ، پس عـایـشـه خـشـمـگـیـن شـد و گـفـت : [سـام ] و خشم و لعنت بر شما باد اى گروه یهود و اى بـرادران مـیـمـونـهـا و خـوكها، پس رسول خدا (ص ) بعایشه فرمود:اى عایشه اگر فحش بـصـورتـى مـجسم میشد هر آینه بد صورتى داشت ، نرمش و مدارا بر هیچ چیز نهاده نشده جز اینكه آن چیز را آراسته است ، و از هیچ چیز برداشته نشده جز اینكه آن را زشت ساخته عرضكرد: اى رسول خدا آیا نشنیدى كه اینها گفتند: [السـام عـلیـكـم ]؟ فـرمـود: چـرا، مـگـر تـو نـشـنیدى آنچه من پاسخشان را دادم و گفتم : [علیكم ]؟ پس هر گاه مسلمانى بشما سلام كرد باو بگوئید: [سلام علیكم ]و هر گاه كافرى بر شما سلام كرد در پاسخش بگوئید:[علیك ]الكافى ج : 2 ص : 648 |
| 2-مـُحـَمَّدُ بـْنُ یـَحـْیـَى عـَنْ أَحـْمـَدَ بـْنِ مـُحـَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ غِیَاثِ بْنِ إِبـْرَاهـِیـمَ عـَنْ أَبـِى عـَبـْدِ اللَّهِ ع قـَالَ قـَالَ أَمـِیـرُ الْمـُؤْمـِنـِیـنَ ع لَا تَبْدَءُوا أَهْلَ الْكِتَابِ بِالتَّسْلِیمِ وَ إِذَا سَلَّمُوا عَلَیْكُمْ فَقُولُوا وَ عَلَیْكُمْ حـضـرت صـادق عـلیـه السـلام فـرمـود: امـیـر المـؤ مـنـیـن عـلیـه السـلام فـرمـوده : بـأ هل كتاب آغاز بسلام نكنید، و هر گاه بشما سلام كردند شما در جواب بگوئید: [و علیكم ]الكافى ج : 2 ص : 649 |
| 3- عـِدَّةٌ مـِنْ أَصـْحـَابـِنـَا عـَنْ أَحـْمـَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَى عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْیَهُودِىِّ وَ النَّصْرَانِىِّ وَ الْمُشْرِكِ إِذَا سَلَّمُوا عَلَى الرَّجُلِ وَ هُوَ جَالِسٌ كَیْفَ یَنْبَغِى أَنْ یَرُدَّ عَلَیْهِمْ فَقَالَ یَقُولُ عَلَیْكُمْ سـمـاعـة گـویـد: از حـضـرت صـادق علیه السلام پرسیدم از اینكه یهودى و نصرانى و مـشـرك هـر گـاه بـر مـسـلمانى سلام كنند و او نشسته باشد چگونه جواب آنها را بگوید؟ فرمود: میگوید: [علیكم ]الكافى ج : 2 ص : 649 |
| 4- أَبُو عَلِىٍّ الْأَشْعَرِىُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ شـِمـْرٍ عـَنْ جـَابـِرٍ عـَنْ أَبـِی جـَعـْفَرٍ ع قَالَ أَقْبَلَ أَبُو جَهْلِ بْنُ هِشَامٍ وَ مَعَهُ قَوْمٌ مِنْ قُرَیْشٍ فـَدَخـَلُوا عـَلَى أَبـِى طـَالِبٍ فـَقـَالُوا إِنَّ ابـْنَ أَخـِیـكَ قـَدْ آذَانـَا وَ آذَى آلِهـَتَنَا فَادْعُهُ وَ مُرْهُ فـَلْیَكُفَّ عَنْ آلِهَتِنَا وَ نَكُفُّ عَنْ إِلَهِهِ قَالَ فَبَعَثَ أَبُو طَالِبٍ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فَدَعَاهُ فـَلَمَّا دَخـَلَ النَّبـِىُّ ص لَمْ یـَرَ فـِی الْبـَیـْتِ إِلَّا مـُشـْرِكاً فَقَالَ السَّلَامُ عَلَى مَنِ اتَّبَعَ الْهـُدَى ثُمَّ جَلَسَ فَخَبَّرَهُ أَبُو طَالِبٍ بِمَا جَاءُوا لَهُ فَقَالَ أَ وَ هَلْ لَهُمْ فِى كَلِمَةٍ خَیْرٍ لَهُمْ مِنْ هـَذَا یـَسـُودُونَ بـِهـَا الْعـَرَبَ وَ یـَطَئُونَ أَعْنَاقَهُمْ فَقَالَ أَبُو جَهْلٍ نَعَمْ وَ مَا هَذِهِ الْكَلِمَةُ فَقَالَ تَقُولُونَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ قَالَ فَوَضَعُوا أَصَابِعَهُمْ فِى آذَانِهِمْ وَ خَرَجُوا هُرَّاباً وَ هُمْ یَقُولُونَ مـا سـَمِعْنا بِهذا فِى الْمِلَّةِ الْآخِرَةِ إِنْ هذا إِلَّا اخْتِلاقٌ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى فِى قَوْلِهِمْ ص وَ الْقُرْآنِ ذِى الذِّكْرِ إِلَى قَوْلِهِ إِلَّا اخْتِلاقٌ جـابـر از حـضـرت بـاقـر عـلیـه السـلام حـدیـث كـنـد كـه فـرمـود: ابـو جـهـل بـن هشام با گروهى از قریش نزد ابو طالب رفتند و گفتند: این برادرزاده ات ما را آزار دهـد و مـعـبـودهـاى مـا را هـم بـیـازارد او را بـخـواه و دسـتورش بده از نكوهش معبودان ما خـوددارى كـنـد تـا مـا هـم از نـكـوهـش مـعـبـود او خوددارى كنیم ، فرمود: پس ابو طالب نزد رسـول خـدا (ص ) فـرسـتـاد و او را فـرا خـوانـد، هـمـیـن كـه رسول خدا (ص ) وارد شد در خانه جز مشرك كسى ندید پس فرمود: السَّلامُ عـَلى مـَنِ اتَّبـَعَ الْهـُدى (یـعـنـى سلام بر هر كس پیروى از حق كند) و نشست ، ابو طالب ، از آنچه مشركین گفته بودند آگاهش ساخت ، حضرت فرمود: آیا بجاى این پیشنهاد كلمه اى نخواهند كه بدان وسیله بر عرب آقائى كنند و بر گردن همه آنها سوار شوند؟ (كـنـایـه از ایـن اسـت كـه هـمـه را زیـر فـرمـان خـویـش در آورنـد) ابـو جـهـل گـفـت : چـرا آن كـلمـه چـیست ؟ فرمود: بگوئید: [لا اله الا اللَّه ] (همین كه این كلام را شنیدند) انگشت هاى خود را در گوش نهاده و پا بفرار گذاردند و میگفتند: [ما در ملت پسین ایـن را نـشـنـیـده ایـم و ایـن نیست جز آورده تازه و نوین ] پس خداى تعالى در باره گفتار ایـشـان از اول سـوره : ص ، وَ الْقـُرْآنِ ذِى الذِّكـْرِ تـا آیـه (8) (یـعـنـى تـا آخر آیه ): إِلَّا اخْتِلاقٌ نازل فرمود.الكافى ج : 2 ص : 649 |
5- مـُحـَمَّدُ بـْنُ یـَحـْیَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِىِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ
زُرَارَةَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ تَقُولُ فِى الرَّدِّ عَلَى الْیَهُودِىِّ وَ النَّصْرَانِىِّ سَلَامٌ حـضـرت صـادق علیه السلام فرمود: در جواب سلام یهودى و نصرانى میگوئى : [سلام ].الكافى ج : 2 ص : 650 |
شرح : مجلسى (ره ) گوید: یعنى بر ما یا بر مستحقش یا بر كسى كه پیروى از حق كند.
