عبدالله بن حذافه از کسانی است که در آغاز کار که پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم مشرکان مکه را دعوت به دین خدا می‏کرد، مسلمان شد و از یاران فداکار حضرت به شمار آمد. وی در سال پنجم بعثت پیغمبر که تعداد مسلمانان اندک و سخت تحت فشار و شکنجه کفار قریش قرار داشتند، همراه هشتاد مسلمان دیگر به فرمان رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم رهسپار کشور حبشه شد، و به پادشاه مهربان آنجا نجاشی پناهنده گردید. بعد از آنکه کار دعوت پیغمبر بالا گرفت و مسلمانان مخالفان خود را سرکوب کردند مراجعت نمود و از افسران رشید اسلام گشت.
عبدالله بن حذافه مردی شوخ طبع و بذله‏گو بود، بارها با پیغمبر نیز با کمال ادب مزاح می‏کرد، و با شیرین کاریهای خود اصحاب را مسرور می‏نمود.
شهامت و پایمردی و صراحت لهجه عبدالله بن حذافه مشهور خاص و عام بود. عبدالله در اغلب جنگهای زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم شرکت داشت و رشادتها از خود نشان داد. بعد از رحلت پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم نیز در جنگهای سوریه و فتح مصر فداکاریها نمود.
در سال ششم هجری که پیغمبر بزرگوار اسلام نامه‏هائی به پادشاهان و زمامداران کشورهای همجوار شبه جزیره عربستان نوشت و آنها را دعوت بدین اسلام فرمود، از جمله عبدالله بن حذافه را به سفارت نزد خسروپرویز شاه ایران اعزام داشت تا رسالت پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم را به وی ابلاغ نماید و نامه حضرت مبنی بر دعوت خسرو به دین مقدس اسلام را به او تسلیم کند.
عبدالله در زمان جاهلیت بارها به دربار ایران آمد و رفت کرده و از نزدیک با رسوم پادشاهی ایران آشنا بود. بعلاوه شخصاً مردی شجاع و افسری لایق و رشید بود و به همین جهت نیز برای آن کار بزرگ انتخاب گردید.
هنگامی که عبدالله بن حذافه وارد دربار خسروپرویز شد، سفیر دولت روم نیز در مجلس حضور داشت. سفیر دولت روم آمده بود تا قرارداد تحمیلی شکست ایران از قوای روم فیمابین پادشاه ایران و هیراکلیوس امپراطور روم را امضاء کند. عبدالله بن حذافه با وقار و سادگی مخصوص مسلمانان صدر اسلام، بدون تعظیم و انجام تشریفات درباری، وارد مجلس خسروپرویز شد، و در پاسخ اعتراض رئیس تشریفات درباری، وارد مجلس خسروپرویز شد، و در پاسخ اعتراض رئیس تشریفات گفت: در دین ما تعظیم و کرنش و ذلت و خضوع فقط برای خداوند و در مقابل او باید به عمل آورد، و در موارد دیگر اکیداً قدغن است!
خسروپرویز دستور داد نامه پیغمبر را که پوست تا کرده‏ای بود از دست عبدالله بن حذافه بگیرند و برای وی بخوانند، و ترجمه کنند، ولی عبدالله حاضر نشد نامه را به کسی بدهد و گفت: من از جانب پیغمبر اسلام مأموریت دارم که شخصاً نامه را به شاه تسلیم نمایم.
خسروپرویز که این شهامت و صراحت را از عبدالله دید، دستور داد جلو بیاید و شخصاً نامه پیغمبر را به وی تسلیم کند. عبدالله هم نزدیک رفت تا پهلوی تخت زرنگار خسرو رسید سپس با اراده و دلی سرشار از ایمان و خلوص نامه را به دست پادشاه ایران داد.
