چهارفصل خدا در آسمان - محمدحسین ایراندوست

فصل اول:

مروری بر نگاه دین مبین اسلام

درباره رعایت حقوق مردم

جایگاه انسان در نظام هستی

انسان موجودی است که آفرینش وی در زیباترین شکل ممکن صورت پذیرفته است (برابر آیه 4 سوره تین) این گزارش از سوی خالق انسان حاکی از آن است که بشر نسبت به سایر جانداران در کمال اعتدال نفسانی و جسمانی آفریده شده و می تواند امور خویش را به بهترین صورت تدبیر کند[1]. عموم مفسران در ذیل آیه مذکورگفته اند که او در نهایت اعتدال و به بهترین وجه خلق شده و به قوه عقل مزین شده و به قوه تمییز هدایت یافته و با صفات خدایی یعنی حیّ، عالم، قادر، مرید، متکلم، سمیع، بصیر خلق شده است[2]. البته خداوند خود را نسبت به چنین آفرینشی تحسین نموده است (برابر آیه 14سوره مؤمنون) اگرچه برخی مخلوقات، خلق و آفرینش دارند ولی آفرینش حقیقی عبارت است از ایجاد چیزی با اندازه گیری صحیح و محاسبه دقیق و بدون تفاوت و اختلاف. و این آفرینش مخصوص خداست[3]. انسان مولود آفرینش حقیقی خداست با محاسبه دقیق و بدون آنکه بین افراد اختلاف باشد. و بر همین اساس جایگاه شایسته و والای او را مورد تأکید قرار داده است:

وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا (سوره اسراء، 70)

یعنی: ما فرزندان آدم را گرامى داشتيم و آنان را در خشكى و دريا بر مركبها برنشانديم و از چيزهاى پاكيزه به ايشان روزى داديم و آنها را بر بسيارى از آفريده ‏هاى خود برترى آشكار داديم. بنابراین تنها انسان است که تاج کرامت بر سر او نهاده شده، برتری او در جهان به روشنی اعلام گردیده و آنچه در آسمان و زمین است با اراده خداوندی در قبضه انسان قرار گرفته است. در این نگرش الهی بر خلقت انسان حداقل سه امتیاز ویژه برای انسان منظور شده است:

«نحوه آفرینش ویژه»، «برخورداری از حقوق ویژه» و «اقتدار ویژه». البته بین ویژگی اول و دوم هم یک رابطه ی معنی دار وجود دارد، به تعبیر دقیق تر، رابطه مستقیمی میان نحوه آفرینش انسان و گستره توانایی ها و استعدادهای او با میزان حقوق وی وجود دارد. به هر میزانی که استعداد خدادادی این موجود بیشتر باشد دامنه استحقاق او نیز گسترده تر خواهد بود.