| 6- عـَلِىُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِیـمَ عـَنْ أَبـِیـهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ قـُلْتُ لِأَبـِی الْحـَسـَنِ مـُوسـَى ع أَ رَأَیـْتَ إِنِ احـْتَجْتُ إِلَى مُتَطَبِّبٍ وَ هُوَ نَصْرَانِىٌّ أُسَلِّمُ عَلَیْهِ وَ أَدْعُو لَهُ قَالَ نَعَمْ إِنَّهُ لَا یَنْفَعُهُ دُعَاؤُكَ عـبـد الرحمن بن حجاج گوید: بحضرت كاظم علیه السلام عرضكردم : بفرمائید كه اگر مـن نـیـازمند یك طبیب نصرانى شدم میتوانم بر او سلام كنم و در حقش دعا كنم ؟ فرمود: آرى دعاى تو باو سودى نبخشد.الكافى ج : 2 ص : 650 |
| 7- عـِدَّةٌ مـِنْ أَصـْحـَابـِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بـْنِ عَرَفَةَ عَنْ أَبِى الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ قِیلَ لِأَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع كَیْفَ أَدْعُو لِلْیَهُودِىِّ وَ النَّصْرَانِىِّ قَالَ تَقُولُ لَهُ بَارَكَ اللَّهُ لَكَ فِى الدُّنْیَا حضرت رضا علیه السّلام فرمود: بحضرت صادق علیه السلام عرض شد: در حق یهودى و نصرانى چگونه دعا كنیم ؟ فرمود: باو بگوئید: خدا بدنیاى تو بركت بدهد.الكافى ج : 2 ص : 650 |
» بر چه كسانى نباید سلام كرد:
| 1- حـَدَّثـَنـَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِىٍّ مَاجِیلَوَیْهِ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى الْقَاسِمِ عَنْ هَارُونَ بـْنِ مـُسـْلِمٍ عـَنْ مـَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ لَا تُسَلِّمُوا عَلَى الْیـَهُودِ وَ لَا عَلَى النَّصَارَى وَ لَا عَلَى الْمَجُوسِ وَ لَا عَلَى عَبَدَةِ الْأَوْثَانِ وَ لَا عَلَى مَوَائِدِ شـُرْبِ الْخَمْرِ وَ لَا عَلَى صَاحِبِ الشِّطْرَنْجِ وَ النَّرْدِ وَ لَا عَلَى الْمُخَنَّثِ وَ لَا عَلَى الشَّاعِرِ الَّذِى یـَقـْذِفُ الْمُحْصَنَاتِ وَ لَا عَلَى الْمُصَلِّى وَ ذَلِكَ لِأَنَّ الْمُصَلِّىَ لَا یَسْتَطِیعُ أَنْ یَرُدَّ السَّلَامَ لِأَنَّ التَّسـْلِیـمَ مِنَ الْمُسَلِّمِ تَطَوُّعٌ وَ الرَّدَّ عَلَیْهِ فَرِیضَةٌ وَ لَا عَلَى آكِلِ الرِّبَا وَ لَا عـَلَى رَجـُلٍ جـَالِسٍ عـَلَى غـَائِطٍ وَ لَا عَلَى الَّذِى فِى الْحَمَّامِ وَ لَا عَلَى الْفَاسِقِ الْمُعْلِنِ بِفِسْقِه امـام شـشم علیه السّلام از گفته پدرش فرمود سلام نكنید بیهودى و نصرانى و مجوس و بـت پـرسـت و بـر آن كـه سر سفره شراب نشسته و بر شطرنج باز و نردباز و بر مأ بـون و بـر شـاعرى كه زنهاى پاكدامن را نسبت بزنا میدهد و بر كسى كه در نماز است ، زیرا نماز گذار نمى تواند جواب سلام بدهد چون كه سلام از سلام كننده مستحب است ولى جـواب آن واجـبـسـت و سـلام نـكـنـیـد بـكـسـى كـه ربـا مـیـخـورد و بـر كـسـى كـه در حال تغوط است و بر كسى كه در حمام است و بر كسى كه متجاهر به فسق است .الخصال ج 2 ص : 484 |
