موضوعات اصلي
ما ايراني ها مناسبت هاي جالبي داريم كه در تمام دنيا كم‌نظير است. برخي از آن ها با طبيعت همگرايي خاصي دارند؛ مثل همين«شب يلدا»؛ شبي كه تا صبح نشده، جوجه‌هايمان را مي شماريم، خانه بزرگترهاي فاميل جمع مي شويم و اگر شانس داشته باشيم و هنوز در خانه مادربزرگ كرسي پيدا شود، پاها را زير كرسي دراز مي كنيم، فال حافظ مي گيريم و هزار تا آرزوي رنگي مي كنيم... . در اين ميان، خوراكي هاي شب يلدا هم چيزهايي نيستند كه بشود از آن ها گذشت! با اين كه در جاهاي مختلف ايران و بنا به خرده فرهنگ ها و آيين ها، از خوراكي هاي گوناگوني در اين شب استفاده مي شود، اما مثل«سبزي پلو با ماهي» شب عيد نوروز، شب يلدا هم خوراكي هاي مخصوصي دارد. ميوه و خشكبار، اصلي ترين خوراكي ها در اين زمينه هستند و ميوه هايي كه براي شب يلدا خريداري مي شوند، ميوه هايي پاييزي و تابستاني، به خصوص انار و هندوانه هستند. بر اساس يك باور قديمي، مردم با اين كار، با ميوه هاي تابستاني وداع مي كنند و با خوردن خشكبار گرم به استقبال سرما مي روند و يلدا را جشن مي گيرند تا نشانگر تقابل سرما، ناباروري، پژمردگي و مرگ با گرما، روشنايي، باروري، سبزي و زندگي باشد.
يلداهايي به وسعت ايران هر گوشه كشور را كه نگاه كني، براي برپايي يلدا، سنت مخصوص خودش را دارد هر چند كه شايد به درستي معلوم نباشد آداب و رسوم اين شهرها چقدر ماندگار مي مانند و اين روزها مردم محلي چقدر اين رسوم را به رسميت مي شناسند! شب يلداي بعضي شهرستان ها مثل اصفهان، دامغان و روستاهاي آن، با هندوانه و انار و انگور معني پيدا مي كند ولي آن را به شكل آونگ مصرف مي كنند و همراه با خشكبار براي پذيرايي مهمان ها مي گذراند. در تالش، در شب چله(يلدا)، 40 نوع خوراكي بايد خورد. در اردبيل و آذربايجان، هموطنان آذري، ماستي را كه شبيه پنير درست شده، مي برند و اعتقاد دارند خوردن ماست بريده شده در شب يلدا، بدن را در مقابل سوز و سرماي زمستان مقاوم مي كند. در كمره يا خمين، كشمش هاي سبز به بند كشيده شده را مي خورند، كدو حلوايي مي پزند و گندم، برشته مي كنند. در سنندج، كدبانو هاي كرد، چند خربزه را براي شب چله، ترشي مي اندازند و در محلات، چيدن سفره‌اي با«هفت سين» مرسوم است كه از هفت نوع خوراكي در آن استفاده مي شود كه عبارتند از: سنجد، سيب، سماق، سه‌پستان، سمنو، سركه و سبزي! اما آن چه در سفره شب يلدا در اكثر شهرها و روستاها باب است، سفره‌اي است رنگين كه ميوه هايي نظير هندوانه، انار، سيب سرخ، خربزه و به و خشكباري مثل برگه هلو و زردآلو، انجير خشك، سنجد و كشمش در آن وجود دارد. اما آجيل شب يلدا كه گران ترين خوراكي بلندترين شب سال هم به شمار مي آيد به آجيل هفت‌قلم» معروف است كه در آن، پسته، بادام، گردو، نخودچي، انجير، باسلوق و... وجود دارد. شب يلدا، شب سلامتي هر يك از خوراكي هاي شب يلدا، خواص درماني و طبيعي مخصوص دارند، چنان چه جعفر شهري در كتاب«طهران قديم» در رابطه با خواص مواد غذايي كه در اين شب خورده مي شود، آورده است: «مردم معتقد بودند با خوردني هاي سفره شب يلدا، مثل خوراكي هاي پاي سفره هفت سين طبيعت گرم خود را مي توانند سرد كنند و طبيعت سرد خود را گرم كنند. به اين صورت كه اگر از گرمي مزاج رنج مي برند، هندوانه و انار و اگر از سردي ناراحت مي شوند، توت و كشمش و خرما و مثل آن بخورند». البته در علم چيزي به نام سردي و گرمي تاييد نشده است اما فوايد خوراكي هاي شب يلدا به قدري زياد است كه خوردن هر يك، خواص درماني خاص خود را دارد. در واقع اين ميوه ها و خوراكي ها هر يك بار معنايي نمادين با خود