چکیده

انقلاب ایران به منزله گسستن یک رشته وابستگی به جهان خارج و خلق ثروت بود.

رهایی از سلطه خارجی و تصمیم‏گیری براساس منافع خود، از شعارهای محوری مردم در زمان پیروزی انقلاب اسلامی به شمار می‏رود.

قبل از انقلاب فروش نفت به شکل خام شرایط را به گونه‏ای ایجاد کرده بود که نهادهای خارجی تصمیم گیرنده اصلی بودند. سازمان سیا با ملی شدن صنعت نفت و در خطر دیدن منافع خود سریعاً زمینه را برای سقوط حکومت دکتر مصدق فراهم کرد. اما پیروزی انقلاب باعث پیدایش یک اعتماد به نفس ملی در کشور شد که این اراده یکی از ارکان محوری توسعه اقتصادی کشور به حساب می‏آید.

هنوز زمان زیادی از پیروزی انقلاب نگذشته بود که جنگ طولانی با عراق از سوی کسانی که منافع خود را درخطر دیدند، برما تحمیل شد که به دنبال آن بخش‏های مهمی از منابع کشور به هدر رفت. البته با تلاش بی‏وقفه ملت ایران این جنگ تحمیلی نیز نتوانست خدشه‏ای به توانمندی و باورهای آنها وارد سازد. بار دیگر آمریکا با تحریم‏های مختلف سعی در بی‏ثباتی اقتصاد کشور داشت اما گرما و حرارت انقلاب مانع از فشارهای خارجی شده و اثر آن را بر پیکره اقتصاد کشور کاهش داد.

در مورد دستاوردهای اقتصادی انقلاب اسلامی باید گفت: با گذشت تنها یک ربع قرن از زمان پیروزی انقلاب و با پشت سرگذاشتن شرایط و موانع مختلف و سخت، ایران امروزه در شرایطی است که در امور مختلف اقتصادی سربلند و در دنیای صنعتی امروزه، حرفی برای گفتن دارد.

سرانجام با توجه به اینکه انقلاب اسلامی ایران فرصتهای طلایی تولید ثروت را در اختیار مردم قرار داده است، چنانچه از این فرصتها به نحو مطلوب و با تدبیر شایسته استفاده شود، امید آن می‏رود که در آینده ایران در شمار کشورهای توسعه یافته قرار گیرد.

انقلاب شکوهمند اسلامی ایران دایرة‏المعارفی جامع از انقلاب‏های هدفمند و هوشمند انسانی و بشری و مجموعه‏ای توسعه‏ساز و ترکیبی از بی‏نهایت فرصت اقتصادی و استخراج ارزش افزوده از مختصات چهارگانه «عرض ، طول ، عمق و ارتفاع یا فضای» سرزمین کشورمان است. این انقلاب در حوزه اقتصادی از فرضیه خلق بی‏نهایت فرصت اقتصادی بهره برد زیربنایی‏ترین اصل برای هر گونه برنامه‏ریزی توسعه ، پیشرفت و رشد «داشتن قدرت برنامه‏ریزی و مدیریت خوداتکای منابع و عوامل توسعه و تولید» می‏باشد. متاسفانه امروزه عمده کشورهای دنیا به ویژه اکثریت کشورهای جهان سوم از اختیارات و قدرت کامل و توان مدیریتی خوداتکا و خودکفا برخوردار نیستند و نمی‏توانند سرنوشت اقتصادی و توسعه خود را تعیین کنند.

ادامه این روند ، فاصله توسعه‏یافتگی یا عقب‏ماندگی کشورهای جهان سومی یا در حال توسعه را از حالت «شکاف نسبی» به حالت «شکاف مطلق و غیرقابل ترمیم» تغییر داده است. این روند امروزه در بسیاری از اقتصادهای سیاسی به یک «فرایند» تبدیل شده است. این کشورها در بهترین و خوشبینانه‏ترین حالت اگر از قدرت قطعی اقتصادی بالاتری برخوردار باشد به دلیل پیوند یکطرفه با اقتصادهای صنعتی و چندملیتی نمی‏توانند به طور کامل ، منابع و عوامل توسعه و تولید را مدیریت کنند.

عنوان اقتصادهای درجه دوم و مدیریت غیرتوسعه‏ای و وابسته به این اقتصادها اطلاق می‏شود و در موفق‏ترین حالت می‏توانند به «توسعه مقیّد» یا «پیشرفت مقید» برسند و به حیات خلوت اقتصادی‏های درجه یک تبدیل شوند.

