هویت در نهضت‌های اجتماعی جدید و اندیشه‌های یورگن هابرماس

 

از دهه‌ی 1960 به این طرف، گروه‌هایی ظاهر شده‌اند که بسیاری از ناظرین آن‌ها را نمایانگر ویژگی‌هایی بسیار متفاوت از سایر نهضت‌های اجتماعی مختص جامعه‌ی نوین می‌بینند. گروه‌های که در این مقوله‌بندی جای می‌گیرند عبارتند از: نهضت‌های زنان، هواداران افراطی حفاظت زیست‌بوم، فعالین صلح، همجنس‌گرایان، گروه‌های هوادار خودمختاری محلی و سایر نهضت‌های گونه‌گون ضدفرهنگ. ویژگی‌های مشترک این گروه‌ها که به نظر تازه می‌رسند، عبارتند از: "خودـ‌تحدیدی افراطی" و علاقه بارز آنان به مسایل هویت گروهی. آنان از این لحاظ خودـ تحدیدکننده هستند که عناصر "کلیت دهنده" نظریه‌ی انقلابی، یعنی خواسته‌های انقلابیون هوادار مرام اشتراکی را که از سوی تمامی جامعه سخن می‌گویند و به دنبال تسخیر اقتصاد و جامعه سیاسی هستند، رد می کنند. با این همه از الگوی استاندارد رفتار"گروه‌های ذینفع" نیز پیروی نمی‌کنند. همان‌طور که هابرماس می‌گوید برای نهضت‌های اجتماعی جدید، سیاست قبل از هر چیز "… جبرانی نیست که دولت رفاه می‌تواند فراهم آورد. بلکه مسأله این است که چگونه از شیوه‌های زندگی به خطر افتاده دفاع کنند، یا آنها را مجدد برقرار سازند، یا چگونه شیوه‌های زندگی اصلاح شده را به اجرا در بیاورند. خلاصه، تضادهای جدید توسط مسایل توزیع شعله‌ور نمی‌شوند،‌بلکه بیشتر علاقه‌مند قواعد شکل‌های زندگی هستند."(هابرماس، 33:1981)

همین ویژگی تا حدی دفاعی، همچنین تمرکز بر کوشش جهت توانمند ساختن هویت‌های اجتماعی خودشان است که این نهضت‌ها را تا اندازه‌ای از آن نظریه‌های رفتار جمعی که هسته آن‌ها از اندیشه‌های کنش و عقلانیت راهبردی ساخته شده، مستثنی می‌کند. از سوی دیگر، تلاش برای درک جامع نهضت‌های اجتماعی جدید بر اساس "پارادیگم معطوف به هویت" چندان رضایت‌بخش نیست. چون این جا بنا به اصطلاحاتی که هابرماس به کار می‌برد،‌کنش خیلی ساده به توصیف یا نمایش فروکاسته می‌شود"… این ساخت از کنش البته در نهضت‌های اجتماعی جدید مهم است، اما تاکید بیش از حد روی آن در چارچوب تحلیلی از ارائه‌ی دیدگاهی مکفی از ساحت‌های راهبردی رفتار این نهضت‌ها ناتوان است، زیرا این نهضت‌ها در تلاش برای حفظ فضایی خودمختار،‌جهت بر شمردن هویت با نهادهای جا افتاده کنش متقابل دارند" (کوهن، 1985: 693-695)