نماز در ضمن اینكه خود عبادتی نیكواست بلكه بزرگ راهی است كه انسان را به بزرگ راه های انفاق ،زكات ، روزه ، حج ، عدالت ، جهاد، امر به معروف و نهی از منكر، تلاوت قرآن ، مشورت ، كه هریك از این بزرگ راه ها ارزش و پاداش دنیوی و اخروی رادارد هدایت می كند.
یكی از نماز های مهم نماز جمعه است زیرا در ضمن اینكه مردم با پروردگار خویش به راز و نیاز می پردازند بلكه وحدت مسلمین را نیز نمایش می دهد كه با چه صف های مرتبی و پشت سر هم ایستاده اند كه در این مورد خداوند در قرآن مجید و پیامبران و معصومین نیز سخن گفته اند.
و در واقع می توان گفت كه نمازجمعه علاوه بر اینكه ارزش های دنیوی و اخروی و وحدت را به همراه دارد بلكه می توان نماز جمعه را یكی از نشانه های مسلمین و متقین و محسنین و دانشمندان و .... بر شمرد.
حضرت علی در مورد نماز می فرمایند:
﴿ نماز كسی قبول است كه قلبش نیز همراه جسم او نماز بخواند)یعنی نماز گذار باید از روی اشتیاق و علاقه نماز بخواند و در خواندن نمازش سهل انگاری نكند ﴾ و در جمله ای كه به كمیل می فرماید:
﴿ای كمیل ببین كه کجا نماز می گزاری و بر روی چه چیز به نماز ایستاده ای . اگر آن چیزی را که برای نمازت استفاده می کنی حرام و مباح نباشد ، نمازت قبول نیست. ﴾
در واقع مسلمین باید آداب نماز را رعایت و همواره تا جایی كه می توانند در كنار هم ودر مسجد نماز بخوانندتا اتحاد و همبستگی خود را به كافران نشان دهند و واهمه ای در دل انان ایجاد كنند.
مقدمه:
﴿قالَ علی (ع):
أَصیكُم بِالصَّلوة وَ حِفْظَها فَاِنَّها خیْرُ الْعَمَلِ وَ هِیَ عَمُوُد دیِنَكُمْ﴾
﴿حضرت علی(ع) می فرماید:
شما را به خواندن و و مراقبت كردن از نماز سفارش می كنم زیرا نماز بهترین كار و عمل و ستون دین شما است. ﴾
نماز آرامش بخش روح و معنا دهنده ی زندگی و تجلی و شكوه نفسی انسان است كه به وسیله ی نماز برای به افسار كشیدن نفس عماره ی انسان استفاده می شود و نماز تجلی بخش زندگی مؤمن است كه باعث ارامش و تفاوت بین زندگی و رفتار این شخص با دیگر اشخاص می شود و نماز باعث می شود كه انسان زندگی را پوچ و بی معنا و خالی و پوچ نپندارد و به وسیله ی آن در هر لحظه زندگی وجود خدا و جلوه ی آن را در زندگی اش احساس و هنگام خواندن نماز بهترین لحظه برای زندگی اش باشد.
نماز علاوه بر اینكه عبادتی بزرگ است در ضمن ما به وسیله ی نماز از عظمت خدا آگاه می شویم و از نعمت هایش شكر و سپاس گذاری می كنیم و در ضمن نماز راه دوستی و زندگی ای مطلوب را برای مؤمنان فراهم میكند.
و ما در مورد نماز و اهمیت آن به سخنان حضرت علی(ع)گوش فرا می دهیم زیرا ذره ذره خاک مدینه ، مکه ، کوفه و هر جایی که ایشان قدم نهاده است ، گواه راز و نیازها و نمازهای حقیقی آن بزرگوار است كه هنوز پژواک نوای دلنشین مناجات امام علی (ع) در جان هستی طنین انداز است . پس گوش جان به فرموده های آن امام همام می سپاریم ، تا آداب قیام به نماز را که ستون دین است ، فرا گرفته و عامل به آن باشیم. در سرشت انسان،پرستش و نیایش وجود دارد كه اگر معبود به حقیقتی دست یافت،كمال مطلوب همین است و اگر به انحراف و بیراهه دچار شد به پرستش معبود های بدلی و باطل می پردازد .

