اسم من گشنیز است. به من جلجلان هم گفته‏اند. اعراب کسیره و کزیره می‏گویند. من از آن دسته گیاهان هستم که خاصیت میکرب‏کشی دارم، و از سرایت امراض عفونی جلوگیری می‏کنم. پزشکان قدیم به مبتلایان به ابله دستور می‏دادند که برای جلوگیری از سرایت به آن چشم، آب مرا در اطراف پلک بمالند، و برای جلوگیری از سرایت حصبه به اطرافیان نیز دستور می‏دادند که از من استفاده کنند. شما هم می‏توانید در مواقعی که یک بیماری همه‏گیر پیدا می‏شود، به سراغ من بیاید.
حرمت می‏را که می گشنیز دیک عیش هاست ----- بر سر گشنیزه حصرم روان افشرده‏اند
خاقانی
من مقوی مغز و قلب می‏باشم - برای رفع خفقان - وسواس و هیستری (غش) سودی فراوان دارم.
بیشتر خواص من در برگ و میوه من است که آن را تخم گشنیز یا تخم جلجلان نامیده‏اند، هرگز در خوردن من زیاده‏روی نکنید، زیرا باعث خواب‏های پریشان شده، مضر و خطرناک میباشم. مقدار خوراک برگ من 35 گرم و بذر من چهارگرم است، و چنانچه بیش از این مقدار خورده شود، شخص را در حالت لکنت زبان و کندی ذهن است. در عادت ماهانه بانوان اختلالاتی پدیدار می‏کنم. خون آنها را بند آورده، و عوارض زیاد همراه دارم.
میوه من عالیترین مقوی معده، و بهترین محلل غذا است، محرک اشتها بادکش و معرق است، و بیشتر در بیماریهای دستگاه گوارش از تخم من استفاده می‏کنند، و بهترین راه برای استفاده از آن دم کرده ده تا سی در هزار است.
من دارای ویتامین آ و ب بوده، و سرشار از ویتامین ث هستم. مضمضه آب من، جوشهای دهان را از بین می‏برد. لثه‏ها را محکم کرده، و از خونریزی آن جلوگیری می‏کند و درد دندان کرم خورده را تسکین می‏دهد. من دارای سبزینه بوده و یک اسانس قوی همراه دارم. درصد گرم میوه من، یک گرم اسانس و بیست گرم مواد چربی است. جهت سینه درد، دارویی ارزنده هستم، جوهر من از راه ادرار دفع می‏شود و بین راه مجاری را ضد عفونی کرده، زخمهای آنها را معالجه می‏کنم. شیره میوه من اسهال خونی را بند آورده، و بو داده آن برای اسهال و خونریزی معدی نافع است، عده‏ای برای رفع سر درد و معالجه زکام، میوه مرا در آتش انداخته، و از دود آن استفاده می‏کنند. این دود ضد عفونی‏کننده محیط و مجاری تنفس است، ولی برای مبتلایان به تنگی نفس و کسانی که نسبت به آن حساسیت دارند خوب نیست! برگ من مسکن صفرا و التهاب معده و برطرف‏کننده عطش زیاد است و از قی کردن جلوگیری می‏کند. ضماد برگ من از شدت حرارت جراحات و سوزش آنها جلوگیری کرده، و برای باد سرخ و بثورات جلدی اگزما توصیه و تجویز شده است. ضماد من با آرد جو، خنازیر و زخمهای سفت را تحلیل می‏برد. سابقاً برای معالجه زخم‏های سرطانی سرب را با آب من ساییده و روی زخم می‏گذاشتند.
تخم من ضد کرم بوده، و از رشد آنها در معده جلوگیری می‏کند.
اگر نسبت به بوی من حساسیت دارید، از داروهای مدر استفاده کنید و اگر در اثر زیاده‏روی در خوردن من مسموم شدید پس از استفراغ تخم مرغ و شیر میل نمایید.
کوبیده میوه من، مخلوط با فلفل و نمک حافظ گوشت در برابر فساد بوده و در صنعت کنسروسازی مورد استفاده قرار می‏گیرد، مرا از دوستان با وفای خود بدانید، ولی در استفاده از من زیاده‏روی ننمایید. با من آش گشنیز، گشنیز پلو، تهیه کنید و در آش‏ها و خورش‏های سبزی‏دار، کمی از برگ من بریزید و افزودن آن را به سوپ و آش بیماران و اطرافیان آنها، مخصوصاً مبتلایان به امراض عفونی فراموش نفرمایید. من غرایز جنسی را کم می‏کنم و سابقاً چنین عقیده داشتند که اگر مرا به ران زنان باردار هنگام وضع حمل آویزان کنند، زایمان را سریع می‏نمایم. من خود چنین ادعایی ندارم، ولی بوی من در اتاق زایمان مفید بوده و بی‏فایده نیست!