اكسیر حیات‏بخشی كه به كارها و افكار، رنگ جاودانگی می‏بخشد اخلاص و انجام عمل برای رضای الهی است خداوند در قرآن از بندگان مؤمن خویش خواسته است كه كارها را فقط برای رضای او انجام دهند. «صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَة؛(1) رنگ الهی بگیرید و چه چیز از رنگ الهی نیكوتر است.» و در آیه‏ دیگر خداوند به پیامبر می‏فرماید: «أَن تَقُومُواْ لِلَّهِ مَثْنَی‏ وَ فُرَدَی؛ دو به دو و به تنهایی برای خدا به پا خیزید.» قرآن در ستایش طبقه‏ای از مجاهدان راه حق و تشویق آن‏ها می‏فرماید: «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَی‏ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّة؛(2) در حقیقت خدا از مؤمنان جان و مالشان را به [بهای]این كه بهشت برای آنان باشد خریده است.» چنان‏كه ملاحظه می‏شود خداوند در این آیه بهشت را بهای جان و مال مؤمنان جهادگر می‏شمارد اما در آیه‏ای دیگر در ستایش تعدادی از انسان‏های بلند پرواز می‏فرماید: «وَ مِنَ النَّاسِ مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّه»(3) در این آیه آنان كه جانشان را با عشق به خدا می‏فروشند هدفشان در بهشت فقط رضای الهی است.(4) امام حسین ع هدف اصلی سفر به كربلا را تحصیل رضای الهی می‏داند از این‏رو در آغاز سفر و كنار قبر جدّ بزرگوارش ص از خداوند می‏خواهد كه او را به این همه موفق بدارد و راهی در پیش رویش بگذارد كه رضای او و رضای رسولش در آن است.(5) این معنا در خطابه‏های دیگر آن بزرگوار نیز كاملاً مشهود است.(6)

اخلاق كریمانه : سخاوت، عفو و گذشت، احسانگری و دستگیری بینوایان نمودهایی از اخلاق كریمانه‏ای است كه در جای جای قرآن می‏توان آنها را جست و امام حسین(ع)، شاگرد مكتب قرآن تجسم عینی این صفات و اوصاف دیگر قرآنی است .

1. گذشت‏ گذشت عالی‏ترین كرامت انسانی است، به ویژه آن كه آدمی قدرت بر انتقام نیز داشته باشد. آموزه‏های قرآنی نه تنها به عفو در مقابل بدی تأكید دارند بلكه در سطحی بالاتر توصیه می‏كند كه جواب را با خوبی پاسخ دهید «وَ أَن تَعْفُواْ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَی‏؛(7) گذشت كردن شما به تقوی‏ نزدیك‏تر است.» «وَلَا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَلَا السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِی أَحْسَن؛(8) و نیكی با بدی یكسان نیست [بدی را] به آنچه بهتر است دفع كن.» دست‏یابی حضرت اباالفضل العباس ع به آب و نیاشامیدن آن، جان‏فشانی دو تن از یاران امام ع در ظهر عاشورا كه جهت اقامه‏ نماز تن خود را سپر بلای آن حضرت ساختند و به شهادت رسیدند، ارادت‌هایی كه اصحاب آن حضرت در شب عاشورا ابراز كردند و در روز عاشورا تا زنده بودند نگذاشتند كه از بنی‏هاشم وارد میدان شود و بنی‏هاشم نیز تا زنده بودند نگذاشتند امام علیه السلام وارد میدان شود و ... همه و همه نمونه‏هایی بی‏مانند ایثارند كه در قیام امام حسین جلوه‏گر شد.

2. تواضع و فروتنی‏ قرآن‏كریم از یك سو به نكوهش تكبر می‏پردازد: «وَ لَا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحًا؛(10) در روی زمین با تكبّر راه مرو»؛ «فَبِئْسَ مَثْوَی الْمُتَكَبِّرِین؛(11) بد جایگاهی است جایگاه متكبران» و از سوی دیگر لزوم تواضع را گوشزد می‏كند «وَ عِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَی الْأَرْضِ هَوْنًا؛(12) بندگان خدای رحمان كسانی‏اند كه در روی زمین به نرمی [و بدون تكبّر] گام بر می‏دارند»؛ «وَ اخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِین»(13) امام حسین ع نیز صاحب این سیره‏ ارزشمند قرآنی بود. «مسعده» گوید: گذر امام‏ حسین علیه السلام به فقیرانی افتاد كه گلیم خود را پهن كرده و خود را بر آن افكنده بودند (و غذا می‏خوردند) و حضرت را دعوت نمودند، حضرت به زانو نشست و با آنان هم خوراك شد. سپس این آیه فوق را تلاوت نمود. آن‏گاه فقرا را به منزل خویش دعوت نمود. پس برخاستند و همراه حضرت به منزل او آمدند. حضرت به كنیز خود فرمود: «آنچه را ذخیره می‏كردی بیرون بیاور.»(14)

3. سخاوت‏ «جود و سخاوت» از فضایل مهم اخلاقی است، هر اندازه «بخل» نشانه‏ پستی و حقارت و ضعف ایمان و فقدان شخصیت است «جود و سخاوت» نشانه‏ ایمان و شخصیت والای انسانی است. «یُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَیْهِمْ وَلَا یَجِدُونَ فِی صُدُورِهِمْ حَاجَةً مِّمَّا أُوتُواْ وَ یُؤْثِرُونَ عَلَی‏ أَنفُسِهِمْ وَ لَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَة...؛(15)[انصار]... هر كس را كه به سوی آنان كوچ كرد. دوست دارند و نسبت به آن‏چه به ایشان داده شده در دل‌هایشان حسد نمی‏یابند، هر چند در خودشان احتیاجی، [مبرم ]باشد.» وَ یُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَی‏ حُبِّهِ مِسْكِینًا وَ یَتِیمًا وَ أَسِیرًا * إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنكُمْ جَزَاءً وَ لَا شُكُورًا؛(16) و غذای (خود) را با این كه به آن، علاقه (و نیاز) دارند به مسكین و یتیم و اسیر می‏دهند (و می‏گویند) ما شما را به خاطر خدا اطعام می‏كنیم و هیچ پاداش و سپاسی از شما نمی‏خواهیم.» امام حسین ع اسوه‏ سخاوت بود. روایت شده كه «ابوهشام قناد» از بصره برای امام حسین ع كالا می‏آورد و آن حضرت از جای برنخاسته همه را به مردم می‏بخشید.(17)

4. احسان‏گری‏ «انس» گوید نزد امام حسین ع نشسته بودم در این هنگام یكی از كنیزان آن حضرت وارد شد و با دسته‏ ریحانی كه به آن حضرت هدیه كرد سلام و تحیت گفت، حضرت نیز به او فرمود: تو در راه خدا و برای خدا آزادی. أنس می‏گوید: من به آن حضرت عرض كردم: این كنیز با چند شاخه‏ ریحان كه اهمیتی ندارد به شما تحیّت گفت، حال شما او را آزاد می‏كنید؟ حضرت فرمود: حق‏تعالی ما را چنین تربیت كرده و فرموده است: «وَ إِذَا حُیِّیتُم بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّواْ بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا؛(19) و چون به شما درود گفته شد شما به [صورتی‏] بهتر از آن درود گویید یا همان را [در پاسخ‏] بر گردانید.»