دارد. هندوانه كه قاچ هاي مدور مي خورد، چون خورشيد، يادآور گرماي تابستان و فرو نشاندن عطش است يا انار، صندوقچه دانه هاي مرواريد سرخ، نماد زايش و سلامتي است. در سراسر ايران، جايي را نمي يابيد كه خوردن هندوانه در شب يلدا، جزء آداب و رسوم آن نباشد زيرا عده‌اي اعتقاد دارند كه اگر مقداري هندوانه در شب چله بخورند، در سراسر چله بزرگ و كوچك، يعني زمستاني كه در پيش دارند، سرما و بيماري بر آن ها غلبه نخواهد كرد. در حقيقت مصرف هندوانه، به دليل سرشار بودن از انواع ويتامين ها و املاح معدني، نياز بدن به اين مواد مغذي را تامين كرده و مايعات هدر رفته را جبران مي كند. وجود مقادير بالايي از آنتي اكسيدان هاي مختلف در اين ميوه، آن را ارزشمند ساخته است. ويتامين هاي«آ» و«ث» و«ليكوپن» از مهم ترين ضد اكسيد كننده هاي هندوانه به شمار مي آيند. اين تركيبات با غيرفعال كردن راديكال هاي آزاد از اكسيداسيون كلسترول و تنگ شدن ديواره عروق و در نهايت از بروز بيماري هاي قلبي و سكته جلوگيري مي كنند.به علاوه مطالعات نشان مي دهد كه مصرف منظم اين ميوه، از بروز حملات آسم، سرطان كولون و حتي آرتروز مي كاهد؛ حتي هندوانه را درمان بيماري هاي كليه، نقرس و بواسير هم مي دانند. تخم هندوانه نيز حاوي 30درصد روغن است كه از نظر خواص شيميايي مانند بادام است و مغز تخم هندوانه هم انگل هاي روده و معده را از بين مي برد. در نسخ قديمي به خواص پوست سفيد داخل آن اشاره شده است كه براي زخم گلو و دهان بسيار مفيد است. هندوانه از ديدگاه طب قديم سرد و تر است و در گذشته از آن به عنوان تب بر نيز استفاده مي كرده‌اند. اين ميوه عطش را كم مي كند و پوست را مرطوب نگه مي دارد. از نظر كالريكي، ميوه مناسبي در رژيم غذايي كاهش وزن به شمار مي آيد. جالب است بدانيد مردم تالش به جز خوردن هندوانه در شب يلدا، با پوست آن فال هم مي گيرند. براي اين كار پوست هندوانه‌هاي شب يلدا را مي برند، آن را چهار قسمت كرده، چهار تكه را در دست گرفته و نيت مي كنند. پس از آن پوسته ها را از جلو به پشت سر مي اندازند. طبق رسم تالشي ها، اگر دو قطعه سبز و دو قطعه سفيد بيفتد، خوب است. يك قطعه سبز و سه قطعه سفيد، باطل است و هر چهار قطعه سبز يعني اين كه «شما خيلي خوش شانس‌ايد». ترش يا شيرين بسياري از مردم معتقدند كه انار، درمان كننده بسياري از بيماري ها و دردهاست. اين اعتقاد درستي است، چرا كه انار، بسياري از بيماري ها را درمان مي كند. نكته جالب اين كه خواص درماني و حياتي در انار شيرين به مراتب بيشتر و كامل‌تر است زيرا انار شيرين، اناري است كه كاملاً رسيده و تركيبات شيميايي آن، كامل شده است و به شكل طبيعي به تكامل مواد مغذي موجود رسيده است. در انار ترش كه مواد قندي آن كمتر است، مواد اسيدي مانند اسيد ماليك و اسيدسيتريك وجود دارد كه در بعضي از افراد ايجاد ناراحتي خواهد كرد. انار براي سلامتي پوست بسيار مفيد است و نكته بسيار مهم اين است كه با مصرف انار، سموم بدن دفع مي شود. پاكسازي سموم از بدن، در ايجاد شادماني و نشاط در افراد بسيار تاثير گذار است و كبد كه وظيفه پاك سازي سموم از بدن را دارد با مصرف انار تقويت مي شود. مصرف انار باعث رفع لك هاي پوستي مي شود و براي رفع خستگي و آرامش اعصاب بسيار كارآمد است. انار در حقيقت يك ميوه نيست، بلكه يك پزشك و درمان كننده بيماري هاي كبد، مسموميت هاي خون، خستگي جسمي و عصبي و بالاخره رفع كننده بيماري هاي عفوني و انگل هاي دستگاه گوارش است. در شيراز و بخش هاي جنوبي كشور، رسم است كه انار شب يلدا را با گلپر مي خورند، گلپر علاوه بر خواص بي شمار باعث