تاريخ : شنبه 19 دی 1388  | 6:02 PM | نويسنده : Mohammad ali Hajian

رشد بي‌رويه جمعيت، گسترش شهرها، پيچيدگي روابط، درهم‌تنيدگي جمعيت‌ها، تنوع نيازها و بسياري از عوامل ديگر بحثي با عنوان سلامت انسان، شهر سالم براي شهروند سالم در پيش روي متخصصين علوم شهري و رفتاري و اجتماعي گشوده است.
شهر سالم آرمان شهري است كه دستيابي به آن قرن‌ها است مورد توجه قرار گرفته، فلاسفه برجسته‌اي همچون افلاطون، مورخين توانايي همچون ابن‌خلدون و بسياري از انديشمندان گذشته و حال در اين خصوص قلم‌ها زده‌اند و آرزوها داشته‌اند.
امروزه يكي از مهمترين دغدغه‌ها حفظ سلامت شهروندان و احياي شهري سالم براي ايجاد جامعه‌اي پويا و سرزنده است. طبق پيش‌بيني كارشناسان سازمان بهداشت جهاني رشد و گسترش بي‌رويه شهرها بزرگ‌ترين تهديد عليه سلامت و بهداشت جامعه به ويژه در كشورهاي در حال توسعه خواهد بود.

بر اساس همين گزارش سال 2025 ميلادي بيش از 60 درصد جمعيت جهان شهرنشين خواهند شد. از سوي ديگر مهاجرت‌هاي بي‌رويه و وسيع به شهرها و توزيع نامطلوب جمعيت و گسترش حاشيه‌نشيني موجب ازهم‌پاشيدگي خانواده‌ها و بروز مشكلات و بيماري‌هاي فراواني مي‌شود.
طبق تعريف سازمان بهداشت جهاني «شهر سالم، شهري است كه در آن پيوسته با ايجاد و گسترش شرايط مطلوب فيزيكي، اجتماعي، زيست‌محيطي و فراگير نمودن همكاري‌هاي بين بخشي جهت استفاده بهينه از منابع و امكانات موجود، محيطي فراهم شود تا شهروندان ضمن مشاركت و حمايت يكديگر در انجام كليه امور زندگي، قابليت‌هاي خود را به حداكثر برسانند».
شهر سالم با انسان سالم معنا مي‌شود و هر دو موجب به وجود آمدن جامعه‌اي سالم و سرزنده خواهند شد.
سلامت در يك انسان سالم به معناي نبود بيماري و معلوليت نيست، بلكه سلامت به معناي احساس رفاه فيزيكي، جسمي، روحي، رواني، اجتماعي و معنوي است.
براي به دست آوردن احساس سلامتي و نگهداري اين نعمت الهي مي‌بايد فرآيندي طي شود كه در آن كشف و به كارگيري همه منابع درون جسم، فكر، روح، خانواده، اجتماع و محيط مداخله داشته و مؤثر ‌باشند.
بيشتر مردم نمي‌دانند براي چه زندگي مي‌كنند و چه چيزي از زندگي خود مي‌خواهند. انسان سالم كسي است كه براي خود و شناخت خود و شهر و جامعه خود وقت مي‌گذارد تا توانايي‌ها، استعدادها، اهداف و علايق خود را بشناسد و از زندگي بيشتر احساس رضايت و خوشي مي‌كند و كمتر گرفتار نارضايتي و ناخوشي مي‌شود.
سؤال اين است كه مسؤوليت تأمين، حفظ و ارتقاي سلامت انسان علاوه بر خود او و خانواده او به عهده چه كساني است؟
شهر در ارتقاي كيفيت زندگي يك انسان و بالا بردن سطح احساس سلامت شهروندان چه مسؤوليتي به عهده دارد.
توانمندسازي مردم براي انتخاب آگاهانه اسلوب‌هاي سالم زندگي و ايجاد تعامل و همدلي و همگرايي جزء آن دسته از آرمان‌هايي است كه مستلزم فراهم كردن زمينه‌ها و بستر‌هاي مناسب فيزيكي، زيست‌محيطي، فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي است.
در نگاهي موجودانگارانه و كالبدگرايانه به شهر، موجودي زنده و فعال را خواهيم ديد كه نه‌تنها كليه كاركردها و نيازهاي يك موجود زنده را داراست بلكه مي‌بايد به نيازهاي شهروندان نيز توجه داشته و در بيشتر اوقات برآورده كردن نيازها و خواسته‌هاي شهروندان را بر نيازهاي خود ترجيح داده و به آن‌ها اولويت مي‌بخشد.
شهر موجودي است با كاركردهاي اجتماعي، اخلاقي، فرهنگي، اقتصادي و معنوي كه هر يك از اين اعمال به تنهايي مي‌تواند براياعتلا و يا انحطاط آن كافي باشد. موجودي كه سلول‌هاي انسان‌ها، خانه‌ها و خانواده‌ها هستند. بي‌توجهي به سلامت اين سلول‌ها به وجود آورنده بيماري‌هاي اجتماعي و نابساماني‌هاي شهري خواهد بود.
سلامت انسان و خانه و خانواده او در گرو برنامه‌ها، اهداف و مقاصدي است كه يك شهر براي آن‌ها در نظر گرفته است، برنامه‌هايي كه اگر فاقد تنوع، انعطاف‌پذيري، جامع‌نگري، پويايي، سرزندگي، تناسب با امكانات و اهداف و رشد همه‌جانبه انسان‌ها باشد نه‌تنها تضمين و تأمين‌كننده سلامت نخواهد بود بلكه خود عاملي براي رشد بيماري‌ها و به وجود آورنده انسان، خانه و خانواده بيمار خواهد شد.
به عبارتي روشن‌تر سلامت يك شهر به سلامت يك شهروند و خانواده او گره خورده است. پس بايد مديريت شهري و سياستگذاران قوانين شهروندي درصدد فراهم كردن زمينه‌ها، امكانات و برنامه‌هايي باشند كه تأمين‌كننده سلامت انسان و نگهداري و ارتقاي اين احساس باشد.
آنچه كه در پي آمده است خلاصه‌اي از ويژگي‌هاي انسان سالم، خانه سالم و شهر سالم است. باشد كه دستمايه‌اي گردند براي تدوين طرحي جامع در راستاي ارتقاي كيفيت زندگي شهروندان.

