سوال – آیا وسواس یک بیماری است ؟
پاسخ – وسواس یک طیفی است و اَشکال مختلفی هم دارد . یک وقت می گوییم فرد علامت وسواسی دارد ولی بیماری وسواس را ندارد . یک وقت می گوییم که شخصی دچار بیماری وسواس است یک وقتی می گوییم که فردی انسان وسواسی است . تعریف وسواس این است که یک فکر ناخواسته ، مزاحم ، آزار دهنده یا یک احساس اجبار برای انجام یک کاری که آن هم بصورت ناخواسته و علی رغم میل بیمار است که در ذهنش خطور می کند و مرتب تکرار می شود ، بیمار سعی می کند که در برابرش مقاومت بکند و یمداند که این احساس اجبار کار بیهوده و بی معنی است ولی نمی تواند در مقابل آن مقاومت بکند علی رغم اینکه سعی خودش را می کند. وادار می شود که آن فکر را در ذهنش راه بدهند و مرتبا تکرار بکند یا آن عمل را که احساس اجبار برای انجام آن هست انجام بدهد . این تعریف وسواس است . مثلا در دوران بچگی ما یادمان هست که وقتی از مدرسه می آمدیم گاهی اوقات فکر می کردیم که حتما پای مان را که روی سنگ فرشها می گذاریم ، باید آنرا روی درزهایش نگذاریم یا از وسط آن رد بشویم یا چوبی دست مان می گرفتیم و به این نرده های خیابان دو تا می زدیم و سه تا نمی زدیم و باید نظم را رعایت می کردیم . اگر آنرا رعایت نمی کردیم اضطراب پیدا می کردیم . و فکرمی کردیم که حتما باید اینکار را انجام می دادیم . مثلا شما سوار اتومیبل هستید و رادیو آهنگی را پخش می کند و شما گوش می کنید و بعد سر کارتان می رویید ولی تا شب دائم ملودی و ریتم و شعر را در ذهنش تکرار می کند . می خواهد به آن فکر نکند ولی بی اختیار باز به ذهنش می آید و تکرار می کند .این یک جوری شبیه وسواس است که افراد عادی جامعه هم این را دارند و مشکلی هم ایجاد نمی کند. اینها حالتهای وسواس است ،علائمی شبیه به وسواس است . خود وسواس به چند شکل است .یکی فکری است و احساس انجام اجباری برای یک کار است. اینکه بیمار نمی تواند جلوی فکرش را بگیرد و نمی تواند مقاومت بکند و اگر انجام ندهد اضطراب پیدا می کند و اگر هم انجام بدهد کمی آرام می شود ولی خودش می داند که این کار زائد وبیهوده است . شایع ترین وسواسی که همه می شناسند وسواس شستشو است که ممکن است به شکل های مختلف وجود داشته باشد ، به شکل نجس و پاکی و به شکل کثیف بودن و تمیز نبودن و آلودگی میکروبی و بهداشتی هم هست .فرد فکر می کند که این صندلی ممکن است که تمیز و بهداشتی نباشد و بعد باید برود دستش را بشوید و اگر این کار را نکند یک احساس ناراحتی پیدا می شود . تکرار هم در کار است . فرد یک بار می شوید و آداب را رعایت می کند بعد فکر می کند که نشد و دوباره تکرار می کند .خودش هم می داند که یک بار که دستش را می شوید ، تمیز می شود و از حالت نجاست و میکروبی هم خارج میشود ولی مرتبا این کار را تکرار می کند . مثلا فردی از منزل بیرون می آید و در را قفل می کند و بیرون می آید . با خودش می گوید که نکند در را نبستم ، دوباره آن کار را تکرار می کند و احساس چک کردن را اجبار دارد که انجام بدهد . دائماین کار را تکرار می کند . راننده ی بیابانی از شهر خارج می شود وبا خودش می گوید که نکند من با کسی تصادف کرده ام و خودم نفهمیدم .مسیر را بر می گردد و از ایستگاه پلیس سوال می کند که عابری با ماشینی تصادف نکرده است و بعد خیالش راحتی می شود ولی دوباره برمی گردد و حاشیه ی جاده را چک می کند یعنی حالت اجبار و اضطرابی که همراه آن است را دارد. یکی دوام این کار باعث می شود که ما بگوییم فرد دچار بیماری وسواس است . یکی اینکه این کار چقدر وقت طرف را می گیرد . یک وقت ممکن است که شما فرد بهداشتی باشید وبعد از هر کار جزئی دست تان را بشویید . حالا اگر این اعمال ، رفتار ، در فکر رفتن و حرکات بیشتر از یک ساعت در روز طول بکشد ، باعث کندی قابل ملاحظه اعمال و حرکات و کارهای روزمره فرد بشود ، بیماری تلقی می شود . فرد دائم خودش را چک می کند که یقه اش صاف باشد و گره های کفش مثل هم باشد ، چک می کند که چیزی جا نگذاشته باشد و اینها کارهای روزمره را کند می کند . مثلا این افراد وقتی می خواهند به حمام بروند و یا ظرف بشویند خیلی طولانی می شود . اگر این رفتار بیشتر از یکساعت طول بکشد و فرد را کند بکند و باعث آزار ذهنی فرد بشود و باعث اختلال در روابط فرد با دیگران بشود ، آن وقت می گوییم که بیمار دچار اختلال وسواسی است . بعضیها شبها که م یخواند بخوابند دوبار در را چک می کنند که بسته باشد ، این علامت وسواس است ولی بیماری نیست ولی اگر ده دفعه در شب این کار را انجام بدهد و دل شوره داشته باشد و زن و بچه اش را هم بیدار کند که آنها هم چک کنند ، این فرد دچار اختلال هستند .