ثم قست قلوبكم من بعد ذلك فهى كالحجاره او اشد قسوه و ان من الحجاره لما یتفجر منه الانهار و ان منها لما یشقق فیخرج منه الماء و ان منها لم یهبط من خشیه الله و ماالله بغافل عما تعملون .از پس این جریان دل هایتان سخت شد كه چون سنگ یا سخت تر بود؛ كه بعضى سنگ ها، جوى ها از آن بشكافد و بعضى از آن ها دو پاره شود و آب از آن بیرون آید و بعضى از آنها از ترس خداوند فرود افتد و خدا از آن چه مى كنید غافل نیست .
مرحوم آیت الله طالقانى ، در ذیل آیه مذكور در تفسیر خود مى نویسد: لغت قساوت سختى و تاریكى و از قابلیت افتادن و وازده شدن را مى رساند، قسى و قاسى چیزى است كه سخت شده و خود را گرفته چنان كه استعداد پذیرش حركت و حیات از آن رفته . ارضه قاسیه زمینى است كه گیاهى از آن نمى روید، و حجار قاسیه آن سنگ سختى است كه پذیرش ندارد. قلب قسى آن سنگ سختى است كه پذیرش ندارد. قلب قسى ضمیر جامدى است كه احساس و عواطف و حیات معنوى از آن سلب شده است آیه مذكور نكاتى را متذكر مى شود كه از اهمیت زیادى برخوردار است و ما این نكات را از تفسیر پرتوى از قرآن نقل مى كنیم :
1- از دل و باطن سنگ ها چه بسا آب مى جوشد و نهر جارى مى شود ولى این قلوب قاسیه جوشش درونى ندارد.
2- سنگ از تاءثیر عوامل خلقت شكافته مى شود و از آن آبهایى بیرون مى آید ولى مواعظ و عبرت ها، به دلهاى اینان راه نمى یابد و از آن خیرى ترشح نمى كند.
3- سنگ ها در برابر قهر خداوند سر فرود آوردند ولى دل هاى اینان در برابر عظمت و آیات حق خضوع نمى كند. از نظر قرآن كریم هستى داراى شعور و ادراك است و برحسب تكوین در مسیرى هدایت شده قرار دارد و در راهى كه جریان دارد خطا غفلت ندارد.
آیات قرآن شعور و ادراك هستى و اشیاء به دقت و زیبایى بیان مى كند در این جا به ذكر یكى دو نمونه اشاره و اكتفا مى كنیم :
تسبح له السموات السبع و الارض و من فیهن و ان من شى ء الا یسبح بحمده و لكن لا تفقهون تسبیحهم انه كان حلیما غفورا.آسمان و زمین و هر كه در آنهاست خدا را به پاكى مى ستاید، و هیچ چیز نیست در جهان مگر آن كه خدا را به پاكى مى ستاید و لكن شما آن را در نمى یابید كه خداوند فراگذارنده دشمنان است به بردبارى ، پوشنده آشنایان است به آمرزگارى .
و یسبح الرعد بحمده و الملائكه من خیفته و یرسل الصواعق فیصیب بها من یشاء و هم یجادلون فى الله و هو شدید المحالو رعد خداى را مى ستاید و فرشتگان هم او را از بیم مى ستایند و در هوا صاعقه ها و آتش سوزان مى فرستد و آن را بر آن كس كه مى خواهد مى رساند، و خداى تعالى سخت مكر و زودكار است .
در خصوص قساوت ، خواجه عبدالله انصارى ، پیر مناجات حكایتى نقل كرده كه : در حكایت بیارند كه پیغمبرى به بیابانى گذشت دید از سنگ كوچكى آب زیادى بیرون مى جهد كه خیلى بیش از اندازه و تناسب سنگ است ، ایستاد و حیران شد در شگفت ، با خود مى گفت : این چه آب است و چنین سنگى ؟ خداوند سنگ را به زبان آورد و گفت : اى پیغمبر این آب كه تو مى بینى آب گریه من است كه از آن روز كه خداوند فرمود: دوزخ را به سنگ ، گرم كنند من از حسرت و ترس مى گریم پیغمبر این را شنید گفت خداوندا، وى را از آتش ایمن گردان ، ندا رسید كه ما او را ایمن كردیم ، پس ‍ از مدتى باز گذر پیغمبر به آن سنگ افتاد، دید باز آب مى آید گفت خداوندا، او را از آتش ایمن كردى ولى باز مى گرید؟ سنگ به فرمان خداوند گفت : آن گریستن از غم و حسرت بود و این گریستن از شادى و خوش حالى است مرحوم ملا احمد نراقى در كتاب اخلاقى خود معراج السعاده در خصوص ‍ قساوت قلب و سختى دل مى نویسد: آن حالتى است كه آدمى به سبب آن از آلامى كه به دیگران رسد و به مصایبى كه به ایشان رو مى دهد متاءثر نمى گردد و شكى نیست كه منشا این صفت غلبه سبعیت است و بسیارى از افعال ذمیمه چون ظلم و ایذا كردن و به فریاد مظلومان نرسیدن و دستگیرى فقرا و محتاجان را نكردن از این صفت ناشى مى شود.

مرحوم علامه مجلسى هم از حضرت امیرالمؤ منین على (ع ) روایتى به این مضمون نقل كرده است :
ما جفت الدموع الالقسوه القلوب ، و ما قست القلوب الالكثره الذنوب . اشك چشم را جز قساوت قلب ها نمى خشكاند و قلب ها را جز زیادى گناهان مبتلا به قساوت نمى گرداند.

با در نظر داشتن آیه و بیان این كه سنگ ها در شوق الهى و به یاد خداوند مى گریند، ولى انسان نه تنها قلبش حالت خشوع و نرمى پیدا نكرده بلكه از سنگ خارا هم سخت تر مى شود و امكان جوشش اختیارى مایه حیات را از خود سلب مى كند، روایت مولا به این نكته اشارت دارد كه نتیجه قساوت قلب خشك شدن چشمه اشك است و علت اساسى قساوت قلب تكرار و كثرت گناه مى باشد. پرواضح است كه گناه یك عملى ضد كرامت انسانى و مخالف تكامل و كمال آدمى است ، اگر از سیر به سمت گناه منع مى كند به دو دلیل است یكى این كه ارزش آدمى را به قدرى بالا و والا مى داند كه حركت به سمت گناه را با بزرگى و كرامت او مخالف و معارض و ناسازگار مى یابد و دیگر این كه گناه را یك عمل ضد كمال تلقى مى كند و عملا بیان مى دارد كه هر چه دامنه گناه و آلودگى معنوى بیش تر شود امكان سیر به عوالم بالا كم تر شده و سیر انسان را به سمت پایین و حتى پست تر از آن نیز ممكن مى داند تا جایى كه انسان از حق و حقیقت خارج شد و مبدل به حیوان مى شود و بلكه از حیوانات هم گمراه تر و پایین تر: (اولئك كالانعام بل هم اضل )