روزی عثمان در آستانه مسجد نشسته بود. شخص فقیری به نزدش آمد و از او کمک مالی خواست. عثمان دستور داد. پنج درهم به او بخشیدند. فقیر گفت: این مبلغ برایم کافی نیست. مرا به کسی راهنمایی کن که مبلغ بیشتری به من کمک کند.
عثمان گفت: برو پیش آن جوانان که می‏بینی و با دست خود اشاره به گوشه‏ای از مسجد کرد که حضرت امام حسن و امام حسین علیهما السلام و عبدالله بن جعفر در آنجا نشسته بودند.
مرد فقیر پیش آنها رفت. سلام داد و اظهار حاجت نمود.
امام حسن علیه‏السلام به خاطر اینکه از رحمتهای اسلام سوء استفاده نشود، پیش از آنکه به او کمک کند فرمود:
- ای مرد! از دیگران درخواست کمک مالی فقط در سه مورد جایز است:
1- دیه‏ای که انسان بر ذمه دارد و از پرداخت آن عاجز است.
2- بدهی کمر شکن داشته باشد و از پرداخت آن ناتوان باشد.
3- مسکین و درمانده گردد و دستش به جایی نرسد.
کدام یک از این سه مورد برای تو پیش آمده است؟
فقیر گفت: اتفاقاً گرفتاری من در یکی از این سه مورد است امام حسن علیه‏السلام پنجاه دینار و امام حسین علیه‏السلام چهل و نه دینار و عبداله بن جعفر چهل و هشت دینار به او دادند.
مرد فقیر برگشت و از کنار عثمان خواست بگذرد. عثمان پرسید:
- چه کردی؟
فقیر پاسخ داد: پیش تو آمدم و پول خواستم. تو هم مبلغی به من دادی و از من نپرسیدی این پولها را برای چه می‏خواهی؟ ولی نزد آن سه نفر که رفتم وقتی کمک خواستم، یکی از آنان (امام حسن) پرسید: برای چه منظوری پول درخواست می‏کنی؟ و فرمود: تنها در سه مورد می‏توان از دیگران کمک مالی درخواست نمود. (دیه عاجز کننده، بدهی کمر شکن و فقر زمین گیر کننده). من هم گفتم گرفتاریم یکی از آن سه مورد است. آن گاه یکی پنجاه دینار و دومی چهل و نه دینار و سومی چهل و هشت دینار به من دادند. عثمان گفت: هرگز نظیر این جوانان را نخواهی یافت! آنان کانون دانش و حکمت و سرچشمه کرامت و فضیلتند.(24)