نام مبارک امام حسين ع با محرّم پيوند خورده و جان فشاني او و 72 يار باوفايش، به محرم، روح و حيات دميده است و اين ماه براي شيعيان و عاشقان سيد و سالار شهيدان از سال 61 هـ . ق تا به حال، ماه حزن و اندوه بوده است. کربلا، نامي است که از گذشته هاي دور به يادگار مانده. از آن زمان که حضرت ابراهيم ع در مسير هجرتش از سرزمين «اُور» به مکّه، پس از عبور از کناره رود فرات به سرزمين پُر برکت کربلا رسيد و در آنجا به عبادت خداوند پرداخت.1 واژه کربلادرباره اين واژه سخنان و گفته هاي فراواني وجود دارد؛ کربلا به يک معنا سرزمين بلا و مصيبت خوانده شده است. اين واژه ترکيب شده از «کار» به معناي نجات و «بلاه» به معناي حيات و اَمان؛ يعني: يافتن حيات. اين مفهوم2 هماهنگ با روايتي است که مي گويد: کربلا، بقعه اي است که خداوند در آن نوح و کساني را که به او ايمان آورده بودند، نجات داد.3
کربلا به زبان آرامي به معناي «سرزمين خدا» است4 در قرآن کريم خداوند نجات حضرت موسي ع هارون و قوم بني اسرائيل را از دست فرعون و ظلمهاي او در حقّ ايشان، با تعبير «کَرْب» (نجات از بلاي عظيم) بيان ميکند: وَ نَجَّيناهُما وَ قَوْمَهُما مِنَ الْکَرْبِ الْعَظيمِ صافات115. واژه کَرْب، چهار بار در قرآن مجيد آمده است.5 اوصاف امام حسين ع قرآن کريم، انبياي الهي را هدايتگر مردم به امر الهي در پرتو صبر و يقين و عبادت معرفي مي کند: وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَينا إِلَيهِمْ فِعْلَ الْخَيراتِ وَ إِقامَ الصَّلاةِ وَ ايتاءَ الزَّکاةِ وَ کانُوا لَنا عابِدينَ أنبياء73؛ وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمّا صَبَرُوا وَ کانُوا بِاياتِنا يوقِنُونَ سجده/24. امام حسين ع مظهر اين وصف برجسته انبياي الهي است. از اين رو، پيامبر اکرم او را مصباح و چراغ فروزان هدايت معرفي کرده إنّ الحسين مِصباحُ الهدي و سَفينَةُ النّجاةِ6.
1. امر به معروف: شما بهترين امّت هستيد، در صورتي که امر به معروف و نهي از منکر کنيد: کُنْتُمْ خَيرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ آل عمران110. حضرت سيدالشهدا نيز در هدف از قيام خود مي فرمايد: من براي احياي امر به معروف و نهي از منکر خروج کردم؛ إنّما خَرَجْتُ بِطَلَبِ الإصلاحِ في أُمَّةِ جَدي محمد أُريد أن آمُر بالمَعروف وَ انهي عَنِ المُنکر7
2. معلّم عزّت و عمل صالح: هر کس خواهان عزّت است، عزّت در پرتو ايمان و عمل صالح پديد مي ايد: مَنْ کانَ يريدُ الْعِزَّةَ فَلِلّهِ الْعِزَّةُ جَميعًا إِلَيهِ يصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّيبُ وَ الْعَمَلُ الصّالِحُ يرْفَعُهُ فاطر10. امام حسين ع در قيام خود در کربلا، طالب عزّت بود و گريزان از ذلّت هَيهاتَ منِّي الذّلّة8
3. معلّم ايثار و انفاق: به مقام نيکان نايل نمي شويد، مگر با انفاق برخي چيزهايي که دوست داريد لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتّي تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ آل عمران/92؛ امام حسين ع در روز عاشورا تمام آنچه را که در اختيار داشت و همه آنها محبوب او بود، در راه خدا انفاق کرد.
4. صاحب نفس مطمئنّه: امام صادق ع فرمودند: سوره مبارک فجر را در نمازهاي واجب و مستحب بخوانيد يا ايتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ؛ ارْجِعي إِلي رَبِّکِ راضِيةً مَرْضِيةً؛ فَادْخُلي في عِبادي؛ وَ ادْخُلي جَنَّتي فجر30-27. زيرا اين سوره مبارک در شأن امام حسين ع است. شخصي علّت آن را جويا شد، حضرت در پاسخ فرمودند: به دليل آنکه امام حسين ع صاحب نفس مطمئنّه بود که خداوند از او راضي و او از خداوند راضي بود. (و يکي از مصاديق بارز اين آيه شريف، امام حسين ع است)9
5. خوف و خشيت الهي: در وصف انبيا: پيامبران پيشين کساني بودند که در تبليغ رسالت الهي، از خدا مي ترسيدند و از هيچ کس ديگر هراسي نداشتند: الَّذينَ يبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللّهِ وَ يخْشَوْنَهُ وَ لا يخْشَوْنَ أَحَدًا إِلاَّ اللّهَ أحزاب39. امام حسين ع نيز داراي اين دو خصيصه برجسته است:
الف. تنها از خداوند مي ترسيد. در دعاي عرفه مي فرمايد: اللهم اجْعلني أَخشاکَ کَأنّي أراک خدايا! مرا آن گونه قرار ده که از تو بترسم، آن سان که گويي تو را مي بينم.
ب. از غير خدا نمي ترسيد. امام حسين ع مي فرمايد: اگر در دنيا، هيچ پناهگاهي نداشته باشم و کسي مرا حمايت نکند، من با يزيدبن معاويه بيعت نخواهم کرد: لَو لَم يکُن لِي مَلْجَأَ وَ لا مَأوي لَما بايعْتُ يزيدُبنُ مُعاوية10 آزموني بالاتر از آزمون حضرت ابراهيم: وَ إِذِ ابْتَلي إِبْراهيمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنّي جاعِلُکَ لِلنّاسِ إِمامًا بقره124؛ و (ياد آور) هنگامي که ابراهيم را خداوندش، با کلماتي بيازمود و او (ابراهيم) در همة آنها موفّق شد (آنها را به اِتمام رساند). خداوند گفت: تو را امام مردم قرار مي دهم ...آزمونهاي ابراهيم ع عبارت بودند از: امتحان ذبح اسماعيل، ساکن کردن هاجر و نوازش اسماعيل در جوار کعبه در سرزمين بي آب و گياه و آزمون او در لحظه فرو افتادن در آتش نمروديان و ...کسي که به حماسه هاي عظيم عاشورا چشم بيندازد، دشوارتر بودن آزمونهاي حضرت حسين عليه السلام را لمس مي کند:
ـ به قربانگاه بُردن جوان و نورس و خردسال شير خوار
ـ اِسکان زنان و کودکان در قلب سي هزار انسان شيفته زندگي زوال پذير دنيا
ـ اِتّکا و اِتّکال به خداوند، حتّي در قتلگاه در قالب نيايش عاشقانه و رضايت مندانه.
و دهها آزمون دشوار ديگر که در واژه واژه اين تاريخ درخشان رخ مي نمايد.
بخشي از اسرار توجّه دادن مردمان به اين روز و اين حادثه، همين پايداري بر پاکي و بروز غيرت و هويت انساني و اسلامي و پيامهاي بي شماري است که در اين واقعه بروز دارد.
6. پيشتازي و پيش دستي در نيکيها: در خوبيها بر يکديگر پيشي بگيريد فَاسْتَبِقُوا الْخَيراتِ مائده48
در روايت معروفي آمده: بالاتر از هر نيکي، نيکي ديگري هست؛ اما اگر که انساني در راه خدا به شهادت برسد، بالاتر از آن چيز ديگري نيست.» اين خير بزرگ شهادت، آن چنان جلوه گري مي کرد و مشتاقان را به سبقت از يکديگر در عرصه آسماني نينوا مي کشانيد که تا ياران امام حسين عليه السلام زنده بودند، اجازه نمي دادند که يک نفر از خاندان بني هاشم، پاي به ميان بگذارد و فرزند برومند حسين، علي اکبر، در ميان بني هاشميها سبقت مي گرفت و هر کدام بر ديگري پيشي مي جستند. به راستي، شايسته است که عاشقان و ياران حسيني نيز از سيره اصحاب آن امام همام الگو بگيرند؛
7. عارف به قرآن: سيدالشهداء ع فرمود: القرآن ظاهرهُ أَنيقُ و باطِنُه عَميقٌ؛ قرآن، ظاهرش زيبا و شگفت انگيزست و باطنش ژرف و عميق.11 همان طور که قرآن صامت از ظاهري شگفت و باطني ژرف برخوردار است، وجود امام حسين عليه السلام به عنوان قرآني ناطق از همين شگرفي و ژرفي در ظاهر و باطن و صورت و سيرت برخوردار است و ما در زيارت ناحيه مقدّسه در اوصاف آن امام مي خوانيم: و عَظيم السّوابق ...12؛ تو داراي برتريهاي با عظمت هستي.
8. دوستدار واقعي قرآن: امام حسين ع مي فرمايد: خدا مي داند که من نماز و تلاوت قرآن را دوست مي دارم13 در شب عاشورا که امام حسين ع به تلاوت قرآن مشغول بود، گروهي از لشگريان پسر سعد براي اطّلاع از احوال امام حسين ع و ياران از او نزديک خميه ها آمدند و ملاحظه کردند که امام با يک صورت ملکوتي و جذّاب ؛ اياتي از سوره آل عمران را تلاوت مي کند.14 امام حسين ع در ظهر عاشورا نيز در بحبوحه جنگ، نماز را به همراه يارانشان در کربلا اقامه مي کنند.
9. اِحياگر قرآن: از آنجا که قرآن کريم بعد از پيامبر به دست اُمويان و عوامل آنها مطابق ميل و منافعشان تفسير مي شد، امام حسين ع رسالت اِحياي قرآن را با پيام بلند عاشورا آغاز کرد. اين بار قرآن از حنجره امام حسين ع تلاوت شد و رسوم جاهليت را در هم شکست و خفقان جامعه آن روز مسلمانان را از بين بُرد و ايشان را از خواب غفلت بيدار کرد. خود ايشان درباره احياگري قرآن مي فرمايد: شما را به زنده ساختن ايات قرآن و از ميان بُردن بدعتها فرا مي خوانم. اگر دعوت مرا بپذيريد، به راه راست و هدايت خواهيد رسيد15
پي نوشت ها: 1. في رحاب ائمه اهل البيت ج3 ص101. 2. معجم علامات آشوري 3. بحارالانوار ج101 ص33. 4. القرآن و علم الآثار، سيدسامي البرري ج1 ص25 ـ23. 5. صافات76 115 انعام64 انبياء76. 6. بحارالانوار ج36 ص205. 7. نفس المهموم ص45. 8. بحارالانوار ج45 ص83. 9. همان ج24 ص93. 10. همان ج89 ص328. 11. همان ج44 ص329. 12. نفس المهموم ص7. 13. العترت و القرآن ص97. 14. الإرشاد و المفيد ج1 ص232، 601. 15. کلمات قصار امام حسين ع ابوالقاسم حالت ص75