دهه چهارم و ورود انقلاب در عرصه اقتصاد:

انقلاب اسلامی به مثابه پروژه ای است که سالهای متمادی پیش از 22 بهمن 57 زیرساخت­های شروع آن ایجاد شد و در بهمن 57 کلید خورد. این پروژه که با هدف وارد کردن اسلام در تمامی شوون زندگی فردی و اجتماعی جامعه به دست توانای ملت و با رهبری عالمی عادل و شایسته شروع شد  ، در همان ابتدای امر با تغییر ساختار سیاسی و حکومتی جامعه گام موثری در جهت وارد کردن اسلام در عرصه سیاست نهاد. در 12 فروردین 58 انقلاب سیاسیِ انقلاب اسلامی با شاکله مردم سالاری دینی به صورت محکم و استوار شکل گرفت و با رهبری امام بزگوار و پس از آن مقام معظم رهبری و سیاستمداران جمهوری اسلامی راه مستقیم خود را هر چند با فراز و نشیب پیش گرفت. با وارد شدن اسلام در عرصه سیاست و به دست گرفتن ارکان قدرت سیاسی توسط عالمان اسلامی زمینه جهت ورود اسلام در عرصه های دیگر نیز به وجود آمد. انقلاب فرهنگی به عنوان اساسی ترین هدف انقلاب اسلامی ایران شروع شد و تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی از همان ابتدا به عنوان اصلی ترین نهاد فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به دستور امام بزرگوار نشان از اهمیت والای این عرصه در تفکر اسلامی ایشان داشت. ایشان در جای جای سخنان خویش بر این نکته تاکید کردند که عرصه اصلی انقلاب اسلامی انقلاب فرهنگی است و اگر فرهنگ اصلاح نشود هر چند تمام اجزاء دیگر جامعه از جمله اقتصاد و سیاست و مسائل نظامی قدرتمند گردند ما به هدف نهایی مان نخواهیم رسید.(صحیفه امام ج15 ص 16)

در بیان مقام معظم رهبری نیز عرصه معنویت در تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به عنوان عرصه محوری و اساسی مطرح گردیده است. محورهایی چون مهندسی فرهنگی و شبیخون فرهنگی نیز در همین راستا ست .  جنگ تحمیلی شرایطی را برای انقلاب اجتماعی در ایران و تشکیل یک جامعه واحد و یکپارچه که حداقل اختلاف طبقاتی در آن وجود داشته باشد و از سویی وحدت و اتحاد ملی نیز در سطحی بالا به نمایش گذاشته شود، بوجود آورد. 8 سال دفاع مقدس که برکات عظیمی برای نظام جمهوری اسلامی ایران به بار آورد و نیز سالهای پس از آن، شرایط بسیار مناسبی جهت ورود به عرصه اقتصاد و انقلاب اقتصادی بود که با کوتاهی هایی که صورت گرفت این فرصت از دست رفت و به تعبیر مقام معظم رهبری حرکتهای هفت و هشتی و زیگزاگ شروع شد. اقتصاد دولتی دوران موسوی و حرکت به سمت اقتصاد سرمایه محور و مصرف گرای آقای هاشمی و بعد از آن نیز حرکتهایی بی برنامه که تناسب چندانی با مبانی اسلامی و آرمانهای انقلاب اسلامی نداشت  صورت گرفت و حرکت به سمت انقلاب اقتصادی را به شدت دچار مشکلات و موانع کرد. بسیاری از ساختارها و نهادهای جامعه و نیز رفتارهای اقتصادی مردم به شکلی ایجاد شده که حرکت به سمت اسلامی شدن در حوزه اقتصاد را به سختی دچار مشکل نموده است. از همین روست که این حرکت، جهاد می طلبد. جهادی که شرایط خاصی می طلبید که امروز آن شرایط حداقل در عرصه گفتمان سازی فراهم شده است.

الزامات یک حرکت جهادی به عبارتند از:

1. علم و شناخت کافی: آنچه مقام معظم رهبری در سالهای اخیر با عناوینی چون مرجعیت علمی، نهضت نرم افزاری و تولید علم بیان فرمودند همه در راستای انقلابی علمی در کشور است که شرط لازم جهت هر گونه پیشرفت در کشور می باشد. مسئله اقتصاد نیز از این قضیه مستثنی نبوده و شناخت مبانی اقتصاد اسلامی در تمام ساحتهای عرصه اقتصاد از احکام و قوانین و نهادهای آن گرفته تا رفتارها، اخلاقیات و بینشهای اسلامی در حوزه اقتصاد شرط لازم و اساسی جهت رسیدن به اهداف اقتصادی اسلام می باشد(شناخت وضع مطلوب). اما شناخت وضع موجود اقتصاد در کشور و نیز اطلاع از تحولات جهانی نیز در هر سه عرصه اقتصاد نظری، نهادسازی و همچنین رفتارسازی اقتصادی ضروری می باشد.

ترسیم الگوی تغییر، شناخت چگونگی برطرف کردن موانع، تغییر ساختارها و نهادها و قوانین و...، تغییر رفتارها  و فرهنگسازی در حوزه اقتصاد اسلامی و ...نیز شرط اساسی دیگری است در پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی در وارد کردن اسلام در عرصه اقتصاد.

2. امید، خودباوری، عزت ملی و انگیزه: شرط لازمی که همواره مورد تاکید امام بزرگوار و مقام معظم رهبری بوده و هست داشتن امید و انگیزه و داشتن روحیه اعتماد به نفس ملی جهت حرکت در خط پیشرفت می باشد.

3. فراهم بودن زیرساختها و شرایط: بدون شک علم و انگیزه در راستای انجام هر کاری 2 شرط اساسی و خدشه ناپذیر بوده و فقدان هر کدام سبب عدم تحقق هر فعالیتی می شود. اما شرط اساسی دیگری وجود دارد که ضلع سوم این هرم را می سازد. فراهم بودن شرایط و به عبارت دقیق تر فراهم کردن شرایط لازم و برداشتن موانع مطلب اساسی و مهم دیگری است که سبب خواهد شد امید ما به ساخت یک جامعه اسلامی که علم به آن داریم تحقق یابد و انقلاب اسلامی با یک حرکت جهادگونه مسیر کمال خود را  در پیش گیرد. آنچه مقام معظم رهبری در دو سال اخیر تحت عناوین اصلاح الگوی مصرف و همت مضاعف و کار مضاعف بیان داشتند نیز در راستای ایجاد شرایط و زیر ساختهای لازم جهت این حرکت عظیم می باشد.

انقلاب اسلامی ایران و حرکتی که این ملت در 22 بهمن 57 به یاری خداوند متعال آغاز کرد به فرموده امام بزگورار در جهت حرکت انبیاء بوده و هدفش زمینه سازی برای تشکیل حکومت جهانی حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه الشریف می باشد. حرکتی که به فرموده قرآن هدفش عدالت است به معنایی وسیع که کمال فرد و جامعه را تضمین می نماید. عدالتی که در تمام ارکان زندگی یک جامعه ورود پیدا کند و از سویی سبب از بین رفتن ظلم ها و فسادها گردد و از سویی سبب پیشرفت و کمال. جهاد اقتصادی نیز به عنوان آغاز ورود اسلام به حوزه اقتصاد باید در نظر گرفته شود و اهدافش در راستای آرمانهای انقلاب ترسیم گردد. اولین و مهمترین مطلبی که در حوزه جهاد اقتصادی باید مطرح گردد این است که در اسلام و به تبع آن در نظام اسلامی اقتصاد هدف نیست. هدف نهایی همان است که در ابتدا به آن اشاره شد و آن رشد فرهنگ، پیشرفت در عرصه معنویت، کمال و تعالی جامعه است.

بدون شک همانگونه که اقتصادی پویا نیاز به فرهنگی سالم دارد عکس این مطلب نیز صادق است. یعنی فرهنگ متعالی نیز متناسب با اجزا و اهداف خود اقتصادی متعالی میخواهد و نه در نقابل با اهداف فرهنگی آنچه در کشورهای غربی و حتی کشورهایی مثل ژاپن مشاهده می شود این است که فرهنگ فدای توسعه اقتصادی شد و بی تردید در بلند مدت این فرهنگ سبب نابودی همان اقتصاد نیز خواهد شد. در تعالیم اسلامی اینگونه می آموزیم که آنچه در عالم هستی از جنس باطل است وجود ندارد و آن باطلی که آمیخته به حق است از بین خواهد رفت. اگر امروز در غرب اقتصادی قوی و ظاهرا پویا می بینیم، دیری نخواهد پایید که اثر این نظام اقتصادی فاسد بر نظامات فرهنگی و اجتماعی خود را به صورت بحرانهای بزرگ فرهنگی و اجتماعی نشان دهد و سبب سقوط این نظام اقتصادی نیز گردد.

آری اقتصاد هدف نیست و غفلت از این اصل خطری است که باید همواره ما را گوش به زنگ نگه دارد تا در راه رسیدن به اهداف انقلاب اسلامی از خط مستقیم و روشن اسلام عزیز و اهداف والای آن دور نشویم.

گفتمان سازی مباحث و موضوعات مطروحه توسط مقام معظم رهبری از مهم ترین اقدامات لازم جهت گام نهادن در راه اجرایی کردن این موضوعات است. طرح در جوامع علمی بطوریکه به تعبیر مقام معظم رهبری سرریز آن در فرهنگ و عموم مردم جامعه بروز پیدا کند زمینه لازم جهت ایجاد مشارکت عمومی در همه سطوح را بوجود می آورد.

اگر چه باید ابتدائا این مطلب را بیان می کردیم، اما از باب حسن ختام بحث به این نکته اشاره میکنیم که اساسی ترین، مهمترین و عالی ترین مطلب در رابطه با جهاد اقتصادی توجه و استمداد از خداوند متعال و شکر نعمت های خداوند از جمله شکر نعمت جمهوری اسلامی است که از بالاترین شکر هاست و رشد واقعی و حقیقی در شکر این نعمت است؛ لئن شکرتم لازیدنکم...

عرصه های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و جهاد اقتصادی:

به نظر می رسد مهمترین موضوعی که باید در دهه عدالت و پیشرفت ابتدا تبیین شود و سپس در مسیر آن گام برداشته شود، بررسی عرصه های مختلفی است که مقام معظم رهبری به عنوان عرصه های پیشرفت بیان کردند. این عرصه ها به ترتیب اولویت عبارتند از: معنویت، فکر، علم و زندگی. بررسی دقیق این عرصه ها و پاسخ به پرسش های مهمی از جمله اینکه:

1.      ویژگی ها و حدود هر یک از این عرصه ها کدام است؟

2.      رابطه و نسبت این عرصه ها با یکدیگر چیست؟

3.      شاخص های تعریف و تمایز این عرصه ها از یکدیگر کدام است؟

4.      تاثیر و تاثر این عرصه ها بر یکدیگر به چه صورت است؟

5.      موضوعات مختلفی از جمله اقتصاد ذیل کدام عرصه یا عرصه ها می گنجد و ابعاد مختلف بررسی هر موضوع ذیل عرصه یا عرصه های خاص خود چگونه است؟

6.      ...

و پرسش­های مهم دیگری که اگر پاسخ داده شود می توان ادعا کرد زمینه­های لازم جهت شکل­گیری علم جدیدی با عنوان علم پیشرفت و تکامل بوجود می آورد. علمی از جنس علوم الهی و اسلامی که عالمان آن پیش از اینکه حامل علمشان باشند عامل به آنند و بیش از آنکه علمشان را بگویند علمشان آنها را می­گوید.

در نگاه اول اقتصاد در ذیل عرصه زندگی یکی از حوزه های پیشرفت را شکل می دهد. اما به هیچ وجه نمی توان نگاه به این موضوع را در همین عرصه خلاصه کرد. اقتصاد رابطه دوسویه و متقابلی با مسائل مربوط در عرصه های دیگر از جمله عرصه معنویت دارد. به عبارت دیگر می توان تصدیق کرد که از سویی اثرات مسائل معنوی در اقتصاد قابل جستجوست و از سوی دیگر اثرات زمینه های اقتصادی در عرصه معنویت مشهود است. به عنوان مثال علاوه بر بحثهای مفصلی که در زمینه سرمایه معنوی در اقتصاد مطرح است، مسائل مهمی که در معارف اسلامی تحت عناوینی چون افزایش رزق، برکت و...مطرح شده است مسائلی هستند که نشان از وجود تاثیر عوامل معنوی در مسائل دنیایی و اقتصادی میدهد. از سوی دیگر رفتارها و گرایشات اقتصادی فراوانی وجود دارند که در کمال یافتن روح انسان و رشد معنوی او تاثیر دارد. نگاه خاص اسلام به دنیا به عنوان  مزرعه کشت و کار اعمال، جهت برداشت رشد و تعالی در آخرت ما را به این نکته متوجه می سازد که می توان از عوامل اقتصادی در زمینه پیشرفت در عرصه معنویت نیز بهره گرفت. هم چنین است عرصه های دیگر و روابط وثیق آنها با یکدیگر.

نکته بسیار مهم و اساسی دیگری نیز وجود دارد که مقام معظم رهبری در اولین نشست اندیشه های راهبردی به عنوان مسائل اصلی تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مطرح کردند و آن این است که نگاه ما به مسئله اقتصاد نباید یک نگاه مادی باشد. فهم و درک صحیح این مسئله نیاز به تامل و تفکر فراوان داشته و این ابتدای راهی است که در پیش رو داریم. مسائل اصلی این پیشرفت عبارتند از:

مسئله خدا و توحید و مبدا

مسئله آخرت و معاد

مسئله عدم تفکیک میان دنیا و آخرت

مسئله انسان

مسئله حکومت

مسئله عدالت

مسئله اقتصاد

نگاه غیر مادی به مسئله اقتصاد

همانطور که ملاحظه می شود این ها مسائلی هستند که در دهه عدالت و پیشرفت باید به عنوان مسائل اصلی در نظر گرفته شوند و به همین علت است که این حرکت را می توان جهاد اقتصادی نامید و نه توسعه اقتصادی. جهادی که سرآغاز و کمالش رضوان خداست، سلاحش علم و تلاش مخلصانه است، پاداشش هم دنیوی است و هم اخروی، مانعش نگاه مادی گرایانه است، زمینه اش حکومت اسلامی است، هدفش اجرای عدالت است و سربازش انسان معنوی است. انسانی که باید به کمالش و به سرآغازش برسد.

امید که در این دهه با نگاهی صحیح و پیروی و اطاعت از اسلام و با تلاشی خستگی ناپذیر و مخلصانه

در راه رشد و تعالی کشور و زمینه سازی جهت ظهور حضرت صاحب ارواحنا فداه رضوان خداوند را بدست آوریم.

(منبع: www.siasatema.com)