رهام یعقوب‌زاده

سال 90 از سوی مقام معظم رهبری به سال "جهاد اقتصادی" نامگذاری شده است. بدیهی است که این نام گذاری به عنوان سرلوحه فعالیت های اجتماعی در ابعاد و جوانب مختلف مد نظر قرار گرفته و صنعت سینما نیز از این قاعده مستثنی نیست. به ویژه اینکه یک بخش عمده ای از سینما به مسائل اقتصادی و تجاری ارتباط داشته و اساسا صنعتی بودن این هنر وجه تمایز این هنر را از سایر هنرهای دیگر از حیث اقتصادی معنی می کند. ضمن اینکه سینمای ایران سالهاست که با بحران های اقتصادی، کم رونقی کیشه و کمبود مخاطب روبروست و یا در سال گذشته با افزایش قیمت بلیط های سینما یا مثلا دستمزد بازیگران مواجه بودیم. این معضلات به شکل مستقیم و غیر مستقیم با مساله اقتصاد سینما در ارتباط است. از سوی دیگر صنعت سینما در جهان امروز به عنوان یکی از منابع مهم درآمد زایی و سودآوری مالی شناخته می شود که در کنار کارکردهای فرهنگی می تواند در رشد و توسعه یک جامعه به شدت تاثیر بگذارد.

حالا که امسال قرار است "جهاد اقتصادی" در سیاست گذاری های کلان در حوزه های مختلف مورد اهتمام و التزام قرار بگیرد بد نیست که درباره تاثیرات و ابعاد جهاد اقتصادی در حوزه سینما نیز توجه کرده و راهکارها و کارکردهای ان را مورد مداقه قرار دهیم. نگارنده در این یاداشت کوتاه قصد ندارد و نمی تواند به تمام ابعاد این مساله بپردازد اما به شکل اجمالی به مواردی اشاره می کند که در جهاد اقتصادی سینما قابل توجه و مداقه بوده و باید در این زمینه ها اقدامات جدی صورت بگیرد. یکی از مسائل مهم سینمایی که ارتباط مستقیم با مساله اقتصاد دارد مساله تولید و فرایند آن در سینمای کشور ماست. متاسفانه در سینمای ما چیزی به عنوان " تولید استاندارد" به رسمیت شناخته نمی شود و یا دست کم التزام عملی کمی نسبت به آن وجود دارد. همین مساله به تولیدات بدون برنامه ریی و پیش تولیدات دقیق و مشخص همراه شده و بسیاری از منابع مالی و مادی را از بین می برد. فقدان مدیریت کنترل پروژه و عدم سامان دهی اجرایی در تولید آثار اقتصادی موجب شده تا ریخت و پاش هایی زیادی در این زمینه صورت بگیرد و هزینه های اضافی و بدون کاربرد صرف شود. بدیهی است که یکی از ارکان مهم جهاد اقتصادی استفاده بهینه از منابع و تجهیزات و سرمایه هاست. شاید بیش از هر صنفی این تهیه کنندگان و مدیران تولید باشند که باید برنامه ریزی دقیق و حساب شده ای درباره هزینه های تولید یک اثر سینمایی داشته و حتی در صورت امکان فرایند زمانی آن از 45 روز به 35 روز یا کمتر برسد. در همین راستا به نظر می رسد که باید یک ساماندهی دقیقی درباره دستمزد بازیگران صورت بگیرد که به اعتقاد و انتقاد بسیاری از تهیه کنندگان و کارگردان ها بخش عمده ای از هزینه تولید را به خود اختصاص می دهد. این در حالی است که بسیاری از عوامل و اصناف سینمایی دیگر که نقش و اهمیت حضور انان در تولید فیلم کمتر از بازیگر نیست حقوق کمتری دریافت می کنند. این در حالی است که اجرای عدالت اقتصادی یکی از مهمترین ارکان جهاد اقتصادی است که به اطلاح ساختاری تولیدات سینمایی کمک می کند.

از سوی دیگر مدیران سینمایی نیز که بخشی از بودجه عمومی در حوزه فرهنگ را به دست دارند باید با برنامه ریزی های هدفمند و حساب شده این بودجه ها را هزینه کنند که در نهایت آثار با کیفیت و مطلوبی به عنوان فیلم سینمایی تولید شود. لازمه این کار جلوگیری از تولید فیلم های سطحی و کمدی های نازلی است که متاسفانه در سالهای یک دهه اخیر بخش عمده ای از سرمایه های سینمایی کشور را هدر داده است. نظارت و کنترل بر تولیدات سینمایی و التزام آنها به استاندارهای حرفه ای یکی از راهکارهای اساسی برای جهاد اقتصادی در حوزه سینماست. اختصاص بودجه های دولتی به آثار فاخر و ارزشمند و عدم حمایت مالی از طرح و ایده های سطحی و غیر استاندارد مصداقی از جهاد اقتصادی در حوزه سینماست.

از سوی دیگر باید توجه داشت که جهاد اقتصادی به معنای شناخت و ایجاد منابع مالی جدید هم است و سینما باید با رفتن به سراغ این منابع جدی به درامدزایی بیشتری دست پیدا کند. رسیدن به این هدف مستلزم تعامل و همکاری بیشتر سینما با سازمان ها و نهادهای دیگر به ویژه موسسات اقتصادی و جلب نظر آنها برای سرمایه گذاری در بخش سینماست. متاسفانه سینما در کشور ما هنوز به یک صنعت تبدیل نشده است و چرخه های اقتصادی آن کند و شکسته است. جلب سرمایه های خصوصی در سینما و تعامل تجاری این صنعت سرگرمی ساز با صنایع دیگر کمک می کند تا منابع مالی جدید تری به بدنه سینما تزریق شده و به همین واسطه فرهنگ نیزازامکان و فرصت بیشتری برای تاثیرگذاری بر مخاطبان برخوردار خواهد شد. هنوز قابلیت ها و پتانسیل های اقتصادی سینما برای بسیاری از فعالان و مدیران اقتصادی ما کشف و درک نشده است در حالی که امروز سینما به واسطه قدرت و برد تبلیغاتی تصویر به یکی از ابزارها و مکانیسم های مهم اقتصادی بدل شده که سرمایه گذاری در آن با سوداوری های زیادی همراه است. لذا فعال کردن و شکوفایی استعدادها و توامندی های اقتصادی سینما یکی از مهمترین کارهایی است که می توان در سال جهاد اقتصادی انجام داد.

تاسیس و نوسازی سالن های سینمایی و مجهز کردن آن به امکانات فنی، جذابیت های بصری و معماری در کنار تعیین قیمت معقول برای بلیط سینما از جمله اقدامات مهمی است که می تواند با تحول اقتصادی در سینما، موجب رونق و شکوفایی بیشتر هنر هفتم در کشور ما شود.