بحث:
حضرت علی(ع) می فرماید:
وصف نماز را باید از کسی شنید که خود به راستی اقامه کننده آن بود . کسی که نماز با تک تک سلولهای مبارکش عجین شده و آن را با تمام وجود برپا می نمود .
عظمت نماز
حضرت علی در مورد نماز می فرمایند:
ما به وسیله ی نماز با معبود و آفریدگار آشنا و محبت او را در دل ایجاد می كند و این محبت انسان را به پرستش و عبادت و اظهار كوچكی و تواضع در برابر عظمت خدا وا می دارد و نماز جلوه ای از بندگی انسان در پیشگاه خداوند و مظهر عبودیت و عبادت است،آنكه بنده آفریدگار است و این بندگی را احساس می كند و می داند و باور می كند و در برابر او مطیع فرمان است و در پیشگاه خدا سر بر خاك می نهد و قامت خم می كند و به سجده می افتد و با وی راز و نیاز می گوید و نیاز طلبد و آن خالق بی همتا را كه سر رشته دار اوست به عظمت و پاكی می ستاید.
چرا انسان باید خدا را عبادت كند؟
فلسفه آفرینش انسان بندگی و عبودیت است چون خدا در قرآن می فرماید:
وَ ما خَلَقَت الجن و الانسَ الّا لِیَعْبودون
جن و انس را جز برای پرستش و بندگی خود نیافریدیم
كه این حكمت و هدف بالا سر لوحه ی همه ی پیامبران نیز بوده است
وَ لَقَد بَعْثِنا فی كلَّ اُمَّةٍ رسولاً اَنِ اعبدُوا الله وَ اجتَنِبوُا الَطاغُوتت
در هر امتی پیامبری بر انگیختیم كه به مردم بگوید خدا را بپرستید و بنده ی خدا باشید و از شیطان بپرهیزید
عبودیت انسان سودی به خدا نمی رساند و مایه ی سعادت و عزت خود انسان است و گرنه خدا بی نیاز است
اهمیت نماز
نماز اهمیت و فضیلت زیادی دارد كه من شما رابه وسیله ی نماز و مراقبت از آن سفارش می کنم ، زیرا نماز برترین عمل و ستون و اساس دین شما است .
وقتی که بنده ای سجده می کند ، ابلیس فریاد می زند : وای بر من! او اطاعت کرد ، ولی من معصیت کردم ، او سجده کرد و من از این عمل سرباز زدم.
گناهی که پس از آن مهلت یافتم تا دو رکعت نماز گزارم و از خدا اصلاح آن گناه را بخواهم ، مرا اندوهگین نکرد.
نماز ستون دین است و اولین عمل انسان است که خدا بدان نظر می کند، اگر صحیح بود ، به سایر اعمال نیز نظر می فرماید و اگر صحیح نباشد در هیچ عمل دیگر نمی نگرد و کسی که تارک نماز باشد بهره ای از اسلام ندارد. و نماز سبب می شود كه انسان عظمت خدا و بی نیاز بودن او را درك و نعمت هایش را شكر گوید و انسان در مشكلات و اضطراب ها به وسیله ی نماز كه صبر ا خطار نشان خواهد كرد پایداری كند و خدا را صدا كند.
آثار و اسرار نماز
هنگامی که انسان در حال نماز است ، اندام ، لباسش و هر چه پیرامون اوست ، خدا را تسبیح می گویند
نماز ، قلعه و دژ محکمی است که نماز گزار را از حملات شیطان نگاه می دارد
نماز ، گناهان را مانند ریزش برگ درختان فرو می ریزد .
اگر نمازگزار بداند که چقدر از رحمت خداوند را فرا گرفته است ، سرش را از سجده بر نمی دارد
پیامبر خدا (ص) نماز را به چشمه آب گرمی که در خانه است و شخص شبانه روز پنج بار خود را در آن شستشو دهد ، تشبیه کرده است . بدون تردید چرک و آلودگی در بدن چنین کسی باقی نخواهد ماند و
( بندگان مؤمن ) هنگامی که نماز می خوانند ، به نشان تواضع ، گونه ها را به خاک می سایند و برای اظهار کوچکی و خاکساری ، اعضای خود را بر زمین می گذارند
" آمادگی قبل از نماز "
امیرالمؤمنین (ع) می فرماید : پیغمبر خدا (ص) فرموده است : روز قیامت خداوند امت مرا در میان سایر امت ها در حالی محشور می کند که آثار نورانی وضو در ایشان پیداست .