ويژگي‌هاي يك انسان سالم:
- انسان سالم مي‌داند كه خوشبختي هدف نيست بلكه يك مسير و فرآيند است.
- انسان سالم داراي مقاصدي سنجيده و آگاهانه، اميدها و خواسته‌هاي روشن و مشخص است.
- انسان سالم در زندگي انگيزه تازه، نيرومند و حيات‌بخش ايجاد مي‌كند.
- انسان سالم شخصيت خود را با كار و فعاليت گسترش مي‌دهد.
- انسان سالم در كارش مشاركت اصيل دارد و مي‌داند كار فقط براي درآمد نيست.
- انسان سالم ارتباط صميمانه باديگران دارد و توانايي ايجاد رابطه سالم بدون ترس و پر از محبت بدون انتظار را دارد.
- انسان سالم امنيت عاطفي دارد و در واقع خود را پذيرفته است و نقاط قوت و ضعف خود را مي‌داند.
- انسان سالم واقع‌بينانه مي‌نگرد و همه مردم را نيك يا بد نمي‌پندارد و واقعيت را همان‌گونه كه هست مي‌پذيرد.
- انسان سالم مسؤوليت‌ها و وظايف خود را مي‌داند و مي‌داند كه مهارت داشتن به تنهايي كافي نيست و بلكه خوب است كه مهارت‌ها را به شيوه‌هاي صميمانه و مشتاقانه به كار برد.
- انسان سالم تقصيرها و اشتباه‌ها و كمبودها و دريافت‌ نكردن‌هاي خود را به ديگران نسبت نمي‌دهد.
- انسان سالم به جلو مي‌نگرد و هدف جو است.
- انسان سالم مي‌تواند به راحتي مهر بورزد و خود را در روابط مهرآميز با ديگران گسترش بخشد. كمال و توفيق ديگران براي او دست كم به اندازه رشد و اعتلاي خودش اهميت دارد.
- انسان سالم از تجربه‌هاي تلخ و شيرين درس مي‌آموزد و آن‌ها را به بدبياري و يا خوش‌بياري نسبت نمي‌دهد.
هر تجربه‌اي براي او چنان تازه است كه گويي پيش از آن هرگز وجود نداشته است.

ويژگي‌هاي يك خانواده سالم:
- خانواده سالم خانواده‌اي است كه به طور بنيادين از سلامت و آرامش رواني و معنوي هر يك از اعضاي خانواده حمايت مي‌كند.
- در خانواده سالم فضاي مقتدرانه وجود دارد اما اين اقتدار انعطاف‌پذير است.
- هر عضو خانواده جايگاهي براي خود دارد كه براي ساير اعضاي خانواده داراي اهميت است.
- در خانواده سالم براي هر عضو خانواده فرصتي براي با ديگران بودن وجود دارد و اعضاي خانواده با مشاركت در اين لحظه‌ها، احساس مي‌كنند عضو خاص و پذيرفته شده خانواده خود هستند.
- وجود معنويت در خانواده كه بارزترين نشانه آن وجود عشق، مهرباني و گذشت در درون خانواده است. خانواده‌هايي كه از مجموعه ثابتي از معيارهاي اخلاقي پيروي مي‌كنند، افراد موفق‌تر و خوشبخت‌تري هستند.
- در خانواده سالم افراد خانواده احساس‌هاي يكديگر را مي‌پذيرند و نه‌تنها اجازه مي‌دهند كه اين احساس‌ها ابراز شوند بلكه يكديگر را تشويق مي‌كنند تا احساسات دروني خود را ابراز كنند؛ احساسات مختلف مانند شادي، نشاط، غم، خشم، گريه و ... .
- كمبود امكانات مادي، مانع جدي براي برآوردن نيازهاي معنوي محسوب نمي‌شود. محبت، صميميت و مورد تأييد واقع شدن اصل بنيادين پذيرفته شده بين اعضاي خانواده است.

ويژگي‌هاي يك شهر سالم:
- شهر داراي محيطي فيزيكي ايمن و پاك است.
- شهر داراي اكوسيستمي پايدار است.
- شهر داراي جامعه‌اي نيرومند با بهره‌مندي از حمايت‌هاي متقابل انسان و شهر است.
- در شهر سالم مشاركت همگاني در تصميمات زندگي، سلامت و رفاه شهروندان وجود دارد.
- احتياجات اساسي شهروندان (غذا، كار، درآمد، ايمني، آب و ...) برآورده مي‌شود.
- در شهر سالم دسترسي به تجارب و منابع در سطح وسيعي وجود دارد.
- اقتصاد شهر سالم پويا و نوآور است.
- در شهر سالم جامعه براي ارتباط با گذشته و ميراث فرهنگي تشويق مي‌شود.
- در شهر سالم سطح قابل قبولي براي ارائه خدمات درماني و بهداشت عمومي وجود دارد.
- در شهر سالم ساختار شهري مناسب براي اعمال ويژگي‌هاي فوق وجود دارد.

 







نظرات 0