اشتها را تحریک می‏کنم و اختلالات معدی را از بین می‏برم. برای درمان کاببوس، لقوه و بی حسی اعضا مفیدم. دوست صمیمی کبد هستم.
فارسی من خارگوش و مروه است، ولی در داروخانه‏ها و عطاریها به من افسنتین می‏گویند. در کتب قدیم کشوتا و شیخ رومی به من لقب داده‏اند، عربی من فترق است و در مصر به یک نوع من دسیسه و کوهی مرا ربل گویند. ترکی من قوت اوذی است، گیاه من بین بوته و درخت بوده و گل آن شبیه گل با بونه گاو چشم است. من دارای انواع و اقسام خراسانی، نبطی، رومی، سویسی، بلژیکی و فرانسوی هستم. یک نوع من که در سواحل دریای مازندران از گیلان تا آستارا می‏روید، در اطراف رشت به آن واش و گنداوش گویند و گیلانیان جوشانده آن را به مقدار کم برای رفع اختلالات معدی و زیاد شدن اشتها و درمان یبوست می‏نوشند. من دارای طعمی تلخ بوده، و ایرانیان تلخی مرا شبیه تلخی صبر می‏دانند و در کتاب مقدس انجیل تلخی حقیقت را به تلخی من تشبیه کرده‏اند. وقتی گیاه من گل کرد، بایستی ان را چید و در سایه و جای خنک آویزان کرد تا خشک شود. نوع وحشی من مفیدتر از انواع پرورش یافته است.
پزشکان و داروسازان سنتی ایران مرا داروی ضد کرم و مقوی معده و اشتها ا ور می‏دانستند. من مسهل صفرا و با اسطو خودوس و افتیمون مسهل سودا بوده، برای سردرد، لقوه، فلج، و بی حسی اعضا مفید می‏باشم. برای درمان کابوس، سرگیجه، مالیخونا نیز سودمندم. دوست کبد و درمان ورم طحال و رحم می‏باشم و مرا برای درد اعصاب و بواسیر و ورم چشم تجویز می‏کنند.
من با اینکه قاعده آور نیستم، برای دخترانی که به علت ضعف دچار یائسگی پیشرش شده‏اند، مفید بوده و عادت ماهانه زنان را منظم می‏کنم. چون مرا ساییده، در پارچه کتان بسته و آن را در آب جوش فرو برده روی پلک چشم بگذارند، لکه‏های قرمز چشم را که در اثر ضربه پیدا شده باشد، برطرف می‏کنم. زیرا من خون را به سوی خود جذب می‏کنم، ضماد پخته من برای درد چشم پیدا می‏شود نافع است.
چون برگ بوته مرا در آب یا الکل و یا روغن بجوشانند، و با آن گوش را بخور دهند، درد آن را ساکت می‏کنم و ورم بناگوش را التیام می‏دهم و چرک و عفونت گوش را از بین می‏برم. چکاندن جوشانده من برای سنگینی و عفونت گوش که در اثر آب رفتن در آن پیدا شده باشد نافع است.
من ضد عفونی کننده و کرمکش قوی و ضد حشره می‏باشم. گذاشتن من در صندوق و کمد مانع بید زدن لباس می‏شود، و چنانچه مرابا مرکب مخلوط کرده، و با آن کتاب بنویسند، مانع تغییر رنگ آن شده و اوراق آن را از شر حشرات و موش محفوظ می‏دارم. اگر مرا با روغن مخلوط کرده، بربدن بمالید پشه و مگس به شما نزدیک نخواهد شد.
در گذشته که پنی سیلینم و داروهای میکروبکش کشف نشده بود، من بهترین داروی ضد میکروب بوده و در مواقع شیوع امراض مسری مانند طاعون مرا تجویز می‏کردند. من تب بر و ضد یرقان بوده و برای جلوگیری از آب آوردن نسوج به کار می‏روم. من در درمان اسهال مزمن معجزه می‏کنم و ضد نفخ می‏باشم و برای امراض نوبه‏ای سود فراوان دارم، ضماد پخته نمک زده من در روی زخمهای عفونی و گنده تاول، اثر ضد عفونی کننده و التام دارد. برای این کار نیز می‏توان از تنتور من استفاده کرد. من سرعت جریان خون را زیاد می‏کنم و خون را به سوی خود جذب می‏نمایم، برای رفع ترشحات زنانه می‏توانید از من استفاده کنید. ممکن است بعضیها به من حساسیت داشته یا از خوردن من ناراحت شوند، این اشخاص و بیماران عصبی و مبتلایان به خونریزی بایستی از خورن من پرهیز نمایند روی هم رفته مصرف من به طور مداوم جایز نیست و بایستی با فاصله انجام گیرد.
قسمت مورد استفاده من برگ و سر شاخه‏های گدلار من است، مقدار خوراک آنها نیم تا دو گرم به عنوان مقوی معده، دو تا سه گرم برای دفع کرم، به مدت پنج روز متوالی است.
دمکرده 5 تا ده گرم من در یک لیتر آب بدون قند، به عنوان تب بر به کار می‏رود. قند از تأثیر من می‏کاهد. خیسانده 30 تا 100 گرم من در هزار، بهتر از دمکرده آن است. در موقع تب و لرز موقعی که گنه و داروهای دیگر مؤثر واقع نشوند، شراب من اثر آنها را زیاد می‏کند.
من در اطراف تهران - ارتفاعات دماوند - در آذربایجان، خراسان، ییلاق عمار لو - بین چرم کش - و شورین - نیز می‏رویم.