سوال – لطفاً درخصوص بیماری دیابت و شیوع و اهمیت آن توضیح بفرمایید.
پاسخ – به طور کلی دیابت یعنی اختلال در سوخت و ساز بدن . اختلال در سوخت و ساز مواد قندی ، پروتئینی و چربی . ما وقتی غذا می خوریم ، این غذا در سیستم گوارشی ما هضم می شود و ترکیبات قندی ، چربی و پروتئین ها وارد خون شده و توسط لوز المعده انسولین ترشح می شود . این انسولین باعث می شود که مواد قندی به مصرف بدن برسد . در بیماری دیابت یا اشکال در ترشح انسولین وجود دارد و یا اینکه بدن نسبت به اثرات انسولین مقاومت نشان می دهد . در مواردی که فرد انسولین خیلی کم دارد اصطلاحاً به آن تیپ یک می گوییم . ممکن است در تمام سنین باشد اما بیشتر در بچه ها و نوجوانان است . این گروه افراد معمولاً کمبود انسولین خیلی شدیدی دارند . و برای کنترل قند خون و ادامه ی حیات نیاز به مصرف انسولین دارند. گروه دوم که تیپ دو و یا نوع بالغین است که شایع ترین نوع آن نیز در جامعه ما است. با مطالعاتی که در مراکز تحقیقاتی انجام شده در سنین بین بیست تا هفتاد سال حدود هفت تا ده درصد مردم دیابت دارند که دیابت نوع دو است . در این حالت در بدن انسولین وجود دارد اما چون بدن مقاومت دارد قند خوب کنترل نمی شود. بنابراین ما یا نیاز داریم که میزان ترشح انسولین را بالا ببریم و یا با اصلاحات رفتاری ، اعم از فعالیت فیزیکی ، رعایت الگوی غذایی و مصرف دارو مقاومت بدن را کم کنیم . این کار باعث می شود که تعادل در بین میزان انسولین ، اثر آن و قند ایجاد شود و قند خون در حد کنترل قرار بگیرد . در یک گروه دیگر ممکن است بصورت ثانویه به بیماری های دیگر، قند خون افزایش پیدا کند که آن هم یا لوزالمعده اشکال دارد و یا اثر انسولین کم می شود . دیابت بارداری هم وجود دارد که آن هم بحث خاص خود را دارد . در ماه مبارک رمضان چون روزه گرفتن برای خانم های باردار اشکالاتی را دارد در دیابت بارداری هم ما توصیه نمی کنیم که افراد روزه داری را تحمل کنند . دیابت هر نوعی که باشد برای درمان آن، گام اول رعایت رژیم غذایی است . یعنی نه اینکه افراد کم خوری کنند بلکه باید در خوردن مراعات کنند . ما به افراد دیابتی می گوییم که شما حق ندارید همه ی مواد غذایی خود را در یک یا دو وعده بخورید . بهتر است که آن را تقسیم کنید . تقسیم وعده های غذایی باعث می شود که بدن تحمل لازم را داشته باشد . وقتی که ما غذا می خوریم حدود یک یا دو ساعت بسته به نوع غذا قند ما افزایش پیدا می کند . که به آن افزایش قند بعد از غذا می گویند.در حالت نرمال تا پنج ساعت قند خون ما تحت تأثیر غذایی است که مصرف می کنیم . اما وقتی فرد دیابت داشته باشد طبیعی است که این اشکالات بیشتر خود را بروز دهد و ممکن است مدت زمان طولانی تری قند در بدن افزایش پیدا کند . به همین خاطر می گوییم که تعداد وعده های غذایی را بیشتر کنند ولی میزانی را که مصرف می کنند کمتر باشد . تنوع غذایی در دوره های مختلف تغییر کرده است . در گذشته ی دور معتقد بودند که وقتی فرد مبتلا به دیابت است بیشتر چربی و پروتئین بخورد . بعداً متوجه شدند که وقتی غذا را خیلی تغییر دهیم یک سری امراض دیگر پیدا می شود. اما امروزه معتقد هستند که همین غذایی که جامعه مصرف می کند از یک ترکیب نسبتاً مناسبی برخوردار است . حدود پنجاه تا شصت درصد کربوهیدرات دارد. بیست تا سی درصد چربی دارد . و ده تا پانزده درصد پروتئین دارد . البته بسته به وضعیت اقتصادی و شرایط اقلیمی افراد ممکن است یک مقدار تغییر پیدا کند . ما به بیماران دیابتی می گوییم که مقدار کالری که مصرف می کنید باید کم باشد . نه اینکه یک غذایی را بیشتر خورده و یک غذایی را اصلاً نخورید . میزان کالری باید کم باشد و اینکه از دریافت قند های ساده باید پرهیز کنند . چون وقتی قند ساده مصرف می کنیم بلافاصله قند خون ما بالا می رود . ولی اگر نشاسته بخوریم قند ما دیرتر بالا می رود. اگر ترکیباتی که با فیبر همراه باشد بخوریم چون جذب آن کمتر است این قند آهسته تر بالا می رود . در واقع این فرم فیزیولوژی طبیعی را در بدن با اصلاح رفتار غذایی ایجاد می کنیم . وقتی به این شکل باشد کمترین مشکل برای بیمار ایجاد می شود . اغلب بیماران دیابتی مشکلات همراه هم دارند. یعنی ممکن است فشار و چربی خون هم داشته باشند . پس باید بدانند که هر چربی را هم نمی توانند بخورند . اصولاً درمان دیابت یک کار تیمی است . یعنی یک متخصص غدد و یا متخصص داخلی نمی تواند بگوید که من دیابت را درمان می کنم بدون اینکه از متخصص تغذیه کمک بگیرم . همه ی بیماران دیابتی را بایستی به شکل تیمی درمان کرد . اگر ما بتوانیم آگاهی یک بیمار دیابتی را در زمینه دیابت ، تغذیه ، فعالیت و داروها بالا ببریم، در واقع بیشترین کمک را به او کرده ایم . به این خاطر که او دیگر به ما وابسته نیست و در زندگی می تواند از پس مشکلات خود برآمده و کمتر مراجعه ی پزشکی داشته باشد . در بیماران دیگر هم کمابیش همین مشکلات وجود دارد. یعنی اگر ما به بیماران آگاهی بدهیم آنها بیشترین بهره را خواهند برد . البته در زمینه های دارویی ممکن است یک فردی نیاز داشته باشد که داروهای متعددی بگیرد و یا به بعضی از داروها حساس باشد که در این صورت نیاز است تحت نظر پزشک باشد. موضوع دوم فعالیت افراد است . ما به افراد دیابتی می گوییم که شما باید متحرک بوده و فعالیت ملایم تا متوسط داشته باشید . فعالیت شدید را ما توصیه نمی کنیم . گاهی اوقات با بیمارانی برخورد می کنیم که می گویند ما سه جلسه کوهنوردی رفته ایم ، اما پاهای ما مشکل پیدا کرده و سه ماه است که راه نمی رویم . ما نمی خواهیم چنین حالتی باشد . اگر یک ورزش ملایم و متوسطی را به صورت هفته ای چهار یا پنج روز بیمار داشته باشد خیلی به درمان دیابت او کمک می کند . اگر با رژیم ، فعالیت و کاهش میزان استرس قند درمان شد که خیلی خوب است، اگر نه باید از درمان دارویی استفاده کرد .