افزايش قواي بدني مي شود و تركيب انار و گلپر از سرماخوردگي پيشگيري مي كند. ميوه خشك معروف در شب يلدا از ميوه هاي خشك شده و يا آلبالو و آلوهايي كه در فريزر نگهداري مي شود هم در سفره مي گذارند، يكي از اين ميوه هاي خشك، انجير است. اين ميوه مغذي و خوش طعم است و داراي ويتامين هاي فراوان، مواد معدني، چربي مفيد و مواد قندي است. ضدسرطان است و خوردن آن باعث افزايش ادرار مي شود. انجير براي افرادي كه قند خون شان پايين است و يك باره احساس ضعف مي كنند مناسب است، زيرا قند آن به سرعت از روده كوچك جذب مي شود، هم چنين ملين بسيار خوبي است. در طب قديم از آن به عنوان گرمي ياد مي كردند و اغلب آن را با بادام يا گردو مصرف مي كنند. مصرف انجير براي از بين بردن بوي بد دهان نيز توصيه شده است. اين ميوه تعرق را زياد كرده و سموم بدن را دفع مي كند و خيسانده آن در شير در موارد سرماخوردگي شديد بسيار مفيد است. آجيل هفت قلم آجيل، بخش چرب و خوشمزه سفره يلدا را تشكيل مي دهد، بادام، پسته، فندق، گردو، نخودچي و كشمش و باسلوق، كمتر كسي را دچار وسوسه نمي كند، به خصوص كه در شب هاي سرد زمستان، خوردن آجيل شما را گرم مي كند، در زير به شرح خواص دو قلم از خوراكي هاي موجود در آجيل شب يلدا مي پردازيم: آجيل هاي فريبنده آجيل و خشكبار جز خوراكي هاي سنتي هستند كه مردم عادت كرده‌اند، به صورت فله‌اي خريداري كنند. البته هر كس دلايل مخصوصي دارد، بعضي از افراد به نكاتي مثل اين كه«آجيل باز را مي توان از 50 گرم تا چندين كيلو و به ميزان دلخواه خريداري كرد»، يا«آجيل باز قابل تست كردن است و در ضمن هزينه‌اي هم براي بسته بندي نمي پردازيم» اشاره مي كنند. فروشندگان آجيل و خشكبار هم مي گويند: «مشتريان باهوش، جنس را با دقت مي بينند، آن را مي چشند و بعد خريد مي كنند.» اما بد نيست بدانيد آجيل و خشكبار قابليت آلودگي به قارچي نظير آفلاتوكسين را دارند كه واحدهاي صنعتي با توجه به وجود پروانه‌هاي بهداشتي، ضوابط و دستورالعمل ها ملزم به اندازه گيري قارچ آفلاتوكسين بر روي محصولات شان هستند، اما در محصولات سنتي آجيل و خشكبار، اين اندازه‌گيري ها صورت نگرفته و محصول توليدي قابل رد يابي نيست. خودكشي در شب يلدا البته قرار نيست كه شما در شب يلدا كه شب سلامتي نام گرفته، در اثر مصرف بيش از حد خوراكي ها يا استفاده از خوراكي هاي آلوده بيمار شويد و طعم بلندترين شب سال را با بيماري و درد تلخ كنيد، در زير توصيه هايي آورده شده كه به شما كمك مي كند تا از برخي موارد آزار دهنده پرهيز كنيد: 1- پوست ميوه هايي مثل انار و هندوانه را حتماً به دقت بشوئيد، چرا كه خوردن انار، و هندوانه در صورتي كه آلوده باشند، هرگز لذت بخش نيست. منبع: بانگ مقالات فارسي
هندوانه هاي به شرط چاقو
ميوه‌اي كه مي‌خندد: پسته در اروپا بسيار گران است و كمتر شناخته شده است. مغز پسته از نظر طب قديم ايران گرم و خشك است و براي افراد گرم مزاج مناسب نيست، اين ميوه بسيار مقوي است و حاوي ويتامين هاي ب1، ب3 و ويتامين E بوده و املاح مغذي شامل آهن، پتاسيم، فسفر و كلسيم را داراست. مغز پسته به دليل دارا بودن آهن، خون ساز است و معمولاً به افرادي كه از كم‌خوني فقر آهن رنج مي برند، مصرف آن توصيه مي شود. هم چنين آن را تقويت كننده نيروي جسمي مي دانند. از ديگر خواص پسته مي توان به وجود كوآنزيم كيو10(10Q) اشاره كرد كه نوعي آنتي اكسيدان است و در پيشگيري از بيماري هاي قلبي نافع است. از سوي ديگر افرادي كه مبتلا به نارسايي كبد هستند، مبتلايان به نقرس، ديابت و ناراحتي هاي كليه بايد از خوردن پسته خودداري كنند.
ميوه‌اي به شكل مغز: مغز گردو داراي پروتئين، قند، آب و چند اسيد آلي، مقدار كمي اسانس و ويتامين هاي A، B،C ، D و E است. اين ميوه حاوي اسيدهاي چرب مفيد و املاح معدني نظير كلسيم، پتاسيم، منيزيوم و فسفر است، تا جايي كه در برخي منابع، فسفر آن در رده منابع غني ذكر مي كنند. گردو از نظر طب قديم ايران گرم و خشك است و آن براي پايين آوردن كلسترول خون و پيشگيري از بيماري هاي ريوي استفاده مي كنند. مصرف اين ميوه از تشكيل سنگ كليه و سنگ كيسه صفرا جلوگيري مي كند.
2- اگر در آجيلي كه خريداري مي كنيد بادام زميني بدون پوسته قهوه‌اي و به شكل فله‌اي وجود دارد حتماً آن را پاك كنيد و دقت كنيد كه در بين آن دانه‌هاي سياه ريز وجود نداشته باشد.
3- افرادي كه از بالا بودن تري‌گليسريد خون رنج مي برند، بهتر است از مصرف دانه هاي چرب مثل پسته، بادام، گردو و... خودداري كنند.
4- مصرف آجيل بوداده كه حاوي نمك فراوان است به هيچ وجه به كساني كه فشار خون بالايي دارند يا از مشكلات كليوي رنج مي برند، توصيه نمي شود.
5- بهتر است در انتخاب آجيل دقت كرده و به عنوان مثال پسته هايي كه پوست بسيار زرد براق يا مغز قرمز رنگ شده دارند و يا تخمه‌هايي كه براي پررنگ تر شدن از رنگ هاي مصنوعي در آن ها استفاده كرده‌اند را خريداري نكنيد.
6- خوراكي هاي شب يلدا به اندازه كافي متنوع و حجيم هستند، پس شام را حذف كنيد يا شام بسيار سبكي ميل كنيد.
7- به خاطر داشته باشيد كه آجيل خام تا يكسال قابل نگهداري است، اما بعد از تفت دادن بهتر است هر چه زودتر مصرف شود.
بسیاری از مردم كم و بیش با بیماری روماتیسم مفصلی آشنا هستند و از آن هراس دارند؛ زیرا این بیماری بر جنبه های زیادی از زندگی افراد مبتلا به آن تاثیر گذاشته و طیفی از ناتوانی های جسمی و روانی برای آنان به بار می آورد. در این بیماری، بدن موادی علیه سلول های خود تولید می كند كه موجب التهاب و تخریب آنها می شود. روماتیسم مفصلی معمولا بیش از یك مفصل را درگیر كرده و اگر یك زانو یا دست مبتلا به آن شود، سایر مفاصل نیز ممكن است به صورت دوطرفه و پیش رونده گرفتار شوند. علل هرچند كه علت اصلی روماتیسم مفصلی هنوز به طور كامل مشخص نیست؛ اما دكتر مقیمی معتقد است؛ علل ژنتیكی، ویروس ها، هورمون ها، استرس عاطفی ـ كه می تواند باعث تشدید بیماری شود ـ و همچنین برخی علل ناشناخته می توانند فرد را مستعد ابتلا به روماتیسم مفصلی كنند. وی سن شروع این بیماری را دوران میانسالی و بخصوص دهه های سوم تا پنجم می داند و می افزاید: شیوع روماتیسم در جهان حدود یك درصد بوده و در زنان ۳ برابر بیشتر از مردان شایع است. نشانه ها بیماری شروع آهسته یا ناگهانی دارد و با علائم درد، تورم، گرمی، محدودیت حركت و خشكی صبحگاهی مفاصل همراه است؛ درد مفاصل با استراحت و بی حركتی تشدید شده و به مرور زمان طی روز و با كار كردن و فعالیت آرام تسكین پیدا می كنند. این فوق تخصص روماتولوژی می گوید: التهاب به مرور زمان باعث تخریب غضروف مفصلی و ساییدگی استخوان و به دنبال آن تغییر شكل مفصل می شود؛ بیشتر مفاصل بین بندی انگشتان و مفاصل كف دست، مچ دست، آرنج، پا، مچ پا و گاهی اوقات مهره های گردنی نیز درگیر می شوند. وی می افزاید: بیماران ممكن است علائم خارج مفصلی (سیستمیك) مانند تب، ضعف، خستگی زودرس، بی اشتهایی و كاهش وزن و برآمدگی های زیر پوست به نام ندول یا گره های روماتوئید داشته باشند. گاهی درگیری عروق و اعصاب پوست یا سایر اعضای بدن مثل كلیه، ریه، طحال، كبد و... و درگیری چشمی و خونی نیز دیده می شود. عوارض با توجه به این كه علت اصلی روماتیسم مفصلی ناشناخته بوده یا به دلایل ژنتیكی بروز می كند، این بیماری قابل پیشگیری نیست. این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی كردستان، معلولیت عمومی بدن، پوكی استخوان، عوارض مفصلی و عضلانی، اختلالات چشمی و قلبی، اختلالات شدید مهره های گردنی، عوارض روحی و روانی و كم خونی را از عوارض شایع بیماری روماتیسم مفصلی می داند. وی می افزاید: وارد ساختن فشار بیش از حد به مفصل می تواند باعث افزایش تورم یا آسیب مفصل شده و با تحریك انتهای اعصاب باعث ایجاد درد شود. درمان منظور از درمان در این بیماری كاهش درد و تورم، كاهش یا توقف روند تخریب مفاصل و در مجموع بهتر كردن كیفیت زندگی فرد است. این استادیار دانشگاه می گوید: روش های درمانی مورد استفاده در بیماری روماتیسم شامل تغییر در روش زندگی، استفاده از داروها، جراحی، روش های درمانی جایگزین یا تكمیلی نظیر فیزیوتراپی، كاردرمانی، وسایل كمك كننده به مفصل و وسایل كمك حركتی می باشند. این پزشك متخصص درخصوص داروهای مورد استفاده برای درمان این بیماری نیز می گوید: داروهای ضدالتهابی مانند انواع كورتون ها، داروهای سركوب كننده سیستم ایمنی و داروهای غیراستروئیدی برای درمان روماتیسم استفاده می شوند. وی همچنین معتقد است؛ با توجه به این كه این بیماری در اثر اختلال سیستم ایمنی ایجاد می شود و داروهای مصرف شده نیز سیستم ایمنی را ضعیف تر می كنند، افراد باید در مقابل بیماری های عفونی و ویروسی ایمن شوند. توصیه ها دكتر مقیمی در پایان با تاكید بر این كه افراد مبتلا به روماتیسم باید به طور پیوسته مراقب مفاصل خود باشند، توصیه می كند: بیماران از انجام فعالیت های روزانه به صورت ناگهانی و در مدت كوتاه خودداری كنند، بایستی سعی شود به جای وارد كردن فشار به یك یا چند مفصل، آن را بین تعداد زیادتری مفاصل توزیع كرده و تا جای امكان از مفاصل بزرگ تر و قوی تر استفاده شود. همچنین افراد مبتلا باید تقسیم مناسب فعالیت روزانه، ورزش منظم و اصولی و استراحت در بین فواصل كاری، ایجاد تعادل بین میزان فعالیت و استراحت، كاهش استرس های روانی و استفاده از یك رژیم غذایی سالم را رعایت كنند و از حمل اجسام سنگین در حالتی كه بخصوص مچ خم می شود، خودداری كنند. منبع: خبگزاري آفتاب
دكتر نسرین مقیمی، فوق تخصص روماتولوژی دراین باره به جام جم می گوید: آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی یك بیماری سیستمیك و مزمن است كه سبب درگیری مفاصل و بروز سفتی، درد و تورم در آنها می شود.