شش برنامه سعادت بخش
 
 
عَنْ اَبى الدَّرْداءِ قالَ: خَطَبَنا رَسُول اللهِ(ص) يَوْمَ جُمْعَة، فَقالَ: اَيُّهَا النّاسُ، تُوبُوا اِلَى اللهِ قَبْلَ اَنْ تَمُوتُوا; وَ بادِرُوا بِالاَْعْمالِ الصّالِحَةِ قَبْلَ اَنْ تَشْتَغِْلُوا; وَ أَصْلِحُوا اَلَّذى بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَ رَبِّكُمْ تَسْعَدُوا; وَ اَكْثِرُوا منَ الصَّدَقَةِ تُرْزَقُوا; وَ أْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ تُحصَنُوا; وَ انْتَهُوا عَنِ الْمُنْكَرِ تُنْصَرُوا... .(1)
از ابى درداء روايت شده رسول خدا(ص) روز جمعه اى براى ما خطبه ايراد كرد و فرمود: اى مردم! پيش از مرگ، به سوى خدا باز گرديد و توبه كنيد، و پيش از آنكه، آسودگى خيال از شما گرفته شود و در تنگناهاى زندگى قرار گيريد، به كارهاى نيك بپردازيد، رابطه خود را با خدا اصلاح كنيد، تا سعادتمند و بهروز شويد; بسيار صدقه بپردازيد، تا خدا به شما روزى دهد; امر به معروف كنيد تا در قلعه محكم الهى قرار گيريد (و در امان باشيد); و از منكر دست برداريد تا خدا شما را يارى رساند.
 
در اين حديث، حضرت رسول اكرم(ص) شش دستور بيان فرموده است:
 
1- دستور توبه:
توبه يكى از نعمت هاى خداوند تعالى بر بندگان است. امام سجاد(ع) در مناجات «تائبين»، چه زيبا مى فرمايد: «اِلهى، اَنْتَ الَّذى فَتَحْتَ لِعِبادِكَ باباً اِلى عَفْوِكَ سَمَّيْتَهُ التَّوْبَةَ، فَقُلْتَ: تُوبُوا اِلَى اللهِ تَوْبَةً نَصُوحاً(2) فَما عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ الْبابِ بَعْدَ فَتْحِه;
خدايا! تو همان خدايى هستى كه درى را به روى بندگانت گشودى و نامش را توبه نهادى، از اين رو، گفتى: به سوى خدا با توبه اى حقيقى و خالص باز گرديد. پس كسى كه بعد از گشوده شدن چنين درى، از داخل شدن در آن غفلت مي ورزد، چه عذرى دارد!»
معناى اين جمله پيامبر اكرم(ص): «قبل از مرگ توبه كنيد» اين است كه بعد از هر گناه به سوى خدا باز گرديد، چون هيچ كس از وقت مردن خود خبر ندارد، در قرآن مى خوانيم: «وَ ما تَدْرى نَفْسٌ ماذا تَكْسِبُ غَداً وَ ما تَدْرى نَفْسٌ بِأَىِّ أَرْض تَمُوتُ; هيچ كس نمى داند كه فردا چه به دست مى آورد، و در كدام زمين مى ميرد».(2)
نقل شده است كه، پيامبر اسلام(ص) با آن عظمت و لطافت روح، هر روز هفتاد بار استغفار مى كرد. اكنون ما پيروان آن حضرت روزى چند بار توبه مى كنيم؟ در شب، چه مقدار از كارها و كردارهاى روز خود را به ياد مى آوريم؟ اگر انسان هر روز، اعمال و رفتار خويش را محاسبه و بعد استغفار كند، تاريكى هاى قلبش زدوده شده با نور الهى روشن مى گردد. لذا از بهترين كارها، توبه سحرى است;يعنى، انسان در نيمه هاى شب برخيزد و در آن خلوت شب، با خداى خويش راز و نياز كرده و درد دل كند و به تعبير قرآن كريم، از «مُسْتَغْفِرينَ بِالاَْسْحارِ; كسانى كه در سحرگاهان استغفار مى نمايند» باشد.
تقريباً تمام بزرگانى كه رساله هاى سير و سلوك نوشته اند، منزل اوّل را، «توبه» مى دانند و پيامبر خدا(ص) هم فرمود: «تُوبُوا اِلَى اللهِ قَبْلَ اَنْ تَمُوتُوا».