لئو نيکلايه ويچ تولستوي، در سال ۱۸۲۸، در يک خانواده اشرافي روسيه متولد شد. مادرش را در دو سالگي از دست داد، و پدرش را در هشت سالگي. از آن پس بود که سرپرستي او را، عمه و مادربزرگش به عهده گرفتند. لئو در ميان کارگراني که روي زمين هاي وسيع خانوادگي آنها کار مي کردند بزرگ شد.
او از همان ابتدا، بيش از ديگر افراد خانواده اش با دهقانان و مردم عادي مي جوشيد. تاکيد او بر اهميت خانواده به عنوان اساس جامعه و اعتقاد به برتري اخلاقي روستا بر شهر، حاصل زندگي در چنين فضايي است. چون از خانواده اي اشرافي بود، برايش معلم سرخانه گرفتند، اما او نتوانست چيزي از آنها بياموزد.
سالها بعد، وقتي به دانشگاه قازان وارد شد نيز، حاصلي برايش نداشت. او زندگي دروني پرباري داشت، و همين بود که او را به تحصيل پيش خود ناگزير ساخت. در عين حال، سرشت تندخويانه اش، که ميراث اجدادي بود، بارها او را واداشت تا در راه تهذيب اخلاق خود دست به تلاشهايي بزند. اما همه آنها بي نتيجه بود. او در دوران بلوغ، به شيوه مرسوم نجيب زادگان روسي، زندگي اش را سراسر به عياشي و خوش گذراني سپري مي کرد.
در سال ۱۸۴۹ به سن پترز بورگ نقل مکان کرد تا به تحصيل در دانشگاه ادامه دهد. اما به سبب ناامن بودن محيط، عجولانه به روستاي خود بازگشت. در سال ۱۸۵۱ همراه با برادرش به قفقاز رفت و پايش به جنگ هاي داخلي آنجا باز شد. از اين زمان بود که زندگي سطحي و بي هدف او به پايان رسيد و به راه ديگري افتاد. جنگ، تاثير زيادي بر تولستوي جوان گذاشته بود. شرکت در جنگ، نه تنها او را به نوشتن (که استعداد عجيبي در آن داشت) ترغيب کرد، بلکه بر آن داشت تا سرشت انگيزه انسان را براي جنگيدن، مفهوم شجاعت و نقش غرور را در تعيين رفتار بيازمايد.
تولستوي، هنگامي که در قفقاز بود، چند قطعه و داستان، و نيز سرگذشت کودکي و دوران شباب خود را که رنگ افسانه به آن زده بود، نوشت. اين نوشته ها در مجله اي چاپ شد و مورد توجه خوانندگان قرار گرفت، به طوري که وقتي از جنگ برگشت و به سن پترز بورگ رفت، از او به گرمي استقبال کردند.
ولي تولستوي از مردمي که آنجا بودند خوشش نيامد. با آن که از صميميت خود مطمئن بود، هيچ وقت نمي توانست خودش را نسبت به صميميت ديگران معتقد سازد، و در گفتن اين نکته به آنها تعللي به خود راه نمي داد. در برابر عقايدي که سايرين پذيرفته بودند، و آنها را تغييرناپذير مي دانستند، صبور و شکيبا نبود. تولستوي تندمزاج بود و خصوصيات اخلاقي بسيار متناقضي داشت. به احساسات ديگران خودخواهانه بي اعتنا بود. تورگنيف گفته است هرگز با چيزي که بيش از نگاه تند تولستوي ناراحت کننده باشد برنخورده است. نگاهي که با چند کلمه نيشدار همراه بود و مي توانست انسان را دچار خشم شديدي کند.

او در زمان جواني خود، انتقاد را بسيار بد مي پذيرفت، و يک بار تصادفا نامه اي را خواند که در آن اشاره مختصري به خودش شده بود. بلافاصله نويسنده نامه را به جنگ تن به تن دعوت کرد و دوستانش به زحمت توانستند او را از يک دوئل مسخره باز دارند. در آن زمان، موج نوي انقلاب روسيه را فرا گرفته بود.
تولستوي پس از ولگردي و ولخرجي هايش در پايتخت، به زادگاه خود برگشت تا به دهقانان املاک خود طرحي را ارائه دهد. او قصد داشت به عنوان يکي از اولين کساني باشد که در راه آزادي دهقانان گام برمي دارد. پس اين کار را ابتدا از خود و املاک خود و دهقانان خود شروع کرد و تصميم جدي داشت که آزادشان کند.