تفكر ارزش گفت وگو در تعليم و تربيت استيو ويليامز ترجمه: وحيده بحرينى بهترين شيوه فراگيرى خوب انديشيدن يك گفت وگوى خوب است؛ گفت وگوى خوب وقتى اتفاق مى افتد كه طرفين گفت و شنود به اين اكتفا نكنند كه فقط آرا و نظراتشان را مثل گزاره هاى حاوى اطلاعات بدل كنند. در يك گفت وگوى خوب كار طرفين اين است كه پرسش كنند، استدلال ها را به دقت بررسى كنند و شقوق ديگرى را بكاوند كه مى تواند درباره موضوع مورد بحث مطرح شود. بالاتر از همه، در چنين گفت وگويى، طرفين مى كوشند همديگر را درك كنند؛ نه به اين معنا كه همواره به توافق برسند زيرا براى آنان رسيدن به نكات مورد اختلاف و سامان دادن آنها هم دقيقاً به اندازه رسيدن به توافق مهم است. پس وقتى مى گوييم همديگر را درك كنند منظورمان اين است كه به سخنان هم با دقت گوش كنند و در عين صميميت و دوستى، حتى اختلاف نظرهاى شديدى هم با يكديگر داشته باشند. گفت وگوها يا تبادل نظرها مى توانند خاطره انگيز باشند و هرگز فراموش نشوند: يادم مى آيد چند وقت پيش موقع پرداخت صورتحساب يك فروشگاه فهميدم كه صندوقدار يكى از شاگردان قديمى من است. او برايم گفت كه چقدر در آن سال ها، كه دوازده سال بيشتر نداشته است، از كلاس هاى فلسفى من لذت برده است. در همان حال حس مى كردم كه مشتريانى كه در صف پشت سر من ايستاده بودند به مسخره لبخندى بر لب دارند، اما وقتى او تقريباً تمام گفت وگوى ۶ سال پيش خود را با يكى از همكلاسى هايش درباره اينكه «آيا هر چيزى مقصود و هدفى دارد؟» كلمه به كلمه نقل كرد. به نظرم نظرشان عوض شد و حتى برخى از آنان انگار بدشان نمى آمد موقع پرداخت صورتحساب خودشان بحث و گفت و گو را ادامه دهند.ما به مثال ها يا نمونه هايى نياز داريم تا به كمك آنها نشان دهيم كه چگونه خوب انديشيدن مى تواند محصول جريان گفت و گو باشد. اما از كجا اين نمونه ها را به دست آوريم؟ در پرطرفدارترين رسانه، يعنى تلويزيون كه نمى تواند چون در تلويزيون به جنبه هاى نمايشى بيش از كندوكاو اهميت مى دهند. تهيه كنندگان برنامه هاى تلويزيونى دلشان مى خواهد آدم هايى را پيدا كنند كه نظرات مغاير دارند و بعد آنان را تشويق مى كنند كه درباره يك موضوع كه به شكل افراطى تفاوت ديدگاهشان را آشكار مى كند با هم به مشاجره و جدل بپردازند. حضار هم، مثل بچه هايى كه دور يك زمين بازى جمع شده اند تا زد و خورد بچه هاى ديگر را تماشا كنند، چشم به بگومگوهاى آنان دوخته اند و مترصد رفتار احساسى نسنجيده اند كه شأن و منزلت فرد را به باد مى دهد. در سال ۱۹۴۳ آى اى ريچاردز اين سئوال را پرسيد كه انديشه در ميان عامه مردم مغرب زمين به چه منزلتى دست يافته است؟ اين پرسش امروز هم پرسيدنى است.«ما در مقام نظر به جاى آنكه اهل تامل و مداقه باشيم بيشتر اهل پرخاش و ستيزه ايم، و متفكرانى را تحسين مى كنيم كه به جاى عميق بودن پرشورند. ما خيال مى كنيم كه تأمل و مداقه جلوى فعاليت ذهنى ما را مى گيرد و آن را كند مى كند: انديشيدن به سبك سوسول ها. اما اين خطا است. بايد معناى آن را در ذهن خود تصحيح كنيم. تأمل و مداقه يعنى انديشيدن همه جانبه و مداوم، انديشيدن به نحوى گسترده و ملموس تر كه موضوع را از جوانب گوناگون بررسى مى كند و وجوه و امكانات آن را بيش از ديگر روش ها وارسى مى كند. ما به شدت نيازمند يك بازآموزى هستيم، بازآموزى اى كه بتواند اين عادت ما را از بين ببرد كه تمايل داريم فوراً به نتايجمان برسيم، نتايجى كه بى پايه و اساس اند... (اما) كندوكاو، تأمل و توجه فعاليت هاى ذهنى اى هستند كه با چيزهايى مثل تلقين و تسلى دادن لفظى به خود يا با نزاع هاى لفظى بسيار فاصله دارند. استمرار در آنها دشوارتر است، آنها توانفرساترند. توانفرساتر از تنش در «انگيزه هاى درونى و شخصى» . در اين شيوه ها لازم است بيشتر «خودمان» باشيم و در واقع آنها هم باعث مى شوند كه بيشتر خودمان باشيم. در مقابل جروبحث و مناقشه و مشاجره شيوه هايى اند كه باعث از دست دادن (يا دورى از) خودمان مى شود و اينكه از بيرون (ايجابى يا سلبى) هدايت شويم.اگر بايد كودكان مان را فكورتر و بيشتر اهل پرسش بار آوريم، بايد هنر گفت وگو را در مراكز و مدارسى كه درس مى خوانند و در خانواده هاشان بياموزند. اما چگونه مى توان درباره اين هنر سخن گفت؟ معمولاً رويكرد همه مراكز آموزشى اين است كه با واحدهاى درسى اى كه عناوينى مثل «له وعليه» يا «ترغيب به سخن گفتن» دارند فعال مى شوند. با اين حال، اين دروس نخواهند توانست در تمرين گفت و گو پيشرفتى به وجود بياورند مگر اينكه دانش آموزان را ترغيب كنند تا مفروضاتشان را زير سئوال برند و براى آنكه ديدگاه هاى ديگران را بفهمند سخت بكوشند.