خسروپرویز نامه را به دست مترجم داد که آنرا بخواند و برای وی ترجمه کند. همین که مترجم نامه را گشود و جمله نخست آنرا من محمد رسول الله الی کسری عظیم الفرس، اسلم تسلم، فان ابیت فعلیکم اثم الفرس بدین گونه ترجمه کرد: نامه‏ای است از محمد پیغمبر خدا به خسرو بزرگ ایران! اسلام بیاور تا رستگار شوی و اگر سر باز زدی گناه سقوط ایران به گردن تست. خسرو که از باده غرور و تجملات سلطنت سرمست بود، و از طرفی هم در حضور سفیر دولت روم مشغول تنظیم و بستن قرارداد تحمیلی بود، سخت برآشفت و تاب نیاورد بقیه نامه خوانده شود. لذا با خشم نامه رسول خدا را از دست مترجم گرفت و قدری از آنرا درید سپس مچاله کرد و به زمین افکند، آنگاه عبدالله بن حذافه سفیر پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم را مخاطب ساخت و گفت: شخصی که خود رعیت من است نام خود را پیش از نام من می‏نویسد؟ برگرد و در اینجا درنگ مکن!
در آن زمان قسمت عمده شبه جزیره عربستان جزو مستعمرات ایران بود و شاه ایران نمی‏توانست باور کند که پیغمبر خاتم در مستعمره او پرورش یابد و از قلمرو او قد علم کند و تاریخ جهان را دگرگون سازد.
عبدالله بن حذافه بی‏درنگ مدائن پایتخت خسروپرویز را ترک گفت و با شتاب به مدینه آمد و ماجرا را به عرض پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم رساند.
چون پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم در این نامه خسروپرویز را تهدید کرده بود که اگر از قبول اسلام سر باز زند گناه سقوط ایران بگردن اوست، وقتی از عکس‏العمل خسرو آگاه شد فرمود: با دریدن نامه من، طومار ملک و سلطنت خود را پاره کرد. و می‏دانیم چنان شد که آن حضرت خبر داده بود...
در زمان خلیفه دوم که سپاه اسلام در سوریه با قشون روم می‏جنگید، در نبرد قیساریه عبدالله بن حذافه افسر رشید اسلام با هشتاد سرباز به دست رومیان اسیر شدند. وقتی آنها را نزد فرمانده سپاه روم بردند، به عبدالله پیشنهاد کرد به کیش نصارا درآید و مسیحی شود. عبدالله بن حذافه پیشنهاد فرمانده نصارا را رد کرد.
فرمانده سپاه روم می‏دید که اگر این افسر رشید نصرانی شود و از دین اسلام برگردد، بقیه اسیران مسلمین هم از وی پیروی نموده مسیحی می‏شوند، و این خود پیروزی بزرگی برای سپاه روم خواهد بود.
فرمانده رومی دستور داد عبدالله را به چوبه دار بستند تا او را تیرباران کنند، ولی عبدالله بن حذافه در روی چوبه دار و مقابل تیراندازان دشمن، با خونسردی و رشادت رومیان را می‏نگریست و احساس هیچگونه ناراحتی نمی‏کرد!
فرمانده گفت او را فرود آورید، سپس به فرمان وی دیگ بزرگ مسی آوردند و مقادیر زیادی روغن زیتون در آن ریختند و روی آتش نهادند تا کاملاً به جوش آمد. آنگاه رو کرد به عبدالله و گفت: اگر به دین ما نگروی تو را در این دیگ جوشان می‏افکنم، و چون عبدالله ایستادگی نشان داد، به دستور فرمانده رومیان یکی از سربازان اسیر مسلمان را آوردند و به میان دیگ افکندند و چندان نگاه داشتند تا پیش روی عبدالله پخت و گوشت از استخوانش جدا شد، سپس مجدداً به وی پیشنهاد کردند به کیش نصارا درآید تا از این شکنجه دردناک نجات یابد.
