موضوعات اصلي
سي تي اسكن چيست؟
ريشه لغوي
اين شيوه
تصوير برداري در حقيقت به معني تصوير گيري مقطعي و عرضي از اعضاي بدن مي‌باشد. اما
داراي اسامي مختلفي است كه از آن جمله مي‌توان به
CAT مخفف كلمات Computerized Axial Tomography به معني توموگرافي كامپيوتري محوري مي‌باشد. CTAT مخفف كلمات Computerized trans Axial Tomography به معني توموگرافي كامپيوتري عرضي محوريمي‌باشد. CTR مخفف كلمات computerized trans Recanstration ، CDT مخفف كلمات computerized Digital Tomography به معني توموگرافي ديجيتالي كامپيوتري مي‌باشد. اما نام ترجيحي آن كه در كتابها و كاربردهاي پزشكي بكار مي‌رود كلمه CT اسكن مخففكلمات computerized tomography scan مي‌باشد كه كلمه scan اسكن به معني تقطيع كردنو واژه توموگرافي از Tomo به معني برش يا قطعه و graphy به معني شكل و ترسيم است،گرفته شده است. در اصل به معني تصويرگيري از برشهاي قطع شده از يك عضو به صورتكامپيوتري مي‌باشد.
اگر با يك درخواست سي‌تي اسكن ، به بخش سي‌تي اسكن يكبيمارستان مراجعه كرده باشيد، شايد براي شما اين سوال پيش آمده باشد كه فرو رفتن دريك دستگاه تونل مانند و بي حركت ماندن براي مدتي در داخل آن شما را دچار دلهرهمي‌كند يا نه. آيا با توجه به اخبارهاي راديو و تلويزيون راجع به خطرات اشعه ايكسخطري شما را تهديد مي‌كند يا نه؟ يا اينكه چگونه يك كارشناس راديولوژي بعد از قراردادن شما در داخل دستگاه خود به اتاق ديگري رفته و از پشت يك شيشه بزرگ و يككامپيوتر چه كاري انجام مي‌دهد و با بلندگو با شما صحبت مي‌كند؟
تاريخچه
در سال 1917 ميلادي يك رياضيدان
اتريشي به نام رادون
(J.Radon) ثابت كرد كه يك شيئي دو يا سه بعدي را مي‌توان باگرفتن بي‌نهايت عكس از آن در جهات مختلف به تصوير كشيد كه پايه‌اي براي سي‌تي اسكنمحسوب مي‌شد. در سال 1956 دانشمندي به نام بارسول (Barcewell) نقشه خورشيدي ازتصاوير شعاع‌ها درست كرد. در سال 1961 الدندرف (oldendorf) و در سال 1963 آلنكورمارك (Allencormarck) انديشه‌هايي از سي‌تي اسكن را فهميده و مدلهايي در حدآزمايشگاهي ساخته‌اند. در سال 1968 كول (kuhl) و ادواردز (Edwords) يك دستگاه اسكنمكانيكي براي تصويري از هسته ساخته‌اند كه موفق بودند. اما نتوانستند كار خود را درحد راديولوژي تشخيصي ، توسعه دهند. تا اينكه در سال 72-1970 اصول رياضي گفته شدهتوسط رياضيدان انگليسي (God feryhaunsfield) بكار گرفته شد و توانست يك دستگاهسي‌تي اسكن را بسازد و جهت مصرف باليني معرفي كند. در سال 1979 جايزه نوبل بطورمشترك به پروفسور آلن كورمارك و گاد فري هانسفيلد تعلق گرفت.
سير تحولي و رشد
مانند تمام رشته‌هاي تصوير
گيري پزشكي (راديولوژي) دستگاه‌هاي سي‌تي اسكن بطور مداوم تغيير كرده و بوسيله
كارخانه‌ها و سازندگان مختلف پيش رفته است. دستگاه اوليه كه بوسيله هانسفيلد و توسط
شركت
EMI ساخته شده بود، فقط براي ارزيابي مغز طراحي شده بود، كه دستگاه نسل اول يا EMI نام داشت. مدت زمان كوتاهي نگذشت كه نسل دوم دستگاه‌هاي سي‌تي اسكن با امكاناتبيشتر به بازار آمد و نسل سوم اين دستگاه‌ها با امكاناتي از جمله كم شدن زمان تصويرگيري معرفي شد. هم اكنون نسل چهارم با سرعت خيلي بالا و امكانات بهينه و نتايجعالي موجود مي‌باشد.
ساختمان يك دستگاه سي‌تي
اسكن
يك دستگاه اسكن توموگرافي كامپيوتري از يك ميز براي قرار
گرفتن بدن بيمار ، يك گانتري كه سر بيمار در آن قرار مي‌گيرد، يك منبع توليد اشعه
ايكس ، سيستمي براي آشكار كردن تشعشع خارج شده از بدن ، يك ژنراتور اشعه ايكس ، يك
كامپيوتر براي بازسازي تصوير و كنسول عملياتي كه تكنولوژيست راديولوژي بر آن قرار
مي‌گيرد، تشكيل شده است
.
اصول كار دستگاه سي‌تي
اسكن
پس از اينكه بدن بيمار بر روي ميز و سر آن در گانتري قرار
گرفت و شرايط دستگاه بر حسب ناحيه مورد تصوير برداري تنظيم شد، يك دسته پرتو ايكس
توسط كوليماتور (محدودكننده دسته اشعه) به صورت يك باريكه در آمده و از بدن بيمار
رد ميشود (پالس ميشود). مقداري از انرژي اشعه هنگام عبور از بدن جذب و باقيمانده
اشعه با عنوان پرتو خروجي كه از بدن بيمار عبور مي‌كند توسط آشكار سازي كه مقابل
دسته پرتو ايكس قرار دارد، اندازه گيري شده و بعد از تبديل به زبان كامپيوتري در
حافظه كامپيوتر ذخيره ميشود. بلافاصله پس از اينكه اولين پالس اشعه بطرف بيمار
فرستاده و اندازه‌گيري شد و لامپ اشعه ايكس يك حركت چرخشي بسيار كم انجام داد، دسته
پرتو ايكس دوباره پالس شده ، مجددا اندازه‌گيري ميشود و در حافظه كامپيوتر ذخيره
مي‌گردد
.
اين مرحله چند صد يا چند هزار بار بسته به نوع دستگاه تكرارمي‌شود تا تمام اطلاعات مربوط به عضو مورد نظر در حافظه كامپيوتر ذخيره شود. كامپيوتر ميزان اشعه‌اي را كه هر حجم معيني از بافت جذب مي‌كند، اندازه گيريمي‌كند. اين حجم بافتي را واكسل (Voxel) مي‌نامند كه مشابه چند ميليمتر مكعب ازبافت بدن مي‌باشد. در سي تي اسكن يك لايه مقطعي از بدن به اين واكسلهاي ريز تقسيممي‌شود، كه با توجه به مقدار جذب اشعه‌اي كه توسط هر كدام از اين واكسلها صورتمي‌گيرد، يك شماره نسبت داده ميشود. اين شماره‌ها نيز بر روي تصوير كه بر صفحهتلويزيون مانند كامپيوتر مي‌افتد، يك چگالي با معيار خاكستري (از سفيد تاسياه) اختصاص داده ميشود.
نمايش هر كدام از واكسلها را بر روي مونيتور يك پيكسل (Pixl) مي‌گويند. يعني واكسلها حجم سه بعدي و پيكسلها دو بعدي مي‌باشند و هر چهتعداد پيكسلها بر روي مونيتور بيشتر باشد تصوير واضح‌تر و قابل تفكيك‌تر است. اعدادي كه با توجه به مقدار جذب اشعه به هر بافت اختصاص داده ميشود، را اعداد سي‌تي يا اعداد هانسفيلد مي‌نامند. بطور مثال بافت چربي كمتر از بافت عضلاني و بافتعضلاني كمتر از بافت استخواني اشعه را جذب مي‌كند. بنابراين بطور مثال استخوان 400+ ، آب صفر و چربي 50 و هوا 500 مي‌باشد كه هر چه مقدار اين اعداد كمتر باشد، بر رويفيلم سي‌تي اسكن آن قسمت طبق معيار خاكستري بيشتر به سمت سياهي تمايل دارد و برعكسهرچه عدد سي تي مثل استخوان بالا باشد تصوير به سمت سفيدي تمايل دارد. گاهي برايمشخص تر شدن اعضايي كه داراي چگالي شبيه به هم هستند از مواد كنتراست زا استفادهمي‌شود كه تفاوت را به خوبي مشخص كند.
كاربرد
تشخيص
بيماريهاي مغز و اعصاب
چون سي تي اسكن
مي‌تواند تفاوت بين خون تازه و كهنه را به تصوير بكشد، به همين دليل براي نشان دادن
موارد اورژانس بيماريهاي مغزي بهترين كاربرد را دارد
.
بيمارهاي مادر زادي مانند بزرگي يا كوچكي جمجمه
.
تشخيص تومورهاي داخل جمجمه‌اي و خارج مغزي
.
خونريزي در قسمت‌هاي مختلف مغز و
سكته‌هاي مغزي
.
تشخيص بيماري اعضاي
داخل شكمي مانند كبد ، لوزالمعده ، غدد فوق كليوي
.
بررسي بيماريهاي ريه
.