حكایت:
روزی حضرت علی (ع) به فرزندش محمد حنیفه فرمود : ظرفی آب بیاور. محمد آب آورد ، حضرت دست های خود را شست و فرمود : به نام خدا تبرک می جویم ، از او کمک می خواهم ، حمد و سپاس مخصوص خدایی است که آب را پاک و پاک کننده ساخت. سپس آب در دهان گردانید و عرض کرد: خداوندا روزی که ترا ملاقات می کنم ، حجتم را به من تلقین کن و زبانم را برای ذکرت بگشای . آنگاه با آب ، بینی خود را شسته و عرض کرد : خدایا بوی بهشت را بر من حرام مکن و من را از کسانی قرار ده که بوی نسیم و عطر بهشت را حس می کنند . سپس صورتش را شست و عرض کرد: خداوندا روزی که تبهکاران روسیاهند ، مرا رو سپید گردان و روزی که صالحان رو سفیدند ، روسیاهم مکن. آنگاه دست راستش را شست و عرض کرد : خدایا کارنامه ام را به دست راستم و برگه اقامت ابدی در بهشت را به دست چپم بده و حساب مرا آسان گیر.
پس از آن ، دست چپش را شست و عرض کرد: خدایا کارنامه را به دست چپم مده ، آن را بر گردنم مینداز و من از پاره های آتش به تو پناه می برم .آن گاه سرش را مسح کرد و عرض نمود : خداوندا جامه های رحمت ، برکت و عفوت را بر من بپوشان. سپس دو پای خود را مسح کرد و عرض نمود : خدایا روزی که قدم ها در آن می لغزند ، گام های مرا بر صراط ، ثابت و استوار فرما و سعی و تلاشم را در چیزی قرار ده که تو از من راضی باشی.
سفارشات
زمانی بر مردم بگذرد که کارهای ناشایست بسیار گردد ، هر یک از شما که آن زمان را درک کند ، نباید شبها بدون وضو بخوابد.
مراقب اول وقت بودن نمازهای پنجگانه باشید ، زیرا این نمازها در پیشگاه خداوند عزوجل دارای موقعیتی خاص هستند
هر که بانگ ( اذان ) را بشنود و بدون علت به آن پاسخ ندهد ، پس نمازی برای او نیست
هر کسی که نماز خود رابا اذان و اقامه بخواند ، صفی از فرشتگان پشت سر او به نماز می ایستند که دو طرف آن صف دیده نمی شود و هر کس نماز خود را با اقامه تنها بخواند ، یک فرشته پشت سر او نماز می گزارد
در چهار زمان دعا را غنمیت شمارید : 1- هنگام قرائت قرآن ، 2- هنگام اذان 3- هنگام نزول باران 4- هنگام روبرو شدن دو لشگر مؤمنین و کفار برای جنگ.
- « قد قامت الصلوة » بدین معنا است که هنگام دیدار ، راز و نیاز ، برآورده شدن خواسته ها ، دریافت آرزوها و همچنین زمان رسیدن به خداوند ، کرامت ، آمرزش ، بخشش و خشنودی او فرا رسیده است

آمادگی های هنگام خواندن نماز:
"حضور قلب"
ای کمیل! شأن و مقام تو به خواندن نماز ، گرفتن روزه و دادن صدقه نیست . همانا شأن و قدر آدمی آن است که نماز با قلبی پاک انجام پذیرد ، مورد قبول خداوند باشد و با خضوع و خاکساری ادا شود
هر که نماز به جای آورد در حالیکه حق نماز را بشناسد آمرزیده شده است
در حال کسالت و چرت زدن نماز نخوانید و در حال نماز به فکر خودتان نباشد ، زیرا در محضر خدا ایستاده اید به درستی که آن مقدار از نماز بنده قبول می شود که قلباً به خدا توجه داشته باشد
نماز ، تنها قیام و قعود (برخاستن و نشستن) نیست ، همانا نماز اخلاص تو است .
"اعمال و ذکرهای نماز"
سوره فاتحه را خداوند به محمد (ص) و امت او عطا کرد و با حمد و سپاس برخود آن را آغاز کرد . سپس با دعا و ثنای خداوند عزوجل ادامه یافت . من از پیامبر خدا (ص) شنیدم که فرمود: « خداوند می فرماید: سوره حمد را میان خود و بنده ام تقسیم کرده ام ، پس نیمی از آن من و نیمی از آن بنده من است . و بنده ام هر چه (در آن) بخواهد به او می دهم .
