یکی از یاران پرهیزکار امام علی علیه السلام به تام همام گفت:
یا امیر المومنین! صفات پرهیزکاران را برای من بیان کن، به گونه‏ای که آنان را با چشم خود ببینم.
علی علیه السلام در پاسخ او کمی درنگ کرد و سپس فرمود: ای همام! از خدا بترس و نیکوکار باش که خداوند همواره با نیکوکاران است.
همام از سخنان امام قانع نشد و اصرار کرد ویژگی‏های پرهیزکاران را بیان کند. امام علیه السلام بر خاست ضمن یک خطبه ویژگی‏های پرهیزکاران را بیان نماید. پس از ستایش خداوند فرمود:
خدای سبحان آفریدگان را در حالی آفرید که از اطاعتشان بی نیاز بود و از نا فرمانی آنان در امان بود نه معصیت گناهان به خدا زیان می‏زند و نه اطاعت مومنان برایش سودی دارد، روزی بندگان را تقسیم نمود و هر کدام را در جای خویش قرار دارد.
اما پرهیزکاران در دنیا دارای فضیلت های برترند؛
سخنانشان راست، پوشش آنان میانه روی، و راه رفتنشان با تواضع و فروتنی است، چشمان خود را بر آنچه خدا حرام کرده می‏پوشانند، و گوشهای خود را وقف دانش سودمند کرده‏اند...
حضرت بیش از یک در صد مورد از ویژگی های پرهیزکاران را برای آن شمرد و برنامه شبانه روزی آنان را بیان نمود.
هنگامی که همام ویژگی های پرهیزکاران را از زبان علی علیه السلام شنید هنوز سخن امام تمام نشده بود، وی چنان تحت تاثیر قرار گرفت که یک دفعه فریاد زد و بی هوش بر زمین افتاد و جان داد.
علی علیه السلام فرمود:
سوگند به خدا! من از این پیشامد بر همام می‏ترسیدم. سپس دستور داد او را برای دفن آماده کنند.
آنگاه فرمود:
هکذا تصنع المواعظ البالغه باهلا: اندرزهای رسا این گونه بر دل های پندپذیر اثر می‏گذارد.
شخصی گفت:
یا امیر المومنین! پس چرا با تو چنین نکرد، مانند همام تحت تاثیر قرار گیرید؟
علی علیه السلام در پاسخ فرمود:
وای بر تو! هر اجلی وقت معینی دارد که از آن جلو نمی‏افتد و علت مشخصی دارد که از آن تجاوز نمی‏کند. آرام باش و چنین سخن مگو که شیطان این سخن را بر زبانت آورده است.(58)
آن شخص می‏خواست بگوید مرگ همام به سبب موعظه نیست بلکه تصادفی بود و گرنه در تو نیز اثر می‏گذاشت.
امام علی علیه السلام فرمود:
این سخن شیطان است. زیرا توان و قدرت انسان یک سان نیست، و مرگ هر کس علت خاصی دارد و علت مرگ من چیز دیگرشهادت‏باشد، که والاتر از این مرگ است.