عبدالله همچنان پایداری کرد و از قبول پیشنهاد تحمیلی رومیان امتناع ورزید. به دستور فرمانده رومیان، عبدالله را نزدیک بردند تا به میان دیگ جوشان بیفکنند. عبدالله از شنیدن این دستور و دیدن دیگ جوشان گریست. رومیان شادی کنان گفتند: سرانجام افسر مسلمان ناتوان شد و از سرنوشت خود می‏گرید. فرمانده دستور داد عبدالله را برگردانند شاید اکنون به زانو در آمده، حاضر شود به کیش نصارا درآید، و تن به پیشنهاد آنها بدهد. ولی عبدالله رو به فرمانده رومیان کرد و با لحن گیرائی که حاکی از عزم و اراده محکم او بود گفت: گمان مکن از این که دستور دادی که مرا به میان دیگ بیفکنند عاجز شدم و گریستم. نه، موضوع این نیست!
من چون دیدم هم اکنون در راه خدا به چنین سرنوشت دردناکی مبتلا می‏شوم که نزد خداوند پاداش بزرگ دارد، گریستم و افسوس خوردم که چرا یک جان دارم، و پیش خود می‏گفتم ای کاش صد جان داشتم که بدین گونه در راه خدا و دین مقدس اسلام نثار کنم! فرمانده قشون روم که می‏دید سخنان عبدالله ناشی از صداقت و ایمان قوی اوست، از این که این مرد در جلو دیگ جوشان قرار گرفته و مرگ را در یک قدمی خود می‏بیند و با این وصف چنین سخنانی به زبان می‏آورد، در شگفت ماند و در دل به وی آفرین گفت و خواست که بهانه‏ای پیدا کند و از کشتن افسر شرافتمند و از جان گذشته‏ای چون وی درگذرد.
فرمانده رومی به رسم پادشاهان و سران و فرماندهان نصارای روم، به عبدالله گفت: نزدیک بیا سر مرا ببوس تا تو را آزاد کنم. بوسیدن سر پادشاهان و امرا یا فرماندهان نظامی نصارا نشانه ذلت و خضوع در برابر وی و بزرگداشت او بود. عبدالله بن حذافه که این معنی را می‏دانست گفت: نه! نمی‏بوسم و تن به ذلت نمی‏دهم و آبروی مسلمانان را نمی‏برم!
فرمانده قشون روم گفت: پس به کیش ما درآی تا یکی از دختران خود را به همسری تو درآورم. عبدالله گفت: مسیحی نمی‏شوم، و دخترت را هم نمی‏خواهم!
فرمانده رومی گفت: اگر به پیشنهاد من تن در دهی تو را در ملک و مقام خود سهیم خواهم کرد. عبدالله گفت: این را هم نمی‏خواهم.
فرمانده نصارا که از سرسختی این افسر رشید مسلمان در برابر اطرفیان خود ناراحت و خشمناک شده بود، و می‏خواست هر طور شده عبدالله را حاضر کند که تن به این کار بدهد و سر او را ببوسد، گفت: اگر سر مرا بوسیدی هم خودت و هم اسیران مسلمین را آزاد می‏کنم.
عبدالله بن حذافه که با چشم خود دید چگونه رومیان یکی از سربازان اسیر مسلمان را زنده به میان دیگ روغن زیتون جوشیده افکندند تا به کلی پخته و اعضاء بدنش از هم متلاشی شد، از شنیدن آزادی بقیه اسیران شاد شد و با شور و شوق از فرمانده پرسید، آیا همه اسیران را که هشتاد سرباز هستند، یکجا آزاد آزاد می‏کنی؟ فرمانده گفت: آری.
عبدالله گفت: با این شرط حاضرم. سپس جلو رفت و سر فرمانده را بوسید و او نیز چنانکه قول داده بود عبدالله را با تمامی اسیران آزاد ساخت.
وقتی عبدالله و سربازان آزاد شده وارد مدینه شدند، و به ملاقات خلیفه رفتند، خلیفه که از ماجرای آنها مطلع شده بود، برخاست و سر عبدالله را بوسید! بعد از این ماجرا بزرگان صحابه پیغمبر صلی الله علیه و آله وسلم گاهی با عبدالله شوخی می‏کردند و می‏گفتند: خوب، سرانجام سر مرد بیگانه‏ای را بوسیدی؟! عبدالله هم می‏گفت: آری ولی با آن بوسه هشتاد سرباز اسلام را از خطر مرگ نجات دادم.(14)