دانه‏هایم، درمان کننده بیماریهای سینه است. تب‏بر هستم و دل درد را نیز برطرف می‏کنم. زیاده‏روی در خوردن من تولید سنگ مثانه می‏کند برای تصفیه خون، از من استفاده کنید. با شیر و روغن، مزاج را لینت می‏دهم. نفخ شکم و دل پیچه را می‏توانید با من درمان کنید...
فارسی من ارزن است، اعراب به من دخن گویند. در آذربایجان به من دری بر وزن قری (قوری) و در فارس الم گویند. برادری دارم که در فارسی به آن گاورس، در شیراز به آن گال گویند. اعراب آن را معرب کرده جاورس گویند و در تهران به ارزن آتنی معروف است. من و گاورس انواع مختلف داریم، من بیشتر در آذربایجان، بادغیس و بلوچستان بطور خودرو به عمل می‏آیم و در اکثر زمینهای کم‏قوت و شنی کاشته می‏شوم، و برادرم گاورس در آذربایجان، یزد، بلوچستان و مازندران کاشته می‏شود. من و برادرم گونه‏های مختلف داریم و من بیشتر به غذای پرندگان می‏رسم، قدرت غذایی من کمتر از گاورس و فواید طبی من بیشتر از آن است و از قدیم خواص دارویی من مورد توجه بوده است. چنانچه یکی از رجال عرب می‏نویسد: من در مدینه دچار اسهال سخت شدم، حضرت صادق به من دستور دادند که ارزن را با کمی زیره به صورت قاووت در آورده میل نمایم. من به این دستور عمل کرده‏ام و معالجه گردیدم. دانه‏های من درشت و پوست آنها سخت‏تر از دانه‏های گاورس است. کارخانه‏های داروسازی آلمان چندین داروی اختصاصی از دانه‏های من جهت درمان بیماریهای سینه، اسهال و تب می‏سازند، در روسیه نوعی الکل از من می‏گیرند. دانه‏های گاورس چون پوستشان نرمتر است، در بعضی از شهرهای ایران به مصرف تهیه نان می‏رسد و در اروپا از آن نوعی آبجو به نام دوئو و نوعی نوشابه به نام کوسکو می‏سازند. دانه‏های مقشر من شکم روش را بند می‏آورد و پیشاب را زیاد می‏کند، ولی چون دارای پوستی سخت و سلولز زیاد هستند برای تهیه نان صلاحیت ندارند. مقشر من با شیر و روغن تازه لینت می‏دهد، و شهوت را زیاد می‏کند. پزشکان سنتی ایران عقیده داشتند که زیاده‏روی در خوردن ارزن تولید سنگ مثانه می‏نماید. چنانچه آرد ارزن یا گاورس را در روغن پخته و آن را در حمامی گرم بر شکم بمالند و بنشینند تا عرق کنند و یا آنکه پارچه‏ای را در این روغن آغشته و آن را گرم گرم بر شکم بندید، نفخ شکم و دل پیچه و دل درد را برطرف می‏کند. مالیدن این روغن برای درمان بواسیر و نواسیر مفید است، اگر گاورس را با شیر بپزند تا حلیم شود، خوردن آن خون را تصفیه می‏کند. بد نیست بدانید که ارزن و گاورس با اینکه به هم شباهت زیاد دارند، و اکثر مردم آنها را یکی می‏دانند، از نظر ترکیبات غذایی یکسان نیستند و نوع نشاسته آنها با هم فرق دارد. نسبت نشاسته در گاورس بیشتر و نسبت سلولز در ارزن زیادتر است، روغن دانه‏های گاورس سبکتر از روغن موجود در دانه‏های ارزن است، مواد معدنی ارزن بیشتر از مواد معدنی گاورس می‏باشد، این نکته قابل توجه است که در دهات بین یزد و کاشان - بین یزد و کرمان که نان خود را با آرد گاورس درست می‏کنند اشخاص سالمند که سن آنها از صد سال بیشتر بوده و غالباً تندرست و با نشاط می‏باشند، خیلی زیاد دیده می‏شوند. نویسنده کتاب زبان خوراکیها که روی علل طولانی شدن عمر آنها مطالعه کرده است، چنین می‏نویسد: اینها با اینکه جزو طبقات زحمتکش بوده و کار و کوشش را تا آخر عمر ادامه می‏دهند، معذالک غذایی بسیار ساده و کم‏قوت دارند. نان آنها بیشتر با آرد گاورس تهیه می‏شود و گوشت و چربی خیلی کم و به ندرت مصرف می‏کند و در عوض از لبنیات و سبزیهای گوناگون مخصوصاً سبزیهای صحرایی و خودرو زیاد استفاده می‏کنند. نان گاورس قدرت غذایی زیادی ندارد، و حرارت بدن را بالا نمی‏برد و دیر هضم می‏باشد، کسی که نان گاورس می‏خورد باید حتماً کار و فعالیت داشته باشد تا غذایش هضم شود و چون اشتها را سد می‏نماید، میل به خوردن غذاهای دیگر ندارد. خوشبختانه نان گاورس نه تنها برای معده مضر نیست، بلکه یبوست را هم معالجه می‏کند و چون این غله در معده زیاد می‏ماند. و به تدریج جذب بدن شده و نیروی لازم را می‏دهد، چیزی از آن ذخیره نمی‏شود، و به همین جهت است که اینها همگی قلمی و لاغر اندام می‏باشند و استخوانی محکم دارند. فشار خونشان زیاد نیست، و حرارت بدنشان از 37 درجه کمتر است. ضربان قلب آنها کندتر از اشخاص دیگر است. هرگز دچار زیادی چربی خون، تصلب شرائین نمی‏شوند و بطوری که می‏گویند در بین آنها کسی به سرطان مبتلا نشده است.