حسن بصری یکی از مقدس مابهای زمان حضرت علی علیه‏السلام بود، مقدس نبود، ولی خود را در قالب قدس و زهد، نشان می‏داد، به گونه‏ای که به عنوان یکی از پارسایان معروف هشتگانه آن روز (زهاد ثمانیه )به شمار می‏آمد.
او در نماز و روزه و ذکر و تسبیح و اموری از این قبیل، در ظاهر، عجیب بود، ولی در مسائل سیاسی و رهبری، خود را کنار می‏کشید و آن را مخالف زهد و پارسائی می‏دانست.
در ماجرای جنگ جمل که در بصره واقع شد، و آن را بیعت شکنان دنیا پرست بر ضد امام علی علیه‏السلام پدید آوردند، بر کنار بود، بلکه گاهی با عنوان کردن خونریزی و مسلمان کشی آن را خلاف اسلام قلمداد می‏نمود.
روزی علی علیه‏السلام از کنار حسن بصری گذشت، دید مشغول وضو گفتن است ولی در ریختن آب بخاطر اینکه اسراف نشود وسواس داشت )امام به او فرمود: ای حسن! وضو را پر آب بگیر .
حسن بصری با کمال گستاخی گفت: ای امیرمؤمنان! تو دیروز (در جنگ جمل )کسانی را کشتی که به یکتائی خدا و رسالت پیامبر اسلام (ص)گواهی می‏دادند و نمازهای پنجگانه را بجای می‏آوردند، و وضوی پر آب می‏گرفتند .
امام علی علیه‏السلام فرمود: اگر چنین بود پس چرا تو دشمنان ما را یاری نکردی ؟ چرا کنار کشیدی ؟ .
حسن بصری گفت: آری درست است، من کنار کشیدم، علتش این بود، من شک نداشتم که مخالفت از یاری عایشه کفر است، در اولین روز جنگ، غسل کردم و حنوط بر خود پاشیدم و اسلحه برداشتم، هنگامی که به محلی از خزیبه رسیدم، صدای منادی به گوشم خورد که به من گفت: ای حسن! کجا می‏روی ؟ برگرد که قابل و مقبول هر دو در دوزخ هستند، من وحشت زده به خانه برگشتم، روز دیگر نیز بر خود حنوط پاشیدم و اسلحه برداشتم و به سوی میدان حرکت کردم، باز همان ندا را شنیدم که ای حسن! قاتل و مقتول، هر دو در آتشند، از این رو کنار کشیدم و در جنگ شرکت ننمودم.
علی علیه‏السلام به او فرمود: راست گفتی، ولی آیا می‏دانی که آن منادی چه کسی بود ؟ او برادرت شیطان بود، و در حقیقت راست می‏گفت، زیرا قاتلین و مقتولین سپاه جمل (که بر ضد سپاه اسلام می‏جنگیدند )همه در آنش دوزخ هستند (165).
به این ترتیب، امام علی علیه‏السلام با قاطعیت جلو آن مقدس ماب زاهد نما را گرفت، و این درس هشدار دهنده را در همه تاریخ به به مسلمین حقیقی داد که گول فریبکاران را نخورند، و از صحنه‏های جنگ با باطل، کنار نکشند، و وسوسه در این مورد، وسوسه شیطانی است که باید شدیدا از آن دوری کرد، و در این رهگذر فریب هیچکس را نخورد.