پس هنگامی که بنده بگوید : " بسم الله الرحمن الرحیم" خداوند می فرماید: بنده ام به نام من شروع کرده ، پس بر من لازم شد که امورش را کامل کنم و اموالش را بر او مبارک گردانم .
و هنگامی می گوید: " الحمدلله رب العالمین" خداوند می فرماید: بنده ام مرا ستایش کرد و فهمید نعمتهایی که دارد از من است و بلاهایی که از او دفع شده با نیروی من است ، شما را گواه می گیرم ، چند برابر نعمتهای دنیاییش در آخرت به او بدهم و بلای آخرت را از او برگردانم، به همان گونه ای که بلای دنیا را از او بر می گرداندم . و وقتی بگوید: "الرحمن الرحیم" خداوند می فرماید: شهادت داد ، من بخشنده و مهربانم ، شما را گواه می گیرم از رحمتم بهره او را فراوان گردانم و از عطایم سهم وی را بسیار دهم .
پس وقتی بنده می گوید : " مالک یوم الدین" خداوند می فرماید : شما را به شهادت می گیرم ، همان گونه که اعتراف نمود ، من مالک روز رستاخیز هستم ، در روز حساب ، حسابش را بر او آسان گردانم ، حسناتش را بپذیرم و از گناهش درگذرم .
وقتی بگوید: " ایاک نعبد" خداوند می فرماید: بنده ام درست گفت ، او مرا عبادت می کند ، من نیز به او پاداشی در قبال عبادتش بدهم که هر کسی در عبادتش برای من با او مخالفت کرده رشک برد .
پس وقتی بگوید: " ایاک نستعین" خداوند می فرماید : از من کمک خواست و به من پناه آورد ، شما را گواه می گیرم ، او را در کارش یاری کنم ، در گرفتاری کمکش کنم و در روز رستاخیز در هنگام سختی ها دستش را بگیرم ( تا این فراز حمد ، از آن خداوند است.)
هنگامی که بنده بگوید: " اهدنا الصراط المستقیم" تا آخر سوره ، خداوند بزرگ می فرماید : این برای بنده ام و هر چه که بخواهد به او می دهم ، خواسته او را اجابت کردم و هر چه آرزو نمود به او دادم و از هر چه می ترسید ایمنی اش بخشیدم
از امام علی (ع) پرسیدند: معنای رکوع چسیت؟ فرمود: یعنی به تو ایمان آوردم ، اگر چه گردنم را بزنی .
معنای « سبحان ربی العظیم و بحمده » این است که : خدا منزه است ، بزرگی از آن خداوند است و پروردگارم ، همان خالق من است . فقط او بزرگ است و عظیم.
سجده را طولانی کنید ، هیچ کاری بر ابلیس سنگین تر از این نیست که فرزند آدم را در حال سجده ببیند ، چون به او دستور سجده داده شد ، ولی عصیان ورزید ، در حالی که فرزند آدم مأمور به سجده شد و اطاعت کرد و نجات یافت.
از امیرالمؤمنین (ع) معنی و تفسیر سجود را پرسیدند ، حضرت فرمود: سجود یعنی خدایا مرا از خاک آفریدی ، و چون سر از سجده بردای ، بدین معنا است که مرا از آن برانگیختی . و چون مجدداً سر به سجده نهی ، یعنی این که دوباره مرا به زمین بازخواهی گرداند و سر برداشتن از سجده دوم ، یعنی این که مرا مجدداً از زمین بر می انگیزی . معنای « سبحان ربی الاعلی» چنین است : " سبحان" یعنی خالق و پروردگار من منزه است از صفات ناپسند و " اعلی" یعنی: او در ملکوت خود علو و رفعت دارد ، تا جایی که بندگان همگی تحت امر و مقهور عزت اویند و اوست که تدبیر امور بندگان ، آسمان و زمین می کند و همه به سوی او عروج می کنند
- قنوت و سجده طولانی در نماز ، نماز گزار را از عذاب آتش نجات می دهد
- معنای تشهد تجدید و تکرار شهادتین است که تجدید ایمان و اسلام و اعتراف به مبعوث شدن بعد از مرگ است . معنای " السلام علیکم و رحمة الله و برکاته" : از خداوند ترحم خواستن برای خود و همه بندگان است که خود سبب ایمن شدن از عذاب قیامت است
سهل انگاری در نماز
دزدترین مردم کسی است که از نمازش بدزدد. ( کم بگذارد)
نماز امام علی (ع)
- بار خدایا! من نخستین کسی هستم که به حق رسیدم ، آن را شنیدم و پذیرفتم . هیچ کس مگر رسول خدا (ص) در نماز بر من پیشی نگرفت.
- بار خدایا! این نماز را که در پیشگاه تو به جای آوردم ، نه به جهت نیازی است که به آن داری و نه به خاطر میل و رغبتی است که در آن داری ، بلکه برای بزرگداشت و پذیرش فرمان تو است که مرا به انجام آن فرمان داده ای . خدایا! اگر در نماز من عیبی است ، یا رکوع و سجود آن ناقص است ، مرا باز خواست مکن و با پذیرش و آمرزش خود ، بر من تفضل و عنایت فرما.
- چون وقت نماز فرا می رسید ، علی (ع ) بر خود می لرزید. به او می گفتند : یا امیر المؤمنین ! ترا چه شده است ؟ می فرمود: وقت ادای امانتی رسیده است که خداوند آن را بر آسمان ها ، زمین و کوه ها عرضه کرد ، آنها از قبول آن ابا کردند و از آن بیمناک شدند
- امیر المؤمنین (ع) رکوع نماز را آن قدر طولانی می کرد که عرق از ساق پای وی جاری و زیر قدم های مبارکش تر میشد
- هنگامی که برای حضرت علی (ع) مشکلی پیش می آمد ، به نماز پناه می برد و آیه « واستعینوا بالصبر و الصلوة » ( از صبر و نماز یاری جویید) را تلاوت می کرد
نکنی.
آثار ترک نماز
- آیا به پاسخ اهل دوزخ گوش فرا نمی دهید ، وقتی از آنها سوال می شود : " چه چیز شما را گرفتار دوزخ ساخت؟ گویند : ما از نمازگزاران نبودیم" .
قبولی نماز
- علی (ع) خطاب به کمیل فرمود : ای کمیل! نگاه کن ، ببین که در کجا نماز می گزاری و بر روی چه چیز به نماز ایستاده ای . اگر آن چیزی را که برای نمازت استفاده می کنی حلال و مباح نباشد ، نمازت قبول نیست .( 36)
تعقیبات نماز
رسول اکرم (ص) به من فرمود: یا علی! در تعقیب هر نمازی آیة الکرسی را بخوان ، زیرا کسی آن را پاس نمی دارد ، مگر پیامبر باشد یا به مقام صدیق و شهید رسیده باشد
روایات و احادیث
نماز اول وقت در وسط جنگ
ابن عباس می دید که حضرت علی علیه السلام گاهی اوقات در وسط جنگ به آسمان نگاه می کند باز مقداری می جنگد باز نگاهی به آسمان می کند .
جلو آمد و پرسید چرا به آسمان نگاه می کنی .
فرمود : برای اینکه اول وقت نماز از دستم نرود .
گفت : اکنون شما در حال جنگ هستید .
فرمود : از نماز اول وقت نباید غفلت شود .
آنجا که خواب از مناجات بهتر است!
روزی رسول اکرم صلی الله علیه و آله نماز صبح را با جماعت خواندند و دیدند علی علیه السلام به مسجد نیامده است به سراغش رفتند در خانه علی علیه السلام را زده و پرسیدند چرا او امروز در جماعت شرکت نکرده ؟!
فاطمه علیها سلام گفت : علی دیشب تا صبح مناجات داشت ولی صبح خستگی او طاقت فرسا بود نمازش را در منزل خواند .
حضرت فرمود : به او بگوئید شبها به جای مناجات طولانی کمی بخوابد ولی نماز جماعت صبح را از دست ندهد ، خوابی که مقدمه جماعت باشد بهتر از مناجاتی است که حال جماعت را از بین ببرد ...

پی نوشتها:
نماز جلوه ای از بندگی انسان در پیشگاه خدا و مظهر و عبادت است.
نماز بزرگترین عبادت و مهمترین سفارش همه ی انبیاء است.
نماز سیما ی مكتب است.
نماز دوای تكبر است.