به همین خاطر شانس توسعه ، پیشرفت و رشد پایه در اختیار کشورهایی است که در حوزه اقتصای از خوداتکایی و اختیار کامل در مدیریت منابع و عوامل و هُنر استخراج ارزش افزوده اقتصادی برخوردار می‏باشند.

اوج ارزشمندی پیروزی انقلاب اسلامی ایران در حوزه اقتصاد به هدیه استقلال اقتصادی و واگذاری مدیریت منابع و عوامل اقتصادی در مختصات چهارگانه به ایرانیان اختصاص دارد هر چند این بخش نیز مظلوم مانده است و تا کنون به استثنای گزارشات اداری کمتر کارشناس اقتصادی یا سیاسی زحمت تحلیل و بررسی آثار، ارمغان‏ها و پیامدهای اقتصادی انقلاب اسلامی را متقبل شده است.

«هم‏سنجی» مدیریت اقتصادی و منابع تولیدی در مختصات اقتصاد فضای کشورمان به کشورهای منطقه و در حال توسعه نشان می‏دهد که خوشبختانه ایران با پیروزی انقلاب اسلامی از قویترین و اثربخش‏ترین استقلال اقتصادی برخوردار شد. مقایسه با موضوع ملی شدن صنعت نفت در تاریخ اقتصاد سیاسی ایران این حقیقت را ثابت می‏کند.

در ملی شدن صنعت نفت که به هر حال جایگاه خود را در تاریخ اقتصاد سیاسی ایران تثبیت کرده است ، فقط قدرت ظاهری بهره‏برداری از منابع نفتی در اختیار کشورمان قرار گرفت.

البته متأسفانه این رویداد تاریخی نیز به درستی تحلیل و ریشه‏یابی نشد و در مواردی مورد سوءاستفاده قرار گرفت و تحلیل ابزاری شد.

با مقایسه وهم دستاوردهای اقتصادی انقلاب اسلامی ایران با ملی شدن صنعت نفت ، این فرضیه ثابت می‏شود که انقلاب اسلامی در حوزه اقتصادی «بی‏نهایت فرصت ثروت‏سازی» را برای ملت ایران به ارمغان آورد که در زمینه‏های سخت‏افزاری و نرم‏افزاری قابل تحلیل است اما این دستاوردها به هیچ‏وجه تاکنون به درستی و به دقت تحلیل نشده است.

از واقعیت‏ها می‏توان غفلت کرد ولی نمی‏توان آنها را حذف کرد و غفلت ما دلیل نبود این واقعیت‏ها نیست. با این واقعیت‏ها می‏توان راه توسعه را یافت و به پیشرفت ، رشد و بالندگی رسید.

با ملی شدن صنعت نفت فروش آن در صورت استخراج در اختیار دولت قرار گرفت اما با پیروزی انقلاب اسلامی شکوهمند ایران ، تمامیت اقتصاد سیاسی کشور در واقع ملی شد.

به همین خاطر می‏توان فرضیه «خلق بی‏نهایت فرصت اقتصادی» را در پرتو پیروزی انقلاب اسلامی ایران ثابت کرد.

این فرصت‏ها در مختصات هندسی چهارگانه «طول ، عرض ، عمق و فضا» در بخش‏های صنعتی و کشاورزی و خدماتی و در دو بعد سخت‏افزاری (فیزیکی) و نرم‏افزاری (انسانی و علمی) و همچنین مدیریت و قدرت تصمیم‏سازی قابل و شایسته ارزیابی ، تحلیل ، نتیجه‏گیری ، تئوری‏سازی و برنامه‏سازی است و با احتساب هر مورد به تعداد زیادی از زیربخش‏های اقتصادی ، فرضیه بی‏نهایت فرصت اقتصادی قابل تبیین است.

مقایسه اقتصاد سیاسی ایران با اقتصاد سیاسی ونزوئلا در حوزه نفت و برخوردهای امریکا با این کشور نشان می‏دهد که دولت هوگوچاوز به دلیل تاکید بر استقلال نسبی ضعیفی در مدیریت منابع نفتی و سیاستگذاری اقتصادی نمی‏تواند موفق باشد و تحت سیطره غیرمستقیم واشنگتن قرار دارد اما اقتصاد سیاسی ایران نه فقط از این سیطره نجات یافت بلکه با تأکید بر حرکت و نهضت هوشمند و هدفمند شهروندان خود ، عالی‏ترین سطح استقلال اقتصادی را بهره می‏برد و خوشبختانه این نعمت بی‏نهایت فرصت توسعه و پیشرفت را هم برای شهروندان و هم برای اقتصاد سیاسی ایران فراهم کرده است.

اما آیا داشتن فرصت دلیل بر توسعه است؟

پایه‏ریزی اقتصاد مبنی بر قوانین اسلام یکی از دستاوردهای مهم انقلاب اسلامی است. در رژیم گذشته از آن جا که اعتقاد جدی به اسلام و قوانین و مقررات شرعی وجود نداشت. لذا در قلمرو حوزه اقتصادی نیز همانند سایر حوزه‏های سیاست‏ها و جهت‏گیری‏ها و قواعد و مقررات آن خارج از ضوابط شرعی و اسلامی بود. اصولاً رژیم طاغوت در حوزه‏های اقتصادی برای دین ، نقش و جایگاهی قایل نبود. اما حضرت امام خمینی(ره) همیشه با ردّ مکاتب اقتصادی غیراسلامی به ویژه دو مکتب برجسته سرمایه‏داری و کمونیستی ، بر حاکمیت بخشیدن به اقتصاد مبتنی بر اسلام تأکید می‏کردند. که خوشبختانه امروزه در موارد متعددی تحقق یافته است.

حمایت از اقشار محروم و مستضعف جامعه ، مقابله با فساد مالی و اقتصادی و  حمایت از تولیدات داخلی از رویکردهای هوشمند و هدفمند اقتصاد ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی است به داشتن فرصت و امکانات ، زیربنایی‏ترین و اساسی‏ترین نیاز پیشرفت و توسعه و آغاز تحول درفرایندها و روندهای اقتصادی ، ثروت‏سازی و استخراج ارزش افزوده اقتصادی است.

در صورت خلق فرصت‏های پایدار ، قدرت برنامه‏ریزی و مدیریت ثروت‏سازی افزایش می‏یابد و هدفگذاری برنامه‏های توسعه مختلف‏المدت با اطمینان و اعتماد همراه خواهد شد.

نتایج و دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه اقتصادی و عمرانی نشان می‏دهد که در مواردی بیش از 25 برابر پیشرفت حاصل شده است محرومیت‏زدایی از مناطق روستایی در اولویت قرار گرفته و در حوزه کشاورزی میزان تولید محصولات کشاورزی تا بیش از 70 میلیون تن رسیده است که تا 200 میلیون تن نیز قابل افزایش است. تولیدات محصولات باغی از 9،4 میلیون تن در سال 1360 به 2،13 میلیون تن رسیده است. در 10 سال آینده میزان تولید محصولات باقی به 20 میلیون تن خواهد رسید.

در حوزه صنعت و معدن نیز اول قدرت مدیریت و برنامه‏ریزی برای «استخراج و فراوری، اکتشاف منابع جدید در اختیار ایرانی‏ها قرار گرفت و کشورمان امروزه صاحب استراتژی توسعه صنعتی شده است. صنعت کشور از ویژگی مونتاژ یکجانبه رها شد و امروزه در خیلی از صنایع به ویژه صنایع هوا و فضا، خودرو ، فولاد، مصالح ساختمانی ، سدسازی صنایع دارای فناوری بالا، نفت ، گاز، پتروشیمی ، کشاورزی ، کشتی‏سازی ، از توان و قدرت جاذبه خوبی برخوردار است.در زمینه ارتباطات ، زیربناهای مخابراتی موردنیاز تا 10 سال آینده از هم اکنون ایجاد شده است. گسترش دانشگاه‏ها و افزایش ضریب فارغ‏التحصیلی شهروندان ایرانی از دانشگاه‏ها اعتماد به نفس ملی و امکانات بالقوه و بالفعل را در اختیار اقتصاد سیاسی کشورمان قرار داده شد. امروزه با قاطعیت می‏توان گفت که اقتصاد ایران در مرحله خیز و رسیدن به درجات  بالاتری از توسعه یافتگی اقتصادی قرار دارد.

پیمایش سرزمینی اقتصاد ایران نشان می‏دهد که بازارهای پنجگانه اقتصاد کشورمان شامل «پول ، سرمایه ، کالا کار، رسانه» از ظرفیت‏های بسیار گسترده‏ای برای رشد ، بالندگی و پیشرفت برخوردار هستند.

در بازار کار که در سالهای اخیر به اعتقاد عده‏ای از کارشناسان در وضع بحرانی قرار دارد و از سال آینده جدی خواهد شد، به راحتی می‏توان از فرضیه امکان ایجاد ده میلیون فرصت شغلی در کوتاه مدت دفاع کرد.

به راستی اگر هر قطره آب ، هر وجب خاک ، هر واحد فضا و هر لحظه زمان و هر فرد نیروی انسانی که فرصت برای پیشرفت و استخراج ثروت و ثروتمندی شهروندان هستند به خوبی استفاده شود آیا فرضیه ده میلیون فرصت شغلی موضوعی عجیبی خواهد بود؟

در بازار پول و سرمایه کشور با پیروزی انقلاب اسلامی ، مناسبات این دو بازار دگرگون و بر اساس آموزه‏ها و الگوهای نظام بانکداری اسلامی و قانون بانکداری غیر رسوبی متحول شد.

اگر این قانون به‏طور کامل اجرایی شود بدون شک ایران از قویترین و هدفمندترین بازار پول و سرمایه برخوردار خواهد شد و در این صورت «اشتغال کامل»، بالای 98 درصد نیروی فعال به یک اصل پایدار و ثابت تبدیل می‏شود.

برای اینکه با حذف نرخ بهره ، رفتار بانکها و بازار پول نیز براساس نرخ سود و ریسک سرمایه‏گذاری تنظیم خواهد شد و بازار پول در خدمات بازار سرمایه خواهد بود. البته این مسئله را باید توجه داشت در هیچ اقتصادی داشتن فرصت و امکانات و معادل توسعه یافتگی نیست بلکه احتمال موفقیت و ابزار پیشرفت فراهم می‏کند.

بنابراین توقع تحقق توسعه یکپارچه اقتصادی با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در ابتدای پیروزی این نهضت غیرمنطقی است اما انتظار تلاش هدفمند و هوشمند هم امری اقتصادی و منطقی و هم حق شهروندان ایرانی است.

اقتصاد سیاسی ایران 8 سال دفاع مقدس و غیرتمند را پشت سر گذاشته و با کمال افتخار هزینه آن را تامین کرده است و سپس از 5،1 دهه سازندگی و نوسازی نرم‏افزاری و سخت‏افزایی، امکان «خیر اقتصادی» و ورود به مرحله نوین فرایند توسعه  یافتگی را فراهم کرده است.

بی‏تردید با این امکان و خیز اقتصادی می‏توان «استقلال تمامیت اقتصادی ایران» را به «تمامیت مزیت اقتصادی» تبدیل کرد و این حق شهروندان ایرانی است که از مسؤلان اقتصاد سیاسی کشوری تحقق آن را طلب کنند.

بی‏نهایت فرصت اقتصادی ناشی از پیروزی انقلاب اسلامی شکوهمند ایران امروزه نیاز به حفاظت و حراست دارد.و باید در ربع قرن دوم حیات طیبه انقلاب اسلامی، «بی‏نهایت فرصت اقتصادی» به «بی‏نهایت مزیت اقتصادی» تبدیل شود.

برای تحقق این آرمان و تبدیل این فرصت‏ها به واقعیت‏های اقتصادی بازارهای اقتصادی چهارگانه «پول و سرمایه ، کار و کالا» باید وارد فزایند توسعه هوشمند و هدفمند شوند و به بازاری توسعه یافته تبدیل گردند و این اهداف ، قابل تحقق است. اما چه باید کرد؟ بازارهای اقتصادی کار، کالا، پول و سرمایه براساس تقسیم کار وظایف تخصصی شکل گرفته‏اند و هر کدام وظایف سیاست‏های کالاها ، خدمات معین، مکمل و مشخص را تهیه و عرضه می‏کنند.

سرنوشت توسعه اقتصادی ایران و تبدیل فرصت‏های اقتصادی انقلاب به مزیت‏های اقتصادی در فرایندهای جهانی به توسعه هوشمند طبیعی (به چهار هوش مصنوعی) بازارهای چهارگانه وابسته است و امروزه با گسترش تبلیغات و نقش رسانه‏ها در تحولات اقتصادی، اقتصاد رسانه‏ها نیز در تحولات و توسعه اقتصادی نقش ایفا می‏کند و باید به توسعه اقتصاد رسانه‏ها نیز توجه کرد.

بازار کار:

بازار کار ایران شامل طرف‏های عرضه و تقاضای خدمات نیروی انسانی فعال و جویای کار است.

اگر همه فرصت‏های اقتصادی کشور در قسمت‏های (نفت و گاز و معادن) کشاورزی ، صنعتی ، خدماتی فضایی، در سراسر کشور به طور آزمایشی مورد توجه و برنامه‏ریزی قرار گیرد و بازار کار اقتصاد کشور فعال و هوشمند تحول یابد ، پیش از ده میلیون فرصت شغلی قابل استخراج است.امروزه به راحتی می‏توان از فرضیه تقاضای نامحدود نیروی کاری در اقتصاد ایران بحث کرد.تحقق این اهداف و فرضیه‏ها وظیفه بازار کار کشور است. البته بازار کار کشور به خاطر مشکلات ساختار جوان جمعیت کشور و واردات افسار گسیخته در حال حاضر، با معضلاتی روبروست اما با این فرصت‏ها و خلق مزیت‏ها می‏توان به راحتی این مشکلات را به نعمت‏ها تبدیل کرد.

بازار پول

باتصویب قانون بانکداری بدون ربا بازار پول کشور با انقلاب بانکی و پولی همراه شد. با حذف نرخ بهره، نظام بانکی کشور به اقتصادی‏ترین بازار تبدیل شده است.بازار پول کشور باید علاوه بر متنوع کردن کالاها و خدمات پولی هزینه خرید این خدمات و کالاها را نیز کاهش دهد تا با فراهم کردن هوشمند نقدینگی بخشهای تولیدی به رشد توسعه اقتصادی کشور کمک کند استقلال نسبی بانک مرکزی، مدیریت جامع بازار پول و تشکل‏های پولی و اعتباری غیردولتی ، صندوق‏های قرض‏الحسنه و غیره، تفکیک بازار پول و سرمایه ، کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی ، گسترش بانکداری الکترونیکی از مواردی است که به پیشرفت بازار پول کشور کمک می‏کند.

بازار سرمایه

بازار سرمایه یا بورس بازاری است که براساس نرخ سود مورد انتظار سرمایه‏گذاری‏ها و طرح‏های اقتصادی فعالیت رفتار می‏کند. بازار سرمایه در رقابت مکمل با بازار پول و توسعه تولیدات را هدف‏گیری می‏کند و شاخص توسعه کارایی بازار سرمایه با شاخص رشد و توسعه فعالیت‏های سرمایه‏گذاری و تولیدی ارتباط و همبستگی مستقیم دارد. گسترش تنوع کمی و کیفی کالا و خدمات سرمایه‏ای و مالی ، توسعه جغرافیایی بازار بورس و تفکیک نظام مدیریتی و نظارتی بازار سرمایه از بازار پول و استقلال بازار پول و سرمایه از طرح‏های مهم برای توسعه هدفمند و هوشمند بازار سرمایه است.

بازار کالا

بازار کالا و خدمات شامل طرفهای عرضه و تقاضای محصول است. این بازار به دلیل 8 سال جنگ تحمیلی و تحریم‏های اقتصادی تاکنون نتوانسته است از ظرفیت‏های خود بهره‏برداری کند. و تاکنون گرفتار نرخ تورم دو رقمی و نرخ رشد پایین بوده است.اما اگر رشد تولید بر رشد نقدینگی پیشی بگیرد نرخ تورم را می‏توان حتی منفی کرد.

اگر بازارهای کالا ، پول و سرمایه در خدمات توسعه اقتصادی و تولید باشند بدون شک با رشد دو رقمی تولید ملی و داخلی ، نرخ تورم کاهش می‏یابد با هدفمند شدن بازار کالا متناسب با زمان و مکان عرضه کالاها و خدمات و تقاضای آنها، تولیدات اقتصادی نیز هدفمند خواهد شد و بستر برای تولید مزیت محور و جهان تراز ایجاد می‏شود.

کارایی ، هوشمندی و هدفمندی ، بازارهای پول ، سرمایه ، کالا و کار مقدمه و پیش‏نیاز تبدیل بی‏نهایت فرصت اقتصادی انقلاب «بی‏نهایت خلق مزیت اقتصادی» در ربع قرن دوم انقلاب ، برنامه چهارم و چشم‏انداز 20 ساله است.

برخی منابع مورد استفاده:

1. ملکب، بهنام. اقتصاد سیاسی ایران، انتشارات نورعلم و قانون، 1382.

2. گزارش اقتصادی سالهای مختلف، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.

3. بررسی عملکرد اقتصادی بخشهای صنعتی، کشاورزی و خدماتی سازمان مدیریت و برنامه‏ریزی سالهای مختلف

4. بررسی عملکرد دولت سازندگی، سازمان مدیریت و برنامه‏ریزی، شمس‏الدین حسینی و دکتر میرزاد، 1378.

5 . عملکرد سال نهضت خدمت رسانی منتشر شده از سوی سازمانهای مختلف در سال 1382.

6. سالنامه آماری مرکز آمار ایران 1381.

7. اخبار و برنامه‏های دریافتی از خبرگزاریها، رسانه‏های دیداری و شنیداری به مناسبت بیست و پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، بهمن 1382.

 بررسي جايگاه تبليغات ( رسانه اي و فردي)در اقتصاد سرمايه داري و مقايسه آن با مباني فكري اقتصادي اسلامي.