سوال – کیست تخمدان چیست ؟ میزان شیوع آن چقدر است و در چه سنینی بیشتر دیده می شود ؟
پاسخ – کیست های تخمدان توده های خوش خیم تخمدان هستند و تقریباً هشتاد تا هشتادوپنج درصد آنها در سنین باروری خانم ها مشاهده می شود یعنی بین بیست سالگی تا چهل و دوسالگی و کمتر از چهل و پنج سالگی است . اینها ممکن است هورمون ترشح کنند که باعث اختلالات در سیکل های ماهیانه می شوند . چون یک هورمونی به اسم استروژن ترشح می کنند . و ممکن است هورمون ترشح نکنند و باعث علائمی مانند درد ، بزرگ شدن شکم بشوند و یا مریض احساس فشار کند . به هرجهت هرنوع کیست تخمدان به ارزیابی احتیاج دارد . با اینکه ما باز هم می گوییم اکثریت اینها در خانم های جوان خوش خیم هستند . من اینجا یک توضیحی بدهم چون اکثراٌ مادرهایی به ما مراجعه می کنند و نگران هستند که دختر ما مبتلا به کیست است . اولاً در خانم های جوان ودخترخانم ها اینها کیست هایی است که هورمون ترشح می کند . علت آن نیز اختلال در سیستم تخمک گذاری خانم ها است . اینها ندرتاً ممکن است سایز بالای هشت یا ده سانت پیدا کند . اکثراً با علائمی مانند خونریزی های غیر طبیعی و عدم سیکل ماهیانه مراجعه می کنند . با یک سونوگرافی می توان کیست را نشان داد . جالب است که بدانید اکثریت این کیست ها بدون درمان در عرض چهار تا هشت هفته از بین می روند که به آن درمان انتظارانه می گوییم . فقط باید مراقب باشند . یک دارویی که خیلی موفقیت آمیز است استفاده از قرص های ضد بارداری است . که ما وقتی این دارو را تجویز می کنیم نگران می شوند که مبادا این کیست باعث ایجاد عوارضی مانند ناباروری در دختر خانم ها شود . اصلاً نباید نگران باشند ، این قرص ها به دلایلی که توجیح آن از لحاظ علمی درست است باعث مهار هورمون های تخمدان می شود و این کیست را از بین می برد . بعضی از این کیست ها ممکن است جدار نازکی داشته باشد با یک حرکت ناگهانی و یا حتی بدون حرکت پاره می شود و داخل شکم می ریزد . گاهی دردهای خیلی شدیدی ایجاد می کند . الان در کشورهای غربی آماری که می دهند هر ساله تعداد بسیار زیادی از خانم ها فقط به دلیل پاره شدن این کیست های خوش خیم در بیمارستان بستری می شوند . چون این درد خیلی شدید است وعلت آن نیز این است که این مایع کیست وارد حفره ی شکم می شود و باعث تحریک قسمتهایی از شکم می شود . این درد اکثراً به شانه کشیده می شود و همراه با تهوع و استفراغ است . خیلی اوقات ممکن است ما آن را با آپاندیسیت اشتباه کنیم. یک آزمایش خون ، معاینه ی دقیق شکم و سونوگرافی می تواند به ما کمک کند . چون یک سونوگرافی دقیق که انجام می دهیم مایع کیست را که داخل شکم ریخته به ما نشان می دهد و این یک وجه افتراق خوبی است با خانم هایی که مبتلا به آپاندیس شده اند . یک نوع دیگر از این کیست ها که هورمون ترشح می کند در خلال بارداری اتفاق می افتد . این هم ما خیلی از خانم های بارداری را در ماه های اول می بینیم که نگران هستند و با انجام سونوگرافی می گویند که تخمدان ما مبتلا به کیست شده است . اولاً به عللی هورمون حاملگی که از جفت ترشح می شود یک وجه اشتراکی با یکی از هورمون های تخمدان دارد . پس هورمون حاملگی می تواند باعث ایجاد کیست های تخمدان شود . همانطور که گفتم اینها خوش خیم هستند و با فرصتی که ما می دهیم از بین می روند . در بعضی از حاملگی ها ما بیشتر این کیست ها را می بینیم مثلاً خانم هایی که چند قلو دارند . چون در چند قلویی دو یا سه جفت است پس هورمون جفت زیاد است و ریسک آن نیز بیشتر است . در خانم هایی که حاملگی های مولار دارند و یا به اصطلاح عوام به آن بچه خوره می گویند ، جفت به طور غیر طبیعی رشد می کند . در خانم هایی که دیابتیک هستند و باردار شده اند . در خانم هایی که با استفاده از هورمون های تحریک تخمک گذاری باردار شده اند . مثلاً ناباروری داشته اند و ما به آنها هورمون داده ایم و باداری شده اند . در این افراد ریسک این کیست ها در بارداری بیشتر است . در این جور مواقع ما فقط به مریض درمان انتظارانه را تجویز می کنیم . توقع داریم وقتی سطح هورمون های جفت به یک حد متعادلی رسید خودبخود سایز این کیست ها کوچک شود و